مجله نوجوان 94 صفحه 17

تو لَک رفتن یعنی چه؟ «تو لک رفتن» یعنی پر ریختن و پوست انداختن جانوران . گاهی پوست بدن حیوانی ور می آید وگاهی نیز پر های پرنده ای می ریزد . چنین حالتی را در زبان فارسی تو لک رفتن می گویند . پس تو لک رفتن ، یعنی پوست افتادن و پر ریزان . دوزیستان ، خزندگان و پرندگان و حتی حشرات نیز تولک رفتن دارند . پرندگان در طول زندگی خود چند نوبت ، پر نو در می آورند و پرر های کهنه را می ریزند و وقتی به سن بلوغ می رسند ، دارای پر و بال می شوند که ویژه بلوغ خودشان است پرنده بالغ نیز از هر چندی ، پر و بال های خود را نو می سازد . خلاصه پر های کهنه مرتب می افتد و به جایش پر های تازه می روید . وقتی از بدن پرنده ای یک پر کنده می شود خود به خود پر دیگری به جای آن در می آید علاوه بر این ، برخی از پرندگان همیشه در فصل تخمگذاری پر ریزان هم دارند . در این فصل ، پر های روشنی از بدنشان می روید . بسیاری از پرندگان دوبار در سال پر ریزان دارند : یکی پیش از هنگام تخمگذاری . یکی هم پس از آن . البته بیشتر پرندگان همه پر های خود را یکجا از دست نمی دهند ، بلکه پرهایشان دو تا دو تا ، یکی از راست و یکی از چپ می ریزد . روشن است که این ترتیب برای آن است که پرنده تعادل خود را در پرواز از دست ندهد . اما اردک ، قورباغه ، و قو و غاز پر های پرواز را یکجا از دست می دهند و برای مدتی قدرت پرواز از آن ها سلب می شود ولی این هرگز مشکلی به بار نخواهد آورد . چرا که آن ها مرغان آبزی هستند و برای گریز از خطر ، مجبور نخواهند بود که فقط پرواز کنند ، بلکه به راحتی به آب می زنند و راه گریز را این طور در پیش می گیرند . در فصل «پرریزان» پرندگان نر که پر های روشنی دارند پر و بال تازه ای به رنگ تیره در می آورند این تغییر رنگ مناسب خود پوشی آن ها در برابر دید دشمنان است . مار به شیوه جالبی پوست می اندازد این خزنده هیچگاه سراسر پوست خود را یکپارچه از دست نمی دهد بلکه فقط لایه نازکی از بیرونی ترین قسمت پوست اندامش جدا می شود . هنگامی که قرار است مار پوست بیندازد آنقدر پوزه ی خود را بر یک چیز سفت و زبر می سازد تا اینکه پوسته ی گرداگرد لبش ور بیاید آنگاه قسمت های لق شده ی پوست را به شاخه یا سنگی گیر می دهد تا با بیرون لغزیدن ، بتواند از درون آن ها مانند یک جامه ی سر تا سری خارج شود . در این هنگام ، مار پوست خود را یکپارچه بر زمین می گذارد و به راه خود می رود .