مجله نوجوان 88 صفحه 16

سی و سه پل این پل که در نوع خود شاهکاری بی نظیر از آثار دورۀ سلطنت شاه عباس اول است ، به هزینه و نظارت سردار معروف الله وردی خان بنا شده . این پل در حدود 300 متر طول و 14 متر عرض دارد و طویل ترین پل زاینده رود است که در سال 1005 هجری ساخته شده است . در دورۀ صفویه ، مراسم جشن آبریزان یا آبپاشان ارامنه در کنار این پل صورت می گرفت . پل مزبور یکی از شاهکار های معماری و پل سازی ایران و جهان محسوب می شود . و به روایتی دیگر : این پل به همت الله وردی خان ، سپهسالار شاه عباس و بنابه فرمودۀ شاه مزبور ساخته شد ، به طوری که نوشته شده دارای چهل چشمه (دهانه) بوده که از هر چشمه آب خارج می شده . پلی بسیار عریض و طویل و مرتفع ، شالودۀ آن با سنگ و آهک ریخته شده و با آجر و گچ بالا رفته است . مساحت این پل را سیّاحان انگلیسی چهار صد و نود یارد تعیین کرده اند . هفت دهانۀ این پل گرفته شده و اکنون 33 دهانه دارد و از این رو به پل 33 چشمه شهرت دارد . این پل را به نامهای : پل شاه عباسی- پل الله وردی خان- پل جلفا- پل چهل چشمه و پل سی و سه چشمه خوانده اند که دلیل هر یک از این نامها چنین است : پل شاه عباسی از آن جهت گویند که شاه عباس اول دستور بنای آن داده و چون به مباشرت و اهتمام الله وردی خان ساخته شده به پل الله وردی خان معروف گردیده و از لحاظ این که معبر مردم به جلفا بوده ، آن را پل جلفا هم گفته اند و چون در ابتدا ، چهل چشمه داشته ، پل چهل چشمه و اینک که سی و سه چشمه دارد ، به پل سی و سه چشمه مشهور است شرحی را که « سرپرستی سایکس » انگلیسی راجع به این پل نوشته ، از نظر این که بسیار دقیق است و وضع پل را در آخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم هجری مجسم می کند ، عیناً در اینجا نقل می کنیم : « خیابان با شکوه چهار باغ از یک طرف به پل الله وردی خان کشیده می شود و از پل های درجه اول عالم به شمار می آید . این جا از یک شاهراه سنگ فرش شده وارد مدخل عمومی پل می شوند . شکل فوق العاده و شگفت آور این پل که 388 یارد طول آنست ، مقابل یک جاده سنگ فرش شده به عرض 30 پا بدین قرار است که در آن سه معبر در سه سطح مختلف تعبیه شده که یکی از آن ها را ه معمولی روی پل است که در دو طرف آن طاق نما های سرپوشیده ساخته اند . طاق نماها از طرفی به رودخانه و از طرفی به همین جاده مشرف هستند ، در بالا و پایین این طاق نماها که با تابلوی نقاشی شده تزیین یافته است ، هر کدام یک پیاده روهایی است که با پلکانها به این راه اصلی وصل می شود و در کنار سطح رودخانه معبر دیگری است که به طول رودخانه امتداد می یابد . » در تاریخچۀ ابنیۀ تاریخی اصفهان ، درباره این پل تاریخی چنین نوشته شده است : « در انت های جنوبی خیابان چهار باغ پل الله وردی خان است که به نام بانی و سازندۀ آن خوانده می شود و در همان زمان که شاه عباس دستور کاشتن درختان چهار باغ را می داده ، رفیق و سپهسالار شاه نیز در ساختمان این پل به وسیله آجر و سنگ فعالیتی به خرج می داد . وضعیت این پل با قدیمش تفاوت زیادی نکرده است . ایوانچه ها و غرفه های زیبا و متناسب طرفین پل که جای نشستن اهالی و عبور و مرور است ، به همان حالت اولیه باقی مانده است . طول این پل 295 متر و عرضش 75/13 متر است . نوشته اند که در ابتدا چهل چشمه داشته و به تدریج سی و سه چشمه شده . در سنوات اخیر قسمت زیادی از بستر رودخانه را تصرف کرده و اشجاری غرس کرده بودند ، به طوری که چند چشمۀ پل از عبور آب محروم گشته و ممکن بود به کلی متروک شود . در سال 1330 آقای مصطفی خان مستوفی ریاست شهرداری اصفهان ، اراضی مزبور را از تصرّف غاصبین خارج و مجرای عبور آب چشمه ها را باز و اقدام به ساختن دیوار های سنگی در طرف شمال رودخانه کرد که هنوز آثارش پابرجاست و عملیاتش زبان زد مردم این شهر است . »