مجله نوجوان 137 صفحه 23

محمد رضا تقی دخت قسمت اول سنتهای ایرانی ماه مبارک رمضان آیینهای استقبال از رمضان در فرهنگ عامه ایران که پیوستگی خاصی با فرهنگ اسلامی دارد. بعضی از ماههای سال اهمیت و جایگاه ویژه­ای دارند. محرم، شعبان و رمضان را، شاید بتوان مهمترین ماههای هر سال از این حیث برشمرد. حلول ماه رمضان، مانند عید نوروز که عید ایرانیان است، آیینهای بسیار ویژه­ای داشت؛ آیینهایی که این نوشته تلاش دارد به اختصار، بخشی از آنها را باز­خوانی کند. خانه تکانی ورود به ماه رحمت خدا، مقدماتی داشته است که یکی از آنها تطهیر ظاهر فردی و بومـی اجتماع بوده است. در گذشته، در نواحی مختلف ایران، خانه تکانی یک رسم پیشــوازی مهم برای رمضان بوده است و تقریباً همه خانوادههای به خانه تکانی کامل قبل از رمضان (مانند شب عید نوروز) اهتمام داشــــــــتهاند. نظافت مساجد نظافت اماکن عمومی، تکایا، مساجد و... نیزرسم دیگری بوده که اگر چه امروز از آن آثاری باقی است اما در گذشته بیشتر رونق داشته است. مراسم «گلکاری» مساجد نیز که در ایام قبل از رمضان برگزار می­شد و طی آن ظاهر مسجد را پیراسته و با نوعی گل و گچ میاندودند، یک سنت ثابت در گذشته بوده است. حمام روزه تطهیر فیزیکی و شستن تن نیز یک سنت بزرگ دیگر بوده است. «حمام روزه» یعنی رفتن به حمام قبل از رمضان و به پیشواز آن، یک سنت بوده است که با «حمام روزه»، البته دو وجه داشته است: نخست این عقیده که باید ظاهر و تن را نیز برای ورود و استفادۀ بهتر از ماه رمضان از پلیدیها تطهیر کرد و دوم بجا آوردن «غسل نیت» ماه رمضان.غسل نیت روزه، تقریباً اگر چه از مستحبات وقت بوده اما در حد واجبات، مورد اهتمام و توجه قرار میگرفته است. نان رمضانی از سنتهای رایج دیگر در پیشواز رمضان، تدارکها و آمادگیهای خانواده بوده است. تهّیه مایحتاج رمضان، سنتی بوده که هنوز هم باقی است. بسیاری از خانوادهها، قبل از رمضان و در روزههای آخــرشعبان، «نان رمضان» را می­پختند و وسایل و تدارکات لازم را تهیه می­کردند. نان رمضان نیز، البته با نان سایر ایام سال تفاوت داشت و پرمایه تر بود. رشته بری برای تهیه­اش که پای ثابت سفرههای افطار است، قبل از رمضان، مراسم «رشته بری» گاه به صورت عمومی و گاه خصوصی تدارک می­شده است. خانوارها یا تعدادی از آنها با هم، خمیر رشته را تهیه می­کردندو پس از آن، فردی که تبحر خاصی دررشته بری داشت و به « رشته بر­» می­گفتند، خمیرها را می­برید و رشته آش تهیه شده را به نسبت سهم خانوادهها تقسیم می­کرد. در مواردی نیز، خانمهای آشنا، خودشان این کار را در منازل انجام می دادند.