وقت وجوب زکات فطره
[سؤال 3827] 1889
بسمه تعالی
1. در زکات فطره اگر شب عید عزل کرد در رساله فرموده شد که تبدیل آن جایز نیست. بنابراین اگر در شب عید مثلاً شصت تومان بابت زکات بدهکار است، و یک صد تومانی از مال خود جدا کرد به قصد این که شصت تومان آن مال زکات باشد، موقع ادا کردن اگر بخواهد آن شصت تومان را بدهد، ناچار باید خرد کند ولو نزد غیر تا شصت تومان را بدهد. عدم جواز شامل این صورت هم می شود یا خیر؟ بر فرض عدم جواز چه باید بکند که صحیح باشد؟
بسمه تعالی، معزول اگر بیش از مقدار زکات فطره باشد، تحقق عزل مشکل
[[page 595]]است و لازم است علی الاحوط آن را نزد فقیر مستحق خورد کند و زیادی را از او پس بگیرد.
2. کسی که خانه مسکونی خود را می فروشد، اگر خمس آن را بدهد نمی تواند با بقیه آن خانه دیگری که لازم دارد تهیه کند و ناچار باید قرض کند تا بتواند خانه مناسب حال خود و همچنین سایر شؤون را تهیه کند. در این صورت خمس لازم است یا خیر؟
بسمه تعالی، خمس واجب است و می تواند دستگردان کند تا به تدریج ادا نماید.
[سؤال 3828] 1890
بسمه تعالی
1. کسی که وطن دارد ولی با زن و بچه ماه مبارک می روند جای دیگر تا روز عید فطر آن جا است زکات فطره را باید آن جا بدهد یا در وطن؟
بسمه تعالی، مخیر است در وطن یا در آن محل فطره را بدهد لکن از ظهر روز عید نباید تأخیر بیندازد و نیز بنابر احتیاط با وجود مستحق زکات را نقل به جای دیگر نکند و اگر نقل کرد و تلف شد ضامن است.
[سؤال 3829]
2. کسی که آخر ماه مبارک می رود به زیارتی، بقیه روزه را آن جا می گیرد با قصد، فطره را آن جا بدهد یا وطن؟
بسمه تعالی، حکم این مسأله همان حکم مسأله قبل است.
3. به فتوای شما روز در ده روز اقامه، از اول شفق است، آیا در سی روز هم حساب روز چنین است یا نه؟
بسمه تعالی، میزان ماندن سی روز است ولو سی شب نمانده باشد و مبدأ روز طلوع فجر است و تلفیق هم می شود در صورتی که در بین روز واردشده باشد.
4. کسی که وطن دارد ولی از جای دیگر زنی گرفته، گاهی با زن و بچه خود از محل زندگی غیر وطن می آید به وطن اصلی که اعراض نکرده، آیا زن و بچه از لحاظ حکم وطن تابع مرد و پدر خود هستند یا نه؟ و نیز زنی که در غیر وطن خود عروس شده گاهی به عنوان دیدن پدر و مادر می آید به وطن اصلی
[[page 596]]آیا حکم وطن باقی است یا به مجرد ازدواج و زندگی در جای دیگر اعراض محقق می شود.
بسمه تعالی، تابع حساب نمی شوند و مجرد ازدواج و زندگی در محل دیگر اعراض از وطن اصلی نیست.
5. مردی در شهری زن گرفته، زندگی زن آن جاست، مرد هم گاه گاهی چند روز می رود آن جا، برای همیشه بنا ندارد آن جا باشد، آیا وطن مرد هم محسوب می شود یا نه؟
بسمه تعالی، وطن مرد محسوب نمی شود.
6. کسی که روزه گرفته و پیش از ظهر به قصد سفر خارج شده تا حد مسافت شرعی، سپس چیزی نخورده مراجعت می کند آیا می تواند یا لازم است قصد روزه کند دوباره، مانند مسافری که قبل از ظهر به وطن رسیده و اگر چیزی نخورده باشد باید قصد روزه نماید یا نه؛ چون قصد روزه اش با قصد مسافت و خروج از حد ترخص باطل شد و نمی تواند دوباره قصد روزه کند؟
بسمه تعالی، اگر قبل از ظهر به وطن خود رسیده باید روزه بگیرد.
7. کسی روزه داشت و به قصد مسافت شرعی از حد ترخص خارج شد ولی به حد مسافت نرسیده برگشت به وطن پیش از ظهر چیزی نخورده آیا باید قصد روزه کند یا نه؟
بسمه تعالی، باید روزه بگیرد.
8. افرادی که شغل آن ها سفر است مانند راننده ها گاهی چند روز ماشین را در محل گذاشته با وسیله دیگر برای تهیه لوازم ماشین می رود به شهر دیگر در این چند روز تکلیف او از لحاظ روزه و نماز چیست آیا شغل با چنین سفری قطع می شود یا نه؟
بسمه تعالی، سفر مزبور سفر در شغل نیست و وظیفه او در این سفر قصراست ولی احتیاط به جمع مطلوب است.
9. افرادی از وطن اصلی خود می روند برای زندگی به شهر دیگر، به حسب بنای خود قصد مراجعت برای زندگی در وطن را ندارند ولی احتمال می دهند که وضع طوری بشود باز برگردند به وطن، لذا قطع علاقه قلبی نمی کنند آیا در این فرض وطنیت اصلی باقی است یا با قطع زندگی عملاً اعراض محقق شده.
بسمه تعالی، در فرض مذکور اعراض محقق نشده است.
10. اگر کسی نذر کرد که اگر نماز جماعت را ترک کرد ده تومان به فقیر بدهد اتفاقاً وقتی نماز را به جماعت نخواند آیا به علاوه ده تومان کفاره حنث نذر را هم باید بدهد یا نه؟
بسمه تعالی، باید ده تومان را بدهد و اضافۀ بر آن کفاره ثابت نیست.
[[page 597]]11. کسانی که از منافع سال ماشین سواری یا ماده گاو و گوسفند برای زندگی خود یا دکان ملکی برای کسب می خرند با فرض احتیاج، یا نه بلکه برای این که در رفاه باشند آیا جزء مؤونه محسوب می شود مطلقاً، یا نه مطلقاً، یا تفصیل است.
بسمه تعالی، ماشین سواری اگر در زندگی شخص مورد حاجت باشد از مؤونه است و خمس ندارد وگرنه خمس آن باید داده شود و گاو و گوسفند و دکان خمس دارند و از مؤونه نیستند.
12. کسانی که در آخر سال به حساب سال خود می رسند دیونی دارند آیا کسر دیون کفایت می کند یا باید ادا کنند به حکم اداء الدیون من المؤونه؟
بسمه تعالی، اگر دین برای مؤونه همین سال بوده استثنا می شود هر چند ادا نشده باشد و در سایر دیون در صورتی که در بین سال ادا شده باشد استثنا می شود وگرنه مستثنا نیست.
13. برای دخترها پدر و مادر از پول خود یا پول کار دختر لوازم زندگی به عنوان جهیزیه در طی چند سال تهیه می کنند آیا مقداری که تهیه شده جزء مؤونه و جهیزیه حساب می شود و خمس ندارد یا جهیزیه سالی که دختر می رود به خانه شوهر جزء مؤونه است؟
بسمه تعالی، اگر طوری باشد که در سال آخر یک دفعه نتواند تهیه کند و باید آن را به تدریج تهیه نماید مقدار متعارف آن جزء مؤونه است و خمس ندارد.
14. در ابتدا تقلید از مرجع جامع الشرایط مظنون الاعلمیه یا محتمل الاعلمیه مقدم است به جهت فتوا، اگر پس از تقلید از زیدی دیگری مظنون یا محتمل الاعلمیه شد آیا می تواند عدول کند یا نه؟
بسمه تعالی، لازم است عدول کند بنابر احتیاط.
15. گاهی افرادی در مریض خانه استخدام می شوند برای رانندگی و آوردن مریض از اطراف، گاهی چند روز متوالی تا سه مسافت برای آوردن مریض مسافرت می کنند و گاهی هم چند روز در محل می مانند آیا این فرد جزء کسانی است که شغلشان سفر است یا نه؟
بسمه تعالی، حکم کسی که شغلش سفر است را ندارد.
16. انگشتر طلا در حال طواف مبطل طواف است یا نه؟
بسمه تعالی، بطلان طواف معلوم نیست لکن احوط مراعات است.
17. افرادی در کاروان حج استخدام می شوند برای تمشیت کارها روی ضرورت چند بار باید از جدّه بروند مکه معظمه و برگردند به جدّه تکلیف این افراد در این چند دفعه رفت و آمد از نظر وظیفه به طوری که اشکالی نداشته باشد چیست؟
بسمه تعالی، اگر عمرۀ تمتع به جا آورده باشند حقّ ندارند خارج شوند مگر آن که برای حج
[[page 598]]محرم شوند و اگر عمرۀ مفرده به جا آورده باشند خروج بدون احرام مانع ندارد و بنابر احتیاط هر بار خارج شدند برای دخول مکه از محل احرام برای عمرۀ مفرده محرم شوند و وارد شوند و عمره مفرده به جا آورند و عمرۀ تمتع را وقتی اتیان کنند که بعد از آن از مکه خارج نشوند.
18. شنیده شده که محل ذبح را از منی آورده اند به وادی محسّر، اگر چنین شده باشد تکلیف حاجی از لحاظ قربانی چیست؟
بسمه تعالی، اگر متمکن از ذبح در منی نیستند در همان محل قربانی کنند کفایت می کند.
19. ارکان حج که اگر به جا آورده نشود حج باطل خواهد بود به فتوای حضرت جناب عالی چند تا است؟
بسمه تعالی، غیر از وقوفین که ترک سهوی هر دو به تفصیلی که در مناسک ذکر شده است مخلّ به صحت حج است ترک سهوی سایر اعمال مبطل حج نیست و تفصیل آن در مناسک مذکور است.
20. در باب قسمت خمس و مستحق آن در تحریر می فرمایید «وبالجملة نزّلوا الجائر منزلتهم وأمضوا أفعاله بالنسبة إلی ما یکون محل الابتلاء للشیعة صوناً لهم عن الوقوع فی الحرام والعسر والحرج». کسی می گوید طبق این فتوا کلیه اعمال دول جائر شیعه ولو اعتقاداً که محل ابتلاء شیعه است مانند تقسیم اراضی و برنامه های دیگر در حکم اعمال امام زمان علیه السلام است، در زمان غیبت دولت شیعه جانشین امام است استناداً به این عبارت، آیا این استفاده درست است یا نه؟
بسمه تعالی، استفاده نمی شود و چنین توهمی باطل است.
21. در تحریر الوسیله فرموده اید که جایز است افطار در ماه رمضان برای اشخاصی: «الشیخ والشیخة إذا تعذّر علیهما الصوم...» تا آخر، آیا با این ترخیص می توانند روزه استیجاری بگیرند و روزه خود را نگیرند یا نه؟
بسمه تعالی، در ماه رمضان روزۀ غیر رمضان صحیح نیست.
22. کسی کارمند اداره ای بوده در گذشته، ورثه او حقوق بازنشستگی او را بعد از مرگش می گیرند، آیا این جزء ارث است باید بین ورثه طبق قانون ارث تقسیم شود یا جزء فوائدی است که نصیب ورثه می شود و باید علی فرض زیاده از مؤونه خمس آن را بدهند.
بسمه تعالی، اگر از حقوق کارمند محسوب باشد به ورثه بر طبق قانون ارث می رسد و قبل از تقسیم باید خمس آن را بدهند و در غیر این صورت به هرنحو به آن ها داده شود مالک می شوند و خمس ندارد.
[[page 599]]23. چند مورد در باب حرمت ربا استثنا شده ـ زوج با زوجه، مسلم با کافر، پدر و پسر ـ آیا اختصاص به ربای معاملی دارد یا شامل ربای قرضی هم می شود؟
بسمه تعالی، استثنا در ربای قرضی هم ثابت است.
24. آیا در خمس هم مانند زکات قصد قربت معتبر است یا نه؟
بسمه تعالی، باید با قصد قربت باشد.
25. در رساله ها در باب جماعت نوشته اند: اگر مأموم برسد وقتی که امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد باید بعد از نیت و گفتن تکبیرة الاحرام بنشیند و تشهد بخواند با امام تا آخر مسأله، سؤال این است که نیت مأموم در این صورت نیت اقتدا به امام به قصد جماعت است یا نیت نماز خود همچون حال فرادا؟
بسمه تعالی، باید به قصد ملحق شدن به جماعت تکبیر گفته شود.
26. کسی می خواهد نیابتاً به حج برود اگر درست انجام مناسک را نمی داند و قرائتش هم درست نیست. ولی با کمک و راهنمایی افراد دیگر و نیابت در نماز می تواند حج را به جا آورد، آیا می تواند نایب شود یا نه؟
بسمه تعالی، اجارۀ او صحیح نیست مگر آن که بتواند در وقت عمل خودش آن را به طور صحیح انجام دهد.
27. افرادی از طرف خود در شهرهای بزرگ به وسیله نامه یا تلفن جنسی می خرند، خریدار می گوید به وسیله پست یا کسی بفرستد فروشنده طبق دستور او فرستاد ولی در راه تلف شد آیا خسران بر بایع است یا مشتری.
بسمه تعالی، اگر قبل از تحویل به مشتری یا وکیل او تلف شده خسران آن بر بایع است.
28. موقوفاتی در بین اراضی اشخاص هست نظر به این که روی حوادث روز از آن ها نگیرند و از بین ببرند علی الظاهر انکار عنوان موقوفه بودن آن ها را کرده اند، آیا اگر نشد در بین خود عنوان موقوفه را مخفی حفظ کنند راهی برای فروش و مصرف در امر خیری دیگر دارد یا نه، تکلیف این ها چیست؟
بسمه تعالی، حقّ فروش و تبدیل ندارند.
29. گاهی اجناسی در شهری ترقی می کند افرادی می روند به شهرستان که خبر از ترقی ندارند اجناسی به قیمت ارزان می خرند ولی قیمت محل اجناس همان است که خریده اند پس از چند روز صاحب های جنس متوجه ترقی می شوند ادعای غبن می کنند آیا خیار غبن دارند یا نه؟
بسمه تعالی، در فرض مزبور خیار غبن ندارند.
[[page 600]]