حجةالاسلام و المسلمین هاشم زاده هریسی
ارزیابی عملکرد مبلغان و شیوه‌های جاری تبلیغ در تبیین فرهنگ عاشورا
وضعیت کنونی تبلیغ عاشورا را، چه از جنبۀ عملکرد مبلغان و چه از جهت روشهای تبلیغ، چگونه ارزیابی می‌کنید؟ نقاط قوت و ضعف مبلغان از دو جنبه علمی و عملی چیست؟ و نارسایی و کاستی شیوه‌های رایج تبلیغ کدام است؟
از عزاداری امام حسین به یک معنا خوب بهرهبرداری شده است. این مراسم تا کنون ادامه یافته، هر کس شعری خوانده، نوحه‌ای خوانده و به هر حال آثار خوبی هم داشته است، اما مسئله این است که ما بهره‌های اصلیتر و بهتر از این می‌توانستیم از عاشورا به دست آوریم و به دست نیاوردیم. به علاوه، بعضاً مسائلی هم مطرح شده که مضر بوده و آثار منفی داشته و قضیه را آلوده کرده است.
نبود شناخت درست و محققانه از نهضت عاشورا در سطح مبلغان
یکی از دلایل ناشناخته ماندن و یا کمتر شناخته شدن برخی از ابعاد مهم قیام عاشورا و درآمیخته شدن آن با پاره‌ای از خرافات و تحریفات را من مربوط به فرهنگ جامعه می‌دانم. در فرهنگ جامعۀ ما این باور شکل گرفته و چنین گمان کرده‌ایم که مسئلۀ عاشورا فقط خواندن و گریاندن است و این است که هر کس صدایش خوب باشد و بتواند خوب بخواند و خوب بگریاند، کافی است و تحقیق و دانش نمی‌خواهد. دانشمند کتاب می‌نویسد، تحقیق می‌کند، سخنرانیهای علمی می‌کند. روضه را افراد بی‌سواد و کم سواد هم می‌توانند بخوانند. این طرز تفکر تا آنجا پیش رفته است که یک فرد دانشمند و فاضل می‌گوید: من سخنرانم، خطیبم، نه روضهخوان. در صورتی که اگر می‌گفتیم که روضهخوانی مشکلتر است، دیگر این وضعیت پیش نمی‌آمد. روضهخوانی و عزاداری را کسی باید انجام دهد که
[[page 263]]حسین و اهداف او را بشناسد، تاریخ را بداند، حرکت حسین و سخنانش را بفهمد و از آن در مسیر هدف استفاده کند. این کار، علم و تحقیق می‌خواهد. اگر ما داستان عاشورا را یک رشتۀ علمی، سیاسی بدانیم و دربارۀ آن تحقیق کنیم، در این صورت هر فرد فاضل و دانشمندی به روضه خواندن افتخار می‌کند.
برخورد عاطفی صرف با حادثۀ کربلا
در قصه عاشورا صزفاً به مظلومیت اکتفا کردن، یکی از عوامل غفلت است. البته زمانی ما بر مظلومیت تکیه می‌کنیم به قصد اینکه در نهایت ظلم یزید و فساد دستگاه او را بیان کنیم. این یک مسئله است، ولی گاهی فقط بر مظلومیت تکیه می‌کنیم تا دلمان بسوزد و فارغ از شناختن و شناساندن یزید و ستم او، فقط جنبۀ عاطفی قضیه عاشورا را مطرح می‌کنیم. این برخورد، انحرافی و غفلتآفرین است.
باقی ماندن مراسم سوگواری بر سنت پیشین و عدم وقوع تحولات ضروری در آن
در آغاز که عزاداری و مرثیهخوانی انجام می‌شد، به قصد زنده نگهداشتن این فاجعه بود و در زمانی بود که شیعه‌ها پراکنده بودند و مطرح شدن این مسائل، جرم بود و شیعیان فقط سعیشان بر این بود که ذکر حسین را تداوم بخشند تا این حادثه زنده بماند، اما موقعیت و زمینه برای اینکه از این قیام برداشتهای سیاسی ـ جهانی کنند وجود نداشت. اما زمانی هم که زمینۀ برداشتهای سیاسی ـ جهانی از نهضت عاشورا فراهم شد، این مراسم همچنان بر سنت پیشین باقی ماند. اصل زنده نگهداشتن یاد حسین و قیام او که هدف از این عزاداری بود، باقی ماند، اما تحول و تطور دیگری نپذیرفت. در واقع تحول و تطور کمی پیدا کرد، ولی تحول کیفی نیافت.
روشهای بهینه تبلیغ نهضت عاشورا در عصر حاضر
با توجه به ویژگیهای جهان معاصر، نیازها، بحرانها و مسائل آن و تغییرات و تحولات عمیقی که بخصوص در چند دهۀ گذشته در کشور ما و در سطح جهان به وقوع پیوسته است، شیوه‌ها و روشهای بهینۀ شناخت و
[[page 264]]تبیین فرهنگ عاشورا در تمامی ابعاد آن و ابلاغ پیام آن به انسان و جامعۀ امروز کدام است؟
در زمینۀ فرهنگ عزاداری عاشورا، مسائل زیادی وجود دارد و صحیح هم هست و در میان عامه هم رواج دارد و سنت است. با حفظ این سنتها، به دو کار باید همت گماریم:
1-خرافهزدائی از فرهنگ عاشورا
نخست باید مسائل خرافی را، بویژه مسائلی که زننده است و بهانه به دست دشمن می‌دهد، چه در کتابها و جزوه‌ها و چه در نمایشها و نوحه‌ها و... با یک برنامه منظم و صحیح، بزداییم. همۀ اهل نظر در این مسائل تحقیق کنند و آنها را شناسایی کنند و به مردم ابلاغ کنند و مردم وقتی دیدند مطلبی را همه نادرست می‌دانند، آن را ترک خواهند کرد، اما اگر این کار بصورت فردی انجام شود، مورد پذیرش مردم قرار نمی‌گیرد.
2-شناسایی و معرفی هرچه بیشتر ارزشها و حقایق اصیل عاشورا
دوم آنکه در زمینه مسائل اصیل عاشورا، ارزشها و حقایق و آثار و برکات آن، تحقیق و کار بیشتری باید انجام شود و در مراسم عزاداری و نوحه‌ها و نمایشها، این جنبه‌ها بیشتر معرفی گردد. در این صورت است که عاشورا مدرسه و دانشگاه می‌شود. این کار، وظیفه اهل تحقیق است که کتابها و منابع اصیل را در اختیار گویندگان قرار دهند تا آنها نیز مطالب با ارزش و درست را در مراسم و مجالس عزاداری مطرح کنند.
[[page 265]]