تحول در حوزه قم
وجود مرحوم آقای بروجردی در حوزه باعث برکت شد و حوزه را متحول کرد. طلبه ها و فضلا با دلگرمی و پشتکار مشغول درس و بحث شدند، اساتید و شخصیت‌های بسیاری به قم آمدند و با وجود خود به حوزه رونق بخشیدند. علاوه بر این‌که درس آقای بروجردی خیلی باشکوه و پرجمعیت شد، دروس سایر اساتید که قبل از ایشان بودند، گرم‌تر و پرجنب و جوش‌تر شدند.
یکی از کارهای مهم آقای بروجردی در حوزه، تشکیل جلسه امتحان برای طلاب و رتبه بندی درس ها بود. به دستور و اشراف معظم‌له هیئتی
[[page 111]]
برای این کار تشکیل شد و اغلب اساتید سرشناس و بزرگان در آن حضور داشتند. در آن وقت هدف این بود که می خواستند نظم و نظامی به حوزه بدهند و تا حدودی هم موفق شدند. برنامه امتحاناتی که هم اکنون ادامه دارد ثمره همین جلسات بود؛ قبلاً این‌گونه مسائل را در حوزه نداشتیم و اولین بار در زمان آقای بروجردی عملی شد.
با این‌که بعضی افراد از جمله علمای نجف، شدیداً با این‌گونه برنامه‌ها مخالف بودند و اظهار مخالفت هم می‌کردند ـ حتی آن را بدعت می دانستند و می گفتند از اول صدر اسلام تا زمان شیخ طوسی و تا حالا، این چیزها نبوده است. این چه وضعی است که طلبه باید امتحان بدهد! ـ ولی آقای بروجردی مقاومت و ایستادگی کردند و از مصوبه های این هیئت حمایت نمودند تا سرانجام ضرورت اخذ امتحانات در حوزه جا افتاد. متون درسی رتبه بندی شد، مثلاً لمعه و قوانین یک رتبه حساب می شد و مکاسب را سه قسمت کرده بودند که در سه مرحله امتحان گرفته می شد. بعد برای هر کدام تصدیق و کارنامه می دادند. من نیز بعضی از این‌ها را گرفته بودم و داشتم و الآن اگر لابلای کاغذهایم را بگردم شاید پیدا بشود.
[[page 112]]