حبیب بابایی
عیّاران
در قرن دوم هجری در خراسان و همۀ قلمرو عباسیان در بین طبقۀ عامه، مردمی آشکار شدند که آنها
را عیاران و جوانمردان میگفتند. اینان مهمترین عناصر فعال خراسان و سیستان در قرن دوم و سوم
هجری بودند و در حرکتهای سیاسی و تغییر وضع اجتماعی و فکری دست داشتند.
عیار در زبان عربی مرد کاری و هوشیار و چالاک معنی میدهد. این افراد در شهرهای خراسان و
سیستان و مخصوصاً در بغداد با آداب و رسوم خاص خود زندگی میکردند و غالباً در هرج و مرجها و
جنگها و حوادث تاریخی مؤثر بودند. مثلاٌ در جنگ بین امین و مأمون (فرزند هارون الرشید) پنج
هزار عیار مسلح با لشگریان و سپهسالار مأمون با مهارت جنگیدند.
از اینجا میتوان فهمید که قدرت عیاران تا اندازهای بود که حاکمان و
امیران و حتی خلفا هم از تواناییهای آنان بهره میگرفتند.
عیاران اخلاق خاص خود را داشتند، با بیچارگان مهربان و
بخشنده بودند و به مردانگی و تقوا و غریب نوازی مشهور.
گاهی با مخالفان دولت همدست میشدند و در
راه آزادی مبارزه میکردند، زمانی هم از
راه دزدی و راهزنی روزگار میگذراندند.
به خانۀ بزرگان و ثروتمندان دستبرد
میزدند یا با تهدید از آنان پول
میگرفتند و به فقرا و بینوایان
میدادند.
نسبت به رئیس خود که
به او سرهنگ میگفتند
احترام خاصی قائل بودند
و در اجرای فرامین وی
از نثار جان هم دریغ
نمیکردند. لباس مخصوص
و آداب خاص به خود داشتند
و با وجود راهزنی، حق و حقوق
دیگران را رعایت میکردند؛ از
جمله حق نمک خوارگی را به
جا میآوردند اما گاهی هم مانع
آسایش مردم بودند.
در حکایتی آوردهاند که یک
[[page 6]]
انتهای پیام /*