الگوهای اخلاقی و تربیتی در نهضت عاشورا
حجةالاسلام حسن تقی زاده
قرنهاست که حماسۀ جاودانۀ نهضت عاشورا از زوایای گوناگون مورد مطالعه و ارزیابی صاحب نظران واندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان قرار گرفته و ازمنظر تاریخی، سیاسی، اجتماعی ویا فقهی وکلامی تجزیه و تحلیل گردیده است، اما در این میان، کمتر پژوهشگری به تبیین جنبه های سازندگی اخلاقی وابعاد تربیتی حادثۀ کربلا پرداخته و دلایل تأثیر روحی و جاذبۀ نیرومند نهضت حسینی را باز گفته است.
یکی از ویژگیهای این نهضت این است که پس از گذشتن قرنها ودر پی آن آمدن نسلها، از شادی و طراوت آن کاسته نشده بود، بلکه بالنده تر و زنده تر خود را عرضۀ بشریت نیازمند امروز کرده است.
قهرمان تاریخ عاشورا با مجموعه ای از سجایای روحی و اخلاقی - که همان کمالات انسانی - اسلامی است - جمعی از نیروهای انسانی مستعد را گردآوری کرده و با انجام حرکتی زیبا - که فطرت پاک مردمان می پسندند و تا ژرفای جان آدمی نفوذ می کنند - صحنه ای زیبا و روح افزا را به تصویر می کشد که عالم ملک و ملکوت را به تعجب وا می دارد.
براین اساس نهضت کربلا نه تنها ماهیتی سیاسی و نظامی، که رنگ و بویی اخلاقی و تربیتی و مشخصه ای فرهنگی دارد وانسان متعالی را در ابعاد عقیده، اخلاق و رفتار، در غالب یک نبرد سیاسی - نظامی متبلور می سازد و با اخلاق و منش انسانی به سازندگی و خلاقیت می پردازد و صحنۀ جنگ را تبدیل به عرصۀ پیام رسانی و سازندگی رفتاری می نماید. بدین گونه، اصول ارزشهای فکری، اجتماعی و اخلاقی را یکجا و به
[[page 163]]شکلی هماهنگ و متناسب، در چهرۀ آن امام همام ترسیم می کند.
ساختار شخصیتی امام حسین(ع)در دیدگاهی تربیتی و اخلاقی همراه با ویژگیهای رفتاری و نقشی که عملکرد ضابطه مند ایشان در سازندگی روحی و اخلاقی یاران دارد، به علاوه تأثیرتربیتی واخلاقی امام(ع)و دیگر حماسه آفرینان صحنۀ عاشورا و نقش فعال و الگویی آن درگسترۀ زمان و مکان، محورهای اصلی پژوهشی است که در این باب صورت می گیرد.
[[page 164]]