احکام عاریه
[سؤال 7498] 3876
بسمه تعالی 14 / 2 / 1361
محضر اقدس ولایت فقیه، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
سپاس و ستایش فراوان، خداوند تبارک و تعالی را که بر ما منت نهاده و امامی عادل و فقیهی کامل و بصیر و دانا عنایت فرمود که با اجرای احکام مقدس الهی و فتوای عادلانه و شرعی، گره گشای امور مسلمین گردند و مقررات ظالمانۀ طاغوتی را که اکثراً به نفع بی نیازان و به ضرر نیازمندان است، چون خود طاغوت و طاغوتیان، محو و نابود فرمایند.
و چون قانونی بالاتر و برتر از قوانین الهی و فتوای ولایت فقیه نخواهد بود که بدون چون و چرا و بی تردید لازم الاجرا است، استدعای عاجزانه دارم که به استفتای ذیل، پاسخی عنایت فرمایند که چراغ نورانی راه تیره و تار ما گردد:
1. چنانچه شخصی با توافق مالک زمینی که سند مالکیت دارد به هزینۀ خود، بنایی احداث نماید، آیا سازندۀ بنا مالک اعیانی شناخته می شود یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض سؤال، بانی ساختمان مالک آن است و هرگاه مالک بخواهد او را ملزم به برداشتن ساختمان کند، باید ارش غرامت را بپردازد.
2. چنانچه مالک زمین، بدون اطلاع و رضایت مالک اعیانی (یعنی سازندۀ بنا) و بدون ذکر جریان
[[page 369]]احداث اعیانی به خریدار، ملک خود را به غیر منتقل نماید آیا خریدار حق دارد مالک اعیانی را به رسمیت نشناسد و او را از ملک ساخته شده به وسیلۀ خودش بیرون کند یا این که حق اعیانی سازندۀ بنا محترم است و خریدار نمی تواند مدّعی فروشنده گردد؟
بسمه تعالی، خریدار اگر قبلاً اطلاع نداشته، پس از خریدن زمین و اطلاع از وجود ساختمان دیگران در آن، می تواند به فروشنده مراجعه و معامله را فسخ کند.
[سؤال 7499] 3877
بسمه تعالی
محضر مبارک زعیم عالی قدر و پیشوای شیعیان و مستضعفان جهان حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی، با کمال ادب به عرض می رساند:
1. شخصی پسری دارد راننده دارای زن و یک دختر صغیر پدرش یک ماشین برایش می خرد صد و سی هزار تومان که پهلوی خودش و زن و بچه اش بماند و به راه نزدیک معاشش اداره کند. آن فرزند بدون اجازه پدرش مدتی که می شود ماشین را می فروشد و ماشین دیگری می گیرد آن ماشین دوم را هم می فروشد و پولش را می دهد تحویل پدرش، مدتی که می شود دو مرتبه پدرش از همین پول و مبلغی دیگر برای فرزندش نصف ماشین خاور می خرد. بعداً آن فرزند مدتی ترک پدر و مادر و زن و بچه می کند پدر به او می گوید اگر به حرف من نباشید و به حرف دیگران باشید پول ماشین را به من بده و هر کجا می خواهید برو البته نصف ماشین خاور هم فروخته بوده جواب می دهد یک ماشین خریده ام می فروشم و پول شما می دهم با حضور چند نفر از رفقایش این اظهار می دارد و می گوید من پول تو نمی خواهم و در همان سفر می رود روی ماشین کسی و از تصادف از بین می رود آیا پول ماشین اولی که پدر به فرزندش داده مال وارث فرزندش می شود یا برمی گردد به خود پدر چون پسر گفته است من مال تو نمی خواهم استدعا دارم حکم الله بیان فرمایید.
بسمه تعالی، پول ماشین را اگر پدر به فرزند قرض داده معادل همان مبلغ از ترکه فرزند بابت بدهی برداشته می شود، و اگر عین ماشین را به فرزند
[[page 370]]عاریه داده ماشین متعلق به پدر است. بلی اگر پول ماشین را به پسر بخشیده از ترکه او محسوب می شود و به همۀ ورثۀ او می رسد.
2. یک تکه زمینی به هبه زن فرزندش می کند و روی آن زمین با اجازه عروسش خانه درست می کند به نام فرزندش و تحویلش می دهد بدون صیغه خواندن و مدرک دادن همین طور می گوید این خانه مال فرزندم می باشد و اثاثیه از قبیل: فرش، گاز، آبگرمکن حمام، لوازمات دیگر، تحویلش می دهد این خانه و وسیله اش مال پسر می شود که برگردد به دخترش یا این که مال خود پدر می شود؟
بسمه تعالی، سند و مدرک میزان نیست هرچه را که پدر به فرزند بخشیده و تحویل او داده ملک فرزند است و دوباره پدر نمی تواند آن را پس بگیرد.
3. ضمناً نسبت به پول ماشین اگر مال فرزند باشد مکه و خمس به آن مبلغ 1300000 ریال تعلق می گیرد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر فرزند در حال حیات مستطیع نبوده و اموال او متعلق خمس نشده به ترکه خمس تعلق نمی گیرد و خریدن حج با ترکه لازم نیست.
[[page 371]]
[[page 372]]