وقت نماز جمعه
مسأله 1 ـ وقت نماز جمعه با زوال خورشید (ظهر شرعی) داخل می شود، پس وقتی که ظهر شد خواندن نماز جمعه واجب می شود، بنا بر این وقتی که امام از خواندن دو خطبه هنگام ظهر فارغ شود و شروع در نماز جمعه نماید صحیح است. و اما آخر وقت آن به طوری که با گذشت آن نماز جمعه فوت شود، مورد اختلاف و اشکال است و احتیاط (واجب) آن است که از اوائل عرفی ظهر تأخیر نیفتد و اگر از این وقت تأخیر افتاد، احتیاط (مستحب) آن است که نماز ظهر را انتخاب کنند، گرچه بعید نیست که وقت نماز جمعه تا وقتی که سایۀ انسان معمولی به اندازۀ دو قدم (از پاشنۀ پا تا نوک انگشتان) برسد، امتداد داشته باشد.
مسأله 2 ـ در صورتی که وجوب نماز جمعه تعیینی باشد، طول دادن خطبۀ نماز جمعه به اندازه ای که وقت نماز جمعه فوت شود جایز نیست، پس اگر چنین کند گناه کرده است و نماز ظهر واجب است، چنان که در همین فرض، اگر وجوب تخییری باشد، نماز ظهر واجب می شود، و نماز جمعه با فوت شدن وقتش قضا ندارد.
مسأله 3 ـ اگر داخل نماز جمعه شوند و وقت نماز بگذرد، چنانچه یک رکعت آن را در وقت خوانده باشند، نماز جمعه صحیح است وگرنه بنابر اشبه باطل است و احتیاط (مستحب) آن است که به عنوان نماز جمعه تمام کنند، سپس نماز ظهر را بخوانند. و اگر عمداً تا بقای وقت به مقدار یک رکعت خواندن، نماز را تأخیر بیندازند، چنانچه بگوییم نماز جمعه وجوب تعیینی دارد گناه کرده اند، ولی نمازشان صحیح است و اگر بگوییم وجوب تخییری دارد ـ چنان که اقوی همین است ـ احتیاط (واجب) آن است که نماز ظهر را بخوانند، بلکه در فرض اول (تأخیر غیر عمدی) هم بنابر قول به وجوب تخییری آن، احتیاط ترک نشود به این که نماز ظهر بخوانند.
مسأله 4 ـ اگر یقین کند که برای حداقلّ واجب از دو خطبه و دو رکعت سبک (و
[[page 270]]مختصر) نماز جمعه وقت هست، بین نماز جمعه و نماز ظهر مخیّر است و اگر یقین کند که وقت برای این مقدار وسعت ندارد، نماز ظهر متعیّن می شود. و اگر در بقای وقت، شک داشته باشد، نماز جمعه صحیح است و اگر بعداً معلوم شود که حتی برای یک رکعت هم وقت نبوده است، باید نماز ظهر را بخواند. و اگر مقدار وقت را بداند و شک داشته باشد که آیا برای خواندن نماز جمعه وسعت دارد یا نه، جایز است در نماز جمعه وارد شود (و آن را شروع کند) پس اگر وقت برای آن وسعت داشت، نماز جمعه صحیح است وگرنه باید نماز ظهر را بخواند، و احتیاط (مستحب) آن است که (در فرض این شک) نماز ظهر را اختیار کند، بلکه در فرع گذشته (شک در بقای وقت) با این که وقت برای یک رکعت نماز جمعه وسعت داشته، احتیاط ترک نشود.
مسأله 5 ـ اگر امام در وسعت وقت با عدد معتبر، نماز جمعه بخواند ومأمومی که جزء عدد نصاب نیست در وقت خطبه و اول نماز نباشد، لکن به یک رکعت نماز جمعه با امام برسد، نماز جمعه را با امام می خواند و یک رکعت دیگر را هم به طور فرادا به جا می آورد و نمازش صحیح است. و آخرین حد رسیدن به رکعت، رسیدن به امام در رکوع است، پس اگر رکوع کند و امام برای قیام بلند نشده باشد نمازش صحیح است. و افضل برای کسی که تکبیر رکوع را درک نکرده باشد این است که نماز ظهر را چهار رکعت بخواند. و اگر تکبیر بگوید و به رکوع برود، سپس در این که امام در رکوع بوده و او به رکوع امام رسیده یا نه شک کند، نمازش جمعه نمی باشد و آیا باطل است یا صحیح می باشد و باید به عنوان ظهر تمامش کند، مورد اشکال است و احتیاط (واجب) آن است که آن را به عنوان ظهر تمام کند، سپس آن را اعاده کند.
[[page 271]]