مجله نوجوان 235 صفحه 10

گردشگری دوست شهرسان زنجان تألیف و گرد آورنده : مهناز محمدی زیر نظر : حمید قاسم زادگان شهر زنجان مرکز شهرستان زنجان و مرکز استان زنجان ، در 28 درجه و 48 دقیقه طول جغرافیایی ، 40 درجه و 36 دقیقه عرض جغرافیایی ، بلندی 1640 متری از سطح دریا و در 319 کیلومتری شمال باختری تهران و در مسیر راه ترانزیت تهران تبریز قرار دارد . بافت شهر زنجان شهر زنجان ، به رغم داشتن سابقه تاریخی چند هزار ساله ، بارها با هجوم دشمن تخریب شده ، بنابراین کلیه آثار فعلی نسبتاً جدید است ، با در نظر گرفتن موقعیت رودخانه "زنجان رود" و شیب دوطرفه آن ، توسعه شهر به طرف شمال ، امری ضروری بوده است . قدیمی ترین ساختمان این منطقه ، کاروان سرای سنگی مربوط به دوران شاه عباس دوم است که قسمت اعظم آن امروز از میان رفته است . در دوران حکومت آقا محمد خان قاجار کار احداث ساختمان بازار زنجان شروع شد که به دو قست بازار بالا و بازار پایین تقسیم می شود . این شهر ، در گذشته دارای حصار بوده که قلعه نامیده می شده است . ساختمان اولیه حصار مربوط به دوران سلجوقی بوده که در دورۀ صفوی بازسازی شده است . این قلعه از طریق شش دروازه با روستاهای اطراف و شهرهای هم جوار مرتبط بوده است . بافت قدیمی شهر با کوچه هی پیچ در پیچ دارای زوایای تند است و این به آن جهت بوده که شهر پیوسته در معرض حملات دشمن قرار داشته و مردم به این نتیجه رسیده بودند که در این شرایط (حصار کشیدن شهر) می توان از هجوم گسترده دشمن جلوگیری نمود و به دفاع در مقابل عوامل مهاجم پرداخت . بازار نقش مرکزیت شهر را دارا بوده و در هر محله ، مسجد ، تکیه ، آب انبار ، حمام و مراکز خرید روزانه وجود داشته که در ساختمان آن ها از مصالح سنّتی استفاده شده است . فعالیت های جدید شهرسازی در زنجان از سال 1311 ه_ش با احداث اولین خیابان موسوم به خیابان شمشیری (استانداری) شروع و سپس با توسعه شهر نشینی و موقعیت ارتباطی و فعالیت های اقتصادی و بعدها مرکزیت سیاسی استان ، ایجاد خیابان ها و میادین با کوچه های عریض ، ادارات و سازمان های دولتی و مراکز خدماتی و آموزشی و شهرک های جدید مانند کوی فرهنگیان ، شهرک کارمندان ، شهرک انصاریه ، شهرک شهید رجایی و . . . . در دستور کار قرار گرفته است . آداب مهمان نوازی در زنجان قدیم آداب مهمان در منطقه زنجان بخصوص از قدیم حائز اهمیت بوده است . عموماً مهمان در میان مردم زنجان ، از هر طبقه و گروه که باشد دارای مقام و منزلت بسیار زیادی است . تمام شئون زندگی بر اساس نحوه پذیرایی از مهمان مترتب شده است ، گویی همه چیز از برای مهمان است و بس . برای مثال تهیه مسکن و تدارک مایحتاج زندگی ، فاکتور در خور ملاحظه ای در امر پذیرایی در نظر گرفته می شود . اتاق خوب ، لوازم عالی ، فرش های زیبا و بالاخره وسایل خواب راحت ، همه برای مهمان است . بدین ترتیب پس از ورود مهمان تمام اعضای خانواده از کوچک و بزرگ همه در خدمت مهمان قرار می گیرند . و از اطعمه و اشربه تدارک شده در هر طبقه اجتماعی که عموماً چند برابر مایحتاج است . قبل از صرف مهمان و پایان پذیرایی کسی حق استفاده از آن ها را نخواهد داشت . در این مرحله دو رسم وجود دارد نخست آنکه صاحب خانه پس از چیدن سفره رنگین اتاق مخصوص پذیرایی را ترک می کند و مهمان را جهت استفاده از غذا آزاد می گذارد . این پدیده به آن دلیل است که آزادی عمل مطلق را به تازه وارد می بخشد رسم دوم آنکه ، صاحب خانه پس از تکمیل سفره به فاصله یک متری و دو زانو نزدیک در ورودی می نشیند و با تعارفات پی در پی مهمان را به صرف غذا دعوت می کند. پس از جمع کردن سفره که همراه با تعارفات دوست نوجوانان سال پنجم / شماره 23 پیاپی 235 / 28 شهریور 1388