پیوند شریعت، طریقت، حقیقت
امام، التزام به موازین شرع را مقدمۀ طریقت می شمارند و طریقت را جز با ریاضت و تمرینهای لازم حاصل شدنی نمی دانند.
طریقت، بیرون آمدن از دینِ عادتی و اسلامِ مجازی است و از گامهای نخستین جهاد با نفس است. ایشان بر این باورند، که هر عبادتی بدون فکر و تامل صورت گیرد و یا به مقتضای عادت انجام شود، نمی تواند سالک را به کمال مطلوب برساند. بنابراین، در مرحلۀ طریقت، دین عادتی را برای رسیدن به دین حقیقی ترک می کند، از این رو اگر می بینیم گریز از اموری مطرح می شود که در مرحلۀ قبل (شریعت) مقدس شمرده می شده اند (مسجد، سجاده، منبر) در حقیقت گریز و پرهیز از عادتی شدن دین است و پرهیز از اینکه مبادا خود اینها هدف قرار گرفته، و مانع رسیدن انسان به
[[page 141]]حقیقت مطلوب گردند. از منظر امام، هیچ انسانی در هیچ زمانی، از التزام به شریعت و طریقت به دلیل رسیدن به حقیقت بی نیاز نمی گردد. در این زمینه به عبادات و اعمال حضرت ختمی مرتبت و اولاد معصومین(ع) اشاره می کند که لحظه ای از عبادت حق تعالی و التزام به شریعت و ریاضت نفس به دلیل رسیدن به حقیقت، غفلت نورزیدند.
جنید بغدادی، عارف معروف قرن سوم(متوفای 297) می گوید:
ما تصوف را نه از قیل و قال یافته ایم؛ از جوع و ترک دنیا یافته ایم و از قطع مالوفات و مستحسنات.
این گفتۀ او بیانگر این مطلب است که:
تصوف و رسیدن به حقیقت، نتیجۀ ریاضت و قطع تعلقات است نه محصول بحث و نظر. بنابراین، عارف دائماً در تلاش و تکاپوست تا بازدودن رذایل اخلاقی، به اخلاق نیک و کمالات عالی متّصف گردد. از این رو در مکتب عرفان، سکون و یکسان بودنِ دو روز انسان، خسرانی است عظیم.
[[page 142]]