علل انعطاف رژیم در برابر روحانیت
به چند دلیل حکومت پهلوی از اقدام خشونت آمیز در برابر اعتراض مردم و روحانیت پرهیز کرد. اول آنکه به جهت وحدت و یکپارچگی روحانیت در اعتراض به لایحه، حکومت، خود را در مقابل همه روحانیت می دید و اقدام خشونت آمیز، قیام و اعتراض مردم را گسترش می داد. علت دوم این بود که شاه مأمور اجرای برنامه های زیادی از طرف امریکا بود. وی پنداشت که قبول خواسته های روحانیت در یک مورد موجب می شود که آنها ساکت شوند و از اعتراض دوباره به برنامه های بعدی خودداری می کنند البته این تصور در مورد بعضی از روحانیون و مراجع صحیح بود و این یک امر طبیعی بود که بعد از پذیرش خواسته های مراجع از سوی دولت و رضایت آنها و فروکش کردن
[[page 114]]اعتراضات مردم، روحانیت دوباره سر به اعتراض بلند نکند و مردم را به میدان مبارزه دعوت ننماید علاوه بر اینکه به صحنه آوردن مردم نیز بعد از آن اعتراضات و اعتصابهای وسیع، کار مشکلی بود. سوم اینکه اصلاً سیاست امریکا در اجرای برنامه های اصلاحی این بود که ریشه های بروز انقلاب را در ایران از بین ببرد و از افتادن ایران در دامن کمونیسم و سوسیالیسم به زعم خودش، جلوگیری کند و دست به خشونت زدن و ایجاد خفقان به بروز انقلاب و قیام کمک می کرد و آنها به خوبی می دانستند که با فشار و زور سرنیزه جز برای مدت اندکی نمی توانند مهره های دست نشانده خود را بر سر قدرت حفظ کنند.
[[page 115]]