اهمیت و جایگاه قضا در اسلام
اهمیت قضا در روایات
منصب القضاء من المناصب الجلیلة، الثابتة من قبل الله تعالیٰ للنبیّ صلی الله علیه و آله وسلم، ومن قبله للأئمّة المعصومین علیهم السلام، ومن قبلهم للفقیه الجامع للشرائط الآتیة. ولایخفیٰ أنّ خطره عظیم، وقد ورد: «أنّ القاضی علیٰ شفیر جهنّم»، وعن أمیر المؤمنین علیه السلام أنّه قال: «یا شریح قد جلست مجلساً لایجلسه إلاّ نبیّ أو وصیّ نبیّ أو شقیّ»، وعن أبیعبدالله علیه السلام: اتّقوا الحکومة، فإنّ الحکومة إنّما هی للإمام العالم بالقضاء العادل فی المسلمین؛ لنبیّ أو وصیّ نبیّ، وفی روایة: من حکم فی درهمین بغیر ما أنزل الله ـ‌عزّوجلّ فقد کفر، وفی اُخریٰ: لسان القاضی بین جمرتین من نار حتّیٰ یقضی بین الناس؛ فإمّا فی الجنّة، وإمّا فی النار، وعن أبی عبدالله علیه السلام قال: القضاة أربعة: ثلاثة فی النار وواحد فی الجنّة، رجل قضیٰ بجور وهو یعلم فهو فی النار، ورجل قضیٰ بجور وهو لایعلم فهو فی النار، ورجل قضیٰ بالحقّ وهو لایعلم فهو فی النار، ورجل قضیٰ بالحقّ وهو یعلم فهو فی الجنّة. ولو کان موقوفاً علی الفتویٰ یلحقه خطر
[[page 573]]
الفتویٰ أیضاً، ففی الصحیح قال أبو جعفر علیه السلام: من أفتی الناس بغیر علم ولا هـدیً من الله ، لعنــه ملائکـة الرحمـة وملائکـة العـذاب، ولحقـه وزر مـن عمـل بفتیاه.(747)
* * *
استقلال قوۀ قضاییه و قاضی
از نکاتی که تذکر بدهم این است که قوّۀ قضاییه همان طوری که آقا فرمودند یک قوّۀ مستقل باید باشد. یعنی در همه جای دنیا این اسم هست که قوّۀ قضاییه مستقل است. حالا مادر کشور خودمان که استقلال داده است اسلام به قوّۀ قضاییه و قاضی و قوّۀ قضاییه مستقل است و هیچ کس نباید در آن دخالت بکند. قضات نباید گوش به هیچ کس بدهند جز آنکه برای خدا کار خودشان را انجام بدهند، حق را ملاحظه بکنند. اگر فرض کنید که یک جایی را دیدند حق است، اگر
[[page 574]]
تمام کشورایران به آنها چیز بکنند که به آن طرف حکم بدهید، نکنند. خدا اینطور مقرر فرموده است، باید شما به حق برسید. کار به اینکه این رفیق فلان است، این دوست فلان است، این پسر فلان است، این خود فلان است، خیر، کاری به این کارها نداشته باشید. باید شما به همان طوری که شرع مقدس امر فرموده است قضاوت کنید و مستقل در قضاوت باشید و محتاط در قضاوت. احتیاط در قضاوت کنید، توجه بکنید که نبادا یک مظلومی حقش ضایع بشود یا یک نفری زاید بر آن مقداری که باید جریمه بشود یا ـ برای ـ تعزیر بشود، یا ـ به ـ چه بشود، زاید بر او نباشد. گرفتاری دارد این مسائل، باید این را خیلی توجه بکنید. ... و البته روی موازین شرعی اگر اشتباه ثابت شد، آن‌وقت روی همان موازین شرعی عمل می شود.(748)
29 / 8 / 62
* * *
رعایت احتیاط در قضا
دادگاههای سرتاسر کشور توجه داشته باشند که در دادگاه، خدای تبارک و تعالی را در نظر بگیرند و از اشتباهات و خطاها و انحرافات پرهیز کنند و در اموال و نفوس مردم با احتیاط رفتار کنند، که اگر ـ‌خدای نخواسته ـ یک بیگناهی به دست اشخاص، مجرم حساب بشود یا جزایی برای او تعیین بشود، این در دستگاه الهی بسیار بزرگ است و جواب ندارند بدهند.(749)
27 / 3 / 59
* * *
معنای استقلال قوۀ قضاییه
مطلبی که من باید به عموم مردم و بخصوص آنهایی که در کارهای کشور و مملکت دست دارند تذکر دهم، این است که قوۀ قضاییه
[[page 575]]
قوه ای است مستقل، و معنای استقلالش این است که در صورتی که حکمی از قضات صادر شد، هیچ کس حتی مجتهد، دیگر حق ندارد آن را نقض و یا در آن دخالت نماید. و احدی حق دخالت در امر قضا را ندارد و دخالت کردن، خلاف شرع و جلوگیری از حکم قضات هم برخلاف شرع است.
... من باز عرض می کنم که استقلال قضایی معنایش این است که اگر قاضی حکمی کرد، احیاناً رسیدگی به آن حکمْ مرجع دارد و غیر از آن، هیچ کس حق دخالت ندارد. من امیدوارم که آقایان در قوّۀ قضاییه موفق باشند که به طور شایسته و با قدرت عمل کنند، و امیدوارم ملت و مجلس و دولت هم پشتیبان آنان باشد که خدای نخواسته صدمه ای به آن وارد نشود.(750)
2 / 10 / 63
* * *
مسئولیت بزرگ قضاوت
من اول به طورکلی عرض کنم که مسألۀ قضاوت یک مسألۀ بسیار خطیری است.شماها که قاضی هستید، بسیار برایتان خطرناک است. اگر ملاحظۀ روایات کرده‌باشید، می بینید که مسأله چقدر مشکل است. شما با اَعراض مردم، با جان مردم،با اموال مردم، سروکار دارید.چنانچه خدای نخواسته به طور دقیق؛ به طور شایسته عمل نشود، علاوه بر مسئولیت شرعیه نسبت به اصل قضیه، یک مسئولیت‌بزرگتری هم هست. و آن این است که شما قاضی در جمهوری اسلامی هستید،و ممکن است که جمهوری اسلامی در خطر بیفتد؛ یعنی وِجهه اش یک وِجهۀ‌ناشایسته ای بشود.(751)
20 / 7 / 58
* * *
[[page 576]]