ظهور مفهوم شهروندی را می توان مصادف با پیدایش نخستین حکومت ها دانست. حکومت ها اعتبار و قدرت خود را از شهروندان می گیرند و در مقابل نسبت به شهروندان دارای وظایف و مسئولیت هایی هستند. شهروند نیز تکالیف متقابل در ارتباط با دولت دارد. امام خمینی، بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی ایران، در رابطه با حقوق شهروندان دارای دیدگاه های بنیادین است. رویکرد نظری ایشان بر مبنای حقوق امت استوار شده است. نگارندگان بر پایه این بینش سه حق محوری مطرح در حوزة حقوق شهروندی (آزادی، عدالت و امنیت) و حقوق مشتق از آنها را با تکیه بر اندیشههای امام مورد بررسی و کاوش قرار می دهند
یکشنبه, ۲۳ مهر ۱۴۰۲ - ۱۵:۱۳
صدیقه طاهره(س) مصداق اتم «انسان کامل» است و نفوس انسان های کامل در حجره وی تربیت یافته اند. او زنی است که «زنی که در حجره ای کوچک و محقّر، انسانهایی تربیت کرد که نورشان از بسیط خاک تا آن سوی افلاک و از عالم ملک تا آن سوی ملکوت اعلی می درخشد».
یکشنبه, ۲۳ مهر ۱۴۰۲ - ۱۳:۱۹
جنگ رخ داده بین عراق و ایران یک جنگ ژئوپلیتیکی و دارای ابعادی چند وجهی و در عین حال بسیار پیچیده و از مهمترین عناصر تأثیرگذار بر مولفه امنیت ملی ایران بوده است. جنگ عراق با ایران بزرگترین بحران و مهمترین خطری بود که انقلاب اسلامی پس از پیروزی با آن مواجه شد. با گذشت بیش از چهل سال از آغاز جنگ عراق علیه ایران و نوشته شدن کتاب ها و مقالات متعدد در این باره هنوز هم برای بسیاری از محققین و مردم این سوال مطرح است که اساساً چرا جنگ شروع شد و چرا صدام به ایران حمله نظامی کرد و این جنگ چگونه اتفاق افتاد؟
یکشنبه, ۲۳ مهر ۱۴۰۲ - ۹:۵۶
مبحث ایـجاب و قبول و سهم هریک از آنها در تحقق اثر مطلوب، از مباحث مهمباب معاملات به ویژه باب بـیع است. به مشهور فـقیهان نـسبت داده شده است کههریک از ایجاب و قبول را از ارکان اصلی عقد به شمار آورده اند به طوریکه فقدان هریک می تواند مانع از انعقاد عقد و ترتب اثر مطلوب بر آن گردد.
شیخ انصاری از طرفداران این نظریه محسوب می گردد. در بـرابر، فقیهانی از جمله امام خمینی (س)، رکن اصلی عقد را ایجاب دانسته اند که موجب با انجام آن، انشای اصلی را انجام می دهد و قبول قابل، نقشی بیشتر از نقش اجازه در عقد فضولی را دارا نمی باشد. در این نوشتار هر دو دیدگاه مـورد کـاوش قرارگرفته و به نوعی دیدگاه امام خمینی (س) به عنوان یک نظریۀ قابل توجه و قابل دفاع بیشتر معرفی شده است و در پایان به برخی آثار آن پرداخته شده است.
یکشنبه, ۱۶ مهر ۱۴۰۲ - ۱۲:۲۱
عقود و معاملات از جهات متفاوت دارای تقسیمات متعددی است. از جملۀ آن تقسیم بندیها تقسیم بر اساس «تکوین» قرارداد اسـت. بر این اساس عقود به رضایی، تشریفاتی و عینی تقسیم می شوند. منتها در خصوص مـصادیق عقود بر اساس ایـن مـعیار اختلاف نظر وجود دارد. به عنوان مثال، برخی از عقود به عقیده گروهی از اندیشمندان رضایی و به عقیدۀ برخی دیگر عینی هستند. از جملۀ آن عقود، عقد قرض است. این اختلاف از آنجا ناشی می شود کـه مادۀ ۶۴۸ قانون مدنی ایران که متضمن تعریف این عقد است به گونه ای تنظیم شده که امکان هر دو برداشت را فراهم نموده و سبب شده تا برخی عقد قرض را عقدی رضایی و برخی دیگر آن را عـینی تـلقی نمایند. ما در این نوشتار برآنیم تا با الهام از مبانی فکری حضرت امام خمینی (س) و آرای فقهی ایشان و نیز بررسی نظریات مختلف و ادلۀ آنها به تشخیص نظر صواب رسیده، با ابهام زدایی از این بـخش از مـواد قانون مدنی به یاری محاکم شتافته و از تشتت آرا و اختلاف رویۀ قضایی بکاهیم.
یکشنبه, ۱۶ مهر ۱۴۰۲ - ۱۲:۱۸
قرائت ها و تفسیرهای مختلف از اندیشه های یک مـتفکر، نـشان دهنده تـاثیر او بر زمانه خود و ادوار دیگر تاریخ است. امام خمینی (س) بی تردید از جمله متفکرانی است که در طول حـیات فکری و اجتماعی خود، تأثیرات عمیقی را بر جنبه های مختلف فکری و اجتماعی زمانه گذاشته اسـت؛ که فهم دامنه ایـن تـأثیرات، بخشی از تاریخ اندیشه است. بدون تردید هر پژوهنده ای از زاویه دید خود به یک متن، رخداد یا متفکر می نگرد. اینکه این قرائت تا چه اندازه یک قرائت حقیقی و منطبق با سخن واقـعی آن متفکر باشد، از مباحث پیچیده ای است که از دیرباز در علوم اسلامی از جمله علم کلام و تفسیر و در دوران اخیر غرب در دانشی به نام هرمنوتیک مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله، نویسنده می کوشد قرائت های مـختلف از انـدیشه های امام و میزان اعتبار این قرائت ها را مورد توجه قرار دهد.
یکشنبه, ۱۶ مهر ۱۴۰۲ - ۱۲:۱۴
همزمان با شروع قرن بیست و یکم و هزاره جدید همراه بـا تمام تحولات و تغییرات در سطح جهانی، کره خاکی به شکل عجیبی وارد چالش جدید قـرن، یعنی ترور و تروریسم شـد؛ و نـظریات حقوقی پیرامون آن در صدر مباحث روز قرار گرفت. مسلمانان و فقهای اسلامی نیز به همین سبب برای اعلام دیدگاه فقه جزایی اسلام، شروع به کنکاش و بررسی های بسیار در این موضوع کردند تا با یافتن عـنوانی در فقه، جهت تطبیق با موضوع ترور و تروریسم، با اعلان دیدگاه اسلام نسبت به این دست اقدامات، شریعت مبین را از اتهام خشونت و ترور مبرا سازند.
این مقاله بر آن است که با بررسی فـقهی عـناوین مشابه به ترور و تروریسم، از قبیل: ارهاب، اغتیال، فتک و محاربه عوان برتر را در معادل سازی برای دستیابی به حکم فقهی آن پیدا کرده و با بررسی ابعاد ترور و تروریسم و اعلان محکومیت آن از دیدگاه اسلام، بـا نـگاهی به مبانی فقهی حضرت امام حکم تروریست را مبتنی بر یک رابطه ی منطقی و اصولی از حکم محارب استنباط و استخراج نماید.
یکشنبه, ۱۶ مهر ۱۴۰۲ - ۱۲:۱۰
یکی از مـوضوعاتی کـه تـحلیل آن ضرورت دارد، پیامدهای پیوند دین و سیاست است که در ضمن آن، آثار جدایی دین و سیاست نیز روشـن خواهد شد. امام خمینی (س) در این باره به دو پیام مهم اشاره فرموده است کـه در این بخش مورد بـررسی قـرار می گیرد.
شنبه, ۱۵ مهر ۱۴۰۲ - ۱۲:۷
کـاپیتولاسیون یا حق قضاوت کنسولی براساس قرارداد خاص یا استفاده از شرط دولت کاملة الوداد است. در تاریخ معمولا کشورهای نیرومند، بنابر دلایل و شرایط و بهانه های بسیار، این اختیارات را در ممالک ضعیف به دست آورده اند. برطبق کاپیتولاسیون، اتباع بیگانه از شمول قوانین جـزایی و مـدنی در قـلمرو کشور میزبان مستثنی هستند و رسـیدگی بـه دعـاوی حقوقی و جرایم آنها در دادگاههای مخصوص و یا محاکم مختلط یا با حضور کنسول کشور خارجی انجام می گیرد. این وضعیت نشان می دهد کـشوری کـه بـرتری نظامی و سیاسی و فرهنگی دارد می تواند به تحقیر دیگر مـلتها پرداخـته دستگاه قضایی آنها را بی اعتبار بشناسد. در قرون اخیر، در کشورهای چین، ترکیه، ایران، مصر و سایر کشورهای مشابه در آسیا و آفریقا قضاوت کـنسولی بـه نـفع کشورهای سلطه جو بر قرار شده درحالی که با قواعد اسـلامی تطبیق نداشته است.
شنبه, ۱۵ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۵۳
امام خمینی (س) بر تقسیم بندی قیصری بر مراتب عالم اشکال کرده، آن را از لواحـق ماهیت دانسته نه و جود و اسم رحمن را مقام بسط (ظهور) و اسم رحیم را مقام قـبض (بطون) وجود آورده، اسم «اللّه» را جـمع بـسط و قبض دانسته، لذا مانند فلاسفه، اسم رحمن را رب عقل اول و اسم رحیم را رب نفس کلی نمی گیرد.
جعل را متعلق به ماهیت می گیرد و در حضرت علمیه و غیر آن بین وجود و ماهیت فرقی قائل نمی شود.
در بحث «شیئیت ثبوت» می گوید: عـین ممکن هرگز بوی وجود به مشامش نمی رسد و وجود واحد شخصی اطلاقی است ولی به واسطهء اسماء و صفات وصور اسماء متعدد می شود و اختلاف جواهر جنسیه را توسط جواهر فصلیه آورده نه با اعراض کـلیه و دربـارهء انواع حمد می گوید: حمد فعلی اظهار کمال محمود با عمل است و حمد خداوند را در آینهء تفضیلی می داند و انواع حمد را ذاتا یکی می گیرد که فقط بر حسب تکثر اسماء و صفات مختلف مـی شوند.
شنبه, ۱۵ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۵۰
جاذبه ماندگار امام خمینی (س) به هیچ وجه محدود به ایران یـا جـوامع شیعه خـاورمیانه نـیست. تـعداد بی شماری از مسلمانان در آسیا و آفـریقا با گرمی و اشتیاق به پیام همبستگی او پاسخ داده اند. تصاویر او را می توان بر دیوار روستاها از مومباسا تـا مـانیل یافت. با در نظر گرفتن محبوبیت وسـیع امـام در مـیان امـت وسـیع تر اسلامی و نیز شـکنندگی و تـصنع بسیاری از ساختارهای سیاسی در سرزمینهای اسلامی، منطقی نیست که پیش بینی کنیم انقلاب اسلامی در ایران موردی منزوی و اسـتثنایی بـاقی بـماند. شکل گیری شخصیت امام خمینی (س) به عنوان رهـبر هـمچنان مـمکن اسـت بـا دامـنه ای به مراتب گسترده تر از تاریخ ایران از آب درآید.
شنبه, ۱۵ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۴۵
از دیدگاه امام خمینی (س)، انسان عصاره هستی و داریا قوا و استعدادهای مختلف است. مهم ترین ویژگی انسـان، جنبه الهی و ملکوتی اوست که او را در کل نظام هستی ممتاز نموده و محور نظام خلق قرار داده است. معنی و مفهوم تربیت، با توجه به این بینش و برداشت از انسان، مفهومی خاص است که بیش تر بـا بـعد معنوی انسان ارتباط دارد و در واقع همان شکوفا ساختن فطرت انسان، یا جلوگیری از آن است. این معنی از تربیت، در سعادت، رستگاری و خوشبخیتی انسان و یا شقاوت و بدبختی او نقش موثر و تعیین کننده ای دارد و از آنجا که انـسان مـوضوع تربیت است و موجودی اثر گذار و اثر پذیر و دارای قدرت اختیار، انتخاب و اراده آزاد است، برای شکوفایی و به فعلیت رسیدن قوا و استعدادهای فطری اش، نیاز به تربیت دارد و تنها تربیت دینی است که می تواند نـیازهای مـختلف او را تأمین و زمینه تکامل همه جانبه او را به خصوص در بعد معنوی و الهی فراهم نماید. البته نیاز به یادآوری است که در منابع اسلامی و آثار امام (س) تزکیه و تهذیب، هم مقدم بر تـعلیم و آمـوزش وارد شـده و هم بیش تر مورد تأکید قـرار گـرفته اسـت.
شنبه, ۱۵ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۴۲
کـیفیت نصب و انتخاب ولی فقیه و فعلیت یافتن مقام ولایت و به طور کلی مشروعیت و مقبولیت ولیـ فـقیه از مـباحث اصلی و مهم بین گروه های اسلامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. برای تبیین مسأله مشروعیت و مـقبولیت ولی فقیه از دیدگاه امام خمینی (س)، پس از طرح مبانی و نظریات موجود در باب مشروعیت و مقبولیت ولایت فـقیه و بحثِ ابتنا یا عـدم ابـتنای مشروعیت بر مقبولیت، دیدگاه دو گروه سیاسی موجود در نظام جمهوری اسلامی مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت. به نظر می رسد نظریه نصب الهی (مشروعیت الهی) با آثار و سیره عملی امام خمینی (س) مطابقت دارد؛ اگـر چه تأکید و اهتمام امام به مقبولیت و رأی مردم، آن را در حد ابتنای مشروعیت بر مقبولیت ارتقا داده است.
پنجشنبه, ۱۳ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۳۹
امام در کتاب کشف الاسرار از همراهی های بسیاری از علمای بزرگ عالی مقام در تشکیلات مملکتی با سلاطین یاد می کند و نیز بر همین اساس، پذیرش حکومت مـشروطه توسط مرحوم میرزای نائینی به دلیل کاهش فشار و ستم تلقی شده است، یعنی حکومت مشروطه مرتبه نازله «ولایت فقهی یا نیابی» فقهاست که بر حکومت استبدادی ترجیح دارد. درهر صورت، از دیدگاه امـام اجـرای احکام فردی و اجتماعی اسلام که از مهم ترین واجبات است، بدون «حکومت ولایی» غیرممکن است و از لوازم و مقدمات مهم حکومت اسلامی، «ولایت سیاسی فقیه» است.
پنجشنبه, ۱۳ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۳۵
پیش از این در شمارة ۱۱ و ۱۲ نخستین بخش از معرفی و شرح نقدهای عرفانی امام خمینی (س) بر مـتن و شـرح کـتاب فصوص الحکم ابن عربی، ضمن معرفی و توصیف کمّی و کیفی این نقدها که در قالب مجموعه ای از تـعلیقات ایشان بر شرح فصوص قیصری به جا مانده است، به طرح فهرست وار گـوشه ای از این تعلیقات و سپس شـرح یـکی از آنها پرداختیم.
اکنون در این مقاله در نظر داریم که به شرح و تحلیل یک تعلیقة انتقادی دیگر از امام بپردازیم. این تعلیقه در فص نوحی و به مناسبت بحث تنزیه و تشبیه در دعوت نوح (ع) به نگارش درآمـده است. شکی نیست که یکی از مهمترین و بنیادی ترین مباحث در حوزة کلام و الهیات, مبحث الهیات تنزیهی و تشبیهی و طبقه بندی ادیان براساس این دو نوع الهیات است. بحث از الهیات تنزیهی و تشبیهی در واقع بحث بر سر مـسألة مـنطق دعوت انبیا یعنی تعیین نوع این دعوت در انبیا و ادیان الهی از میان دو نوع تنزیهی یا تشبیهی آن است. حضرت امام در این تعلیقه, ضمن بیان دیدگاه انتقادی خود در این خصوص, به نقد دیـدگاه اسـتادش، عارف شاه آبادی، نیز می پردازد.
پنجشنبه, ۱۳ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۳۰
در فعالیت تربیتی، هدف نقش اساسی دارد. کلیه برنامه ها و فـعالیت های تـعلیم و تربیت در پرتو هدف جهت می یابد و به وسیله هدف منطق پیدا می کند. بنابراین بـا ایـن کـه تربیت های اجتماعی و حرفه ای اهمیت ویژه ای دارند و برای زندگی اجتماعی ضروری هستند، اما جهت گیری آنـ ها بـاید بر اساس هدف نهایی که تربیت انسان الهی است تعیین شود. در اندیشه امام (س) تـربیت الهی یک هدف اساسی تربیتی است و ایشان در موقعیت های مختلف بر این امر تأکید ورزیده اسـت کـه هدف از تربیت اسلامی، آن است که شخص به مقام عبودیت الهی برسد و بـا سـیر الی اللّه خـود را هر چه بیش تر به منبع فیض ازلی نزدیک کند.
پنجشنبه, ۱۳ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۲۱
در میراث اسلامی سخن بسیاری از سوی عالمان دینی درباره ی انسان با صبغه ی روایی، کلامی، فلسفی و عرفانی بیان شده است. در این میان امام خمینی (س) نیز به مباحث انـسان شناسی های بشری و انسان شناسی قرآنی و تفاوت های این روش ها پرداخته اند و علم انسان شناسی وحیانی، صحیح و جامع را برای زندگی فردی و جمعی ضروری می دانستند. امام خمینی (س) بر اساس قرائت ویژه ای که از هستی دارد و بر مبنای اعتقاد بـه اصـل توحید و بسط آن در حرکت انسان در فرآیندهای سیاسی و اجتماعی، ابعاد مختلف وجودی انسان را مورد توجه قرار می دهند و با در نظر گرفتن آموزه های اسلامی، جهت به فعلیت رساندن استعدادهای او توصیه هایی را مطرح می کنند. در این مـقاله بـه انواع انسان سناسی به لحاظ نگرش و روش، که به لحاظ نگرش شامل (انسان شناسی کل نگر و انسان شناسی جزءنگر) و در انسان شناسی به لحاظ روش به انسان شناسی طبیعی، فلسفی، عرفانی و وحـیانی تـقسیم شده است. در این تحقیق روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و فیش برداری بوده، روش تحقیق نقلی -تاریخی و روش پردازش توصیفی – تحلیلی است.
پنجشنبه, ۱۳ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۱۷
دیدگاه مشهور امام خمینی (س) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، در تشبیه آمریکا بـه «شیطان بزرگ» و پیگیری آن به عنوان سیاست ثابت نظام از آغاز پیروزی انقلاب تاکنون، همواره چـالش برانگیز بوده و اشکالاتی را در عرصة بـین الملل و شـبهاتی را در داخل کشور به همراه داشته است. با توجه به تحولات عرصه بین الملل و فروپاشی نظام دوقطبی و سلطه طلبی و یک جانبه گرایی آمریکا در جهان و در منطقه و تغییر رویکرد برخی کشورهای اسلامی و تبعیت این کشورها از استکبار، همچنین تـغییر نگرش های بعضی از انقلابیون در داخل نسبت به تحریف سخنان امام راحل و نگاه سازشکارانه همراه با مطیع شدن در برابر استکبار جهانی، ضرورت واکاوی مبانی این موضوع را از منظر قرآن بیشتر می شود. به همین دلیـل، ایـن تحقیق به این سؤال جواب می دهد که مبانی قرآنی دیدگاه امام خمینی (س) درباره اینکه آمریکا شیطان بزرگ است، چیست؟ با توجه به فرضیه تحقیق، امام راحل مبنایی دینی داشته و این جـمله هـم براساس مبانی قرآنی بیان شده است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی، و گردآوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای، سایت های داخلی و خارجی است. منبع اصلی تحقیق نیز قرآن است.
چهارشنبه, ۱۲ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۱۲
امام خمینی (س) و مایستر اکهارت، دو تن از عارفان مشهور مسلمان و مسیحی هستند و در تفکر عرفانی آنـها نفس سالک در نهایت در وجود خداوند فانی می شود. بر این اساس، در مقاله پیش رو بـه این پرسش پرداخته ایم کـه آیـا آموزۀ فنا در آرای این دو متفکر مبانی مشترکی دارد؟ بررسی تطبیقیِ تفکر آنها به صورت تحلیلی- استنباطی و با هدف شناخت چیستی فنای نفس صورت گرفته است. تجرد نفس مبنای مشترک در آرای این دو اندیشمند است کـه زمینۀ تبیین فنای معرفتی نفس را فراهم می آورد. سفر نفس در آرای امام خمینی (س) و اکهارت با قدم عشق آغاز می شود. از نظر امام خمینی (س) با تجلّی الوهیت (در مقام احدیت)، فنا و تحول در نفس سالک رخ مـی دهد؛ در حـالی که فنا نزد اکهارت در مرتبۀ واحد که فراتر از مرتبۀ الوهیت و فراتر از مرتبۀ وجود است صورت می گیرد. به هر حال تجلّی الوهیت و شهود آفریدگار در مرتبۀ الوهیت یا در مرتبۀ واحدِ اکهارتی که از نـظر امام خمینی (س) مرتبۀ تعین الهی و واحدیت است، رخ می دهد؛ بنابراین فنا تحول معرفتی و وجودی نفس و تأثیر پذیری آن از اسما و صفات الهی است؛ نه نابودی نفس. رهاورد مهم فنای نفس، «شهود وحدت وجود» در آراء ایـن دو مـتفکر است و تهی وارگی نفس از غیر خداوند به هنگام شهود دیگر نتیجۀ بنیادی به شمار می آید.
چهارشنبه, ۱۲ مهر ۱۴۰۲ - ۱۱:۱۰
از دغـدغده ها و دلواپسی های بنیان گذاران و وفاداران به انقلاب سیاسی - اجتماعی جمهوری اسلامی ایران، استقرار، تثبیت، استمرار ، کارآمدی نـظام برآمده از انقلاب و استمرار گفتمان انقلابی است. حضرت امام (س) به عنوان بنیان گذار و مقام معظم رهـبری به عنوان مفسر و ادامه دهـندۀ مـسیر تعیین شدۀ امام (س)، ضمن واکاوی محتوا، ارزش انقلاب و نظام اسلامی با آسیب شناسی هوشمندانه و ریل گذاری مناسب در صدد تضمین مانایی و زدودن آسیب های احتمالی هستند. وصیت نامۀ الهی سیاسی امام (س) و بیانیۀ گام دوم انقلاب مشیر به این هدف مـتعالی است. هر دو مکتوب، ناظر به مآل اندیشی و مهندسی و ترسیم نقشه راه پرمخاطرۀ آینده است. در این پژوهش، ضمن بازخوانی هر دو مکتوبِ ارزشمند با نگاه تطبیقی، وجوه مشترک قابل توجهی استخراج و عنوان گذاری شد و مورد تحلیل قـرار گـرفت. روح هر دو نوشته واحد است، کانّه فرد واحدی به اقتضایِ زمانی و مکانی مختلف برای آیندۀ انقلاب طرح راهبردی ارائه کرده اند. روش ما در این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و سپس با رویکرد تطبیقی و تحلیلی، ایدهـ های راهـبردی دو رهبر انقلاب در طول زمان با توجه به تطورات تاریخی ، مورد خوانش قرار گرفت.
چهارشنبه, ۱۲ مهر ۱۴۰۲ - ۱۰:۵۸
از مهم ترین مباحث علم اصول فقه، سیره یا بنای عقلاست؛ چراکه هم طریقی بـرای اثبات مهم ترین ادله فقه همچون اِخبار آحاد و ظواهر است و هم به صورت مستقیم در مـسیر استنباط فقهی واقع مـی شود و بـنابراین با گذر زمان جایگاه آن در فقه و مخصوصاً فقه سیاسی، برجسته تر شده است. این در حالی است که با توجه به تأثیرات گسترده عملیاتی کردن تولیدات فقه سیاسی بر جامعه و شهروندان، چنانچه کاربرد بنای عـقلا در فقه سیاسی روشمند نباشد، مفاسد آن نمود بیشتری نسبت به فقه فردی دارد و منجر به متهم شدن فقه به ناکارآمدی خواهد شد؛ بنابراین بررسی جایگاه بنای عقلا در فقه سیاسی و تنقیح حدود اعتبار آن امری لازم اسـت و نـقطه آغاز نیز، بررسی میراث علمای علم اصول در زمینه بنای عقلا و ظرفیت آرای ایشان در بحث بنای عقلا برای فقه سیاسی است. هدف این نوشتار، استخراج ظرفیت های مبانی روش شناختی امام خمینی (س) بـه عـنوان یک فقیه سیاسی است و نویسنده از طریق روش توصیفی ـ تحلیلی، با بررسی مبانی اصولی امام خمینی (س) درباره بنای عقلا، به این نتیجه می رسد که مبانی ایشان هم به صورت غـیرمستقیم و از طـریق اعتباربخشی به ادله فقه سیاسی و هم به صورت مستقیم و به عنوان دلیلی مستقل یا غیرمستقل، برای استنباط احکام در حوزه فقه سیاسی ظرفیت های مهمی دارد و می تواند بخشی از فقر ادله نقلی یا ضعف روش در استفاده از ادلهـ نـقلی را بـرطرف کند.
چهارشنبه, ۱۲ مهر ۱۴۰۲ - ۱۰:۵۱
مسئله اختلاف در هلال ذی الحجه یکی از مسائل مهم و تأثیرگذار در حـج است و همواره این پرسش مطرح است که حکم تکلیفی و وضعی وقوف در عرفات بـا اهل سنت و سایر مـناسک چیست؟ از دیـدگاه امام خمینی (س) ، در شرائط تقیه، انجام مناسک حج با اهل سنت واجب بوده و چه در فرض شک در ثبوت هلال یا علم به عدم ثبوت هلال، مناسک انجام شده مجزی است؛ بلکه عدم هـمراهی با اهل سنت و صحت وقوف در روز عرفه حقیقی محل اشکال است. این پژوهش در تلاش است تا نقطه نظرات امام خمینی (س) در این مسئله را تبیین کرده و مستندات آن را تشریح کند.
چهارشنبه, ۱۲ مهر ۱۴۰۲ - ۱۰:۴۵
مقنن در ماده ۳۴۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران تصریح می دارد: «مقدار و جنس و وصـف مبیع باید معلوم باشد». این ماده ریشه در فقه امامیه دارد و از نظر فقها، عدم عـلم به جنس، مقدار و وصـف مـبیع، موجب غرری است که منهی عنه می باشد و غرر در معامله سبب بطلان است. در این مقام، اگر بیع مجهولی به ضمیمه شیء معلوم منعقد گردد، محل بحث است که آیا مانعیت غرر، بما هی هی بـا ضمّ معلوم از بین می رود یا نه؟ حکم وضعی این معامله میان فقها اختلافی است. در این میان، استدلال امام خمینی (س) کاملاً متفاوت از آراء سایر فقهاست. ایشان چنین استظهار می دارد: روایات وارد در این خصوص، در مقام بـیان حـکم صحت برای بیع مجهول به ضمیمه شیء معلوم ـ که به واسطه غرر باطل می شودـ نیست؛ بلکه روایات مذکور در جایی وارد شده است که اصلاً غرری وجود ندارد. حاصل پژوهش در این خـصوص نـشان می دهد که در بیع مجهول به ضمیمه شیء معلوم، یا باید همانند امام از روایات وارد در این مسئله دست برداشت و قائل به بطلان چنین بیعی شد، چرا که استخراج حکم صحت از ایـن روایـات مخالف با قواعد عقلایی است، و یا در صورت اعتقاد به وجود اجماع مبنی بر صحت این بیع، باید به قدر متیقن (نصوص) اکتفا نمود و شایسته نیست که ضمیمه معلوم را بـه عـنوان قـاعده کلی برای تخصیص عدم جـواز بـیع مـجهول پذیرفت.
سه شنبه, ۱۱ مهر ۱۴۰۲ - ۱۰:۱۰
مسئله ولایت فقیه و اداره و رهبری جامعه اسلامی در عصر غیبت امام مـعصوم (ع) مسئله ای اعتقادی و کلامی است. امام خمینی (س) و شاگردان ایشان نظیر شهید مطهری و مصباح یـزدی و جوادی آملی حاکمیت ولی فـقیه را بـا استناد به ادله عقلی و نقلی می پذیرند؛ و اساس و پایه این نظریه در توحید و حاکمیت الهی می دانند. مهم ترین دلیل حکومت فقیه، ضرورت برپایی حکومت دینی و ولایی است و دلایل عقلی چون حکمت الهی، نیاز به نـظم و اجرای قانون در هر عصری، وحدت اسلامی، امنیت، آزادی، جامعیت دین، جاودانگی، استمرار قوانین اسلام، دلایل نقلی و تاریخی همچون آیات، روایات ، سیره معصومین، احکام سیاسی و اجتماعی ضرورت حکومت اثبات می شود. امام خمینی (س) در اشـاره بـه دلایل عقلی ولایت فقیه پس از اثبات ضرورت حکومت دینی، قدر متیقن برای تصدی ولایت و حکومت را فقیه می داند.
سه شنبه, ۱۱ مهر ۱۴۰۲ - ۱۰:۱
آفتاب مغموم و گـرفته روز هـشت تـیرماه ۱۳۶۰ در حالی طلوع کرد که جمعی مغموم از فاجعه شب گذشته در انتظار رؤیت خورشید انقلاب در حسینیه جـماران لحظه شماری می کردند. در آن صبح غمگین نه فقط آن جمع، بلکه مردم ایران و جهان اسـلام و حتی دشمنان انقلاب هـم در انـتظار واکنش مردی بودند که جمعی از یاران او یا در کوی شهادت آرمیده بودند و یا بر تخت بیمارستان در هروله بین مقصد شهادت و ادامه خدمت طی طریق می کردند. در آن لحظات سنگین و پرالتهاب، چهره آرام و مصمم امام خـمینی (س) که در قاب نگاه مردم جای گرفت، آن جمع چون فرزندانی که در بد حادثه به دامان پدر خود آویخته می شدند آرام گرفتند. بغض ها آرام آرام آزاد شد و چون امام از مظلومیت بهشتی گفت ایران هم آوای جمع جماران گریست.
سه شنبه, ۱۱ مهر ۱۴۰۲ - ۹:۵۸
راه نمودن و توجه دادن مردمان به بهره وری صحیح از قرآن بر عهده حوزه و روحانیت است ولی باید دید حوزویان چه انـدازه بـه این مهم بها می دهـند. آیا از قـرآن بهره ای صحیح و تمام برده و می برند. آیا در حوزه ها قرآن محجور و به دور از چرخه تلاشهای علمی و فکری نمانده است؟ نشانه ها و بود و هستها از آن حکایت می کند که قرآن در حوزه ها نیز جایگاه اصیل خـود را نـیافته یا از دست داده است. دوری قرآن از ساحت زندگیها و تلاشهای فکر و فرهنگی دامن حوزه ها را نیز گرفته و هنوز فرزانگی و شایستگی برتری و ارج در پژوهش و باریک اندیشی در فقه و اصول شناخته می شود و پژوهش و تفکر در محتوای قرآن و بـه صـحنه آوردن آموزه هـای تفسیری عرفانی فقهی و اخلاقی قرآن جدّی گرفته نمی شود.
سه شنبه, ۱۱ مهر ۱۴۰۲ - ۹:۴۷
یکـی از مسائل مورد ابتلا و مطرح در میان حقوق دانان حقوق اساسی و نیز محافل علمی، بحث اطـلاق و اختیارت حکومتی ولایت فقیه در قـانون اسـاسی است؛ به نحوی که عده ای با تمسک به برخی اصول، قائل به محدویت و انحصار وظایف و اختیارت در موارد مصرح در قانون شده اند واز این رو به نفی اطلاق ولایت معتقدند؛ واز سویی، عده ای دیگر با تمسک به سابقة فقهی، فـضای گفتمانی حاکم بر جلسات تنظیم قانون اساسی ، آرا و دیدگاه های مؤثر امام خمینی، استدلال های حقوقی و اقتضائات و لوازم حکومت داری، معتقد به اطلاق ولایت و انعطاف نهاد رهبری برای حل مشکلات و معضلات و تأمین مصالح جامعه اند. ما در این مقاله بـا بـررسی فقهی ـ حقوقی مسئله، ادلة طرفین را ارزیابی کرده، دیدگاه مختار را ارائه می نماییم. فرضیه این است که مطمح نظر قانون گذار اساسی، طرح و تصویب اطلاق ولایت بر اساس ریشة دیرینة فقهی آن بوده و در این زمینه با احتیاط و هـوشمندی و نـیز اهتمام به حاکمیت ملی اقدام کرده است.
سه شنبه, ۱۱ مهر ۱۴۰۲ - ۹:۴۰
مبحث ایـجاب و قبول و سهم هریک از آنها در تحقق اثر مطلوب، از مباحث مهمباب معاملات به ویژه باب بـیع است. به مشهور فـقیهان نـسبت داده شده است کههریک از ایجاب و قبول را از ارکان اصلی عقد به شمار آورده اند به طوریکه فقدان هریک می تواند مانع از انعقاد عقد و ترتب اثر مطلوب بر آن گردد.
شیخ انصاری از طرفداران این نظریه محسوب می گردد. در بـرابر، فقیهانی از جمله امام خمینی (س)، رکن اصلی عقد را ایجاب دانسته اند که موجب با انجام آن، انشای اصلی را انجام می دهد و قبول قابل، نقشی بیشتر از نقش اجازه در عقد فضولی را دارا نمی باشد. در این نوشتار هر دو دیدگاه مـورد کـاوش قرارگرفته و به نوعی دیدگاه امام خمینی (س) به عنوان یک نظریۀ قابل توجه و قابل دفاع بیشتر معرفی شده است و در پایان به برخی آثار آن پرداخته شده است.
سه شنبه, ۰۴ مهر ۱۴۰۲ - ۷:۳۱
در قرائت قرآن کریم مطلوب آن است که در قلب، صورت باطنی آن نقش بندد و اوامر و نواهی آن تاثیر کند و دعوت های آن جای گزین شود و از نـظر عرفا این غایت حاصل نمی شود، مگر آن که آداب تلاوت لحاظ شود و توسط قاری رعایت گردد. مقصود از آداب، آن نیست که پیش قاریان متداول شده است؛ به طوری که همّ و غمّ قاری فقط به مخارج الفـاظ و ادای حـروف و رعایت تجوید معطوف شود، تاحدی که به غفلت از معنی و تفکر در آن بینجامد. این یکی از کیدهای شیطان است که انسان متعبد را تا آخر عمر به الفاظ قرآن سرگرم می کند و از سّر نزول قـرآن و از حـقیقت معارف والای آن به کلی غافل می کند. تازه بعد از ۵۰ سال قرائت، معلوم می شود که از شدت تغلیظ و تشدید در آن، از صورت کلام به کلی خارج شده و صورت غریبی پیدا کرده است، بلکه مقصود آدابـی اسـت که در شریعت مقدسه منظور شده است که عمدة آن ها تفکر و تدبر و اعتبار به آیات آن است.
سه شنبه, ۰۴ مهر ۱۴۰۲ - ۷:۲۸
یکی از گستره های وجودی حضرت امام خمینی (س) که کم تر به آن توجه و پرداخته شده است، روش تدریس ایشان است و این نوشته درصدد بیان فقط جلوه هایی از آن است.
گفتنی است که دراین بیان و پردازش، به معنای عـام روش تدریس ـ نه معنای خاص آن ـ نظر شده است و البته باید دانست که برخورداری از روش تدریسِ خوب و جذاب و تأثیرگذار، از ویژگی های ارثی و ژنتیکی و مادرزادیِ انسان نیست؛ بلکه باید با مطالعة نوشته ها و کتاب هایی که در زمـینة آمـوزش «روش تدریس» است و نیز با کسب تجربه در این امر و مشورت با دیگران و جز آن، روز به روز به تدریسی موفق و شاگردپسند نزدیک تر شد.
سه شنبه, ۰۴ مهر ۱۴۰۲ - ۷:۲۵