فروش و تبدیل وقف و وسائل آن
[سؤال 8292] 4443
بسمه تعالی
خدمت حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر کبیر ایران، مدّ ظله العالی
شخصی، مسجدی را بنا نمود در محل خود و یک جفت قالی خوب هم که در منزل داشت وقف مسجد نمود و این قالی اگر در مسجد باشد چون خادم ندارد احتمالاً دزد خواهد برد و اگر در منزل باشد چون مورد استفاده نیست خراب خواهد شد، حال می تواند آن را بفروشد و بهای آن را در همان مسجد صرف نماید، یا این که به مسجد دیگر که خادم و نگهبان دارد بدهند و یا راه های دیگری که مورد نظر آن بزرگوار می باشد، راهنمایی فرمایید.
والسلام علی عباد الله الصالحین
بسمه تعالی، باید در همان مسجد باشد و مواظبت کنند دزد نبرد.
[سؤال 8293] 4444
بسمه تعالی
خدمت حضرت آیت الله العظمی رهبر انقلاب اسلامی امام خمینی، مدّ ظله العالی
حسینیه یا به اصطلاح پاکستانی «امام باره» یک جایی ساخته شده و در چند سال گذشته در آن جا احتمال سیلاب و بهمن می باشد و نیز ستون ها پوسیده و کمی خراب شده، لذا مردم آبادی این حسینیه را خراب کردند و مصالح حسینیه را، و پول از مردم جمع کردند و حسینیه جایی دیگر ساختند بنابراین خراب کردن حسینیه و مصالح آن حسینیه را مصرف به حسینیه دیگر، جایز است یا خیر؟ در این صورت نماز و عزاداری امام حسین و غیره جایز است یا خیر؟ حکم الله را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، نماز و عزاداری در حسینیۀ دوم اشکال ندارد.
[[page 182]][سؤال 8294] ----> 4900
2. اثاث حسینیه ای که الآن متروکه و مخروبه شده و اگر بماند ضایع می شود، حکمش چیست؟
بسمه تعالی، اگر در آن حسینیه یا حسینیۀ دیگر قابل استفاده نیست بفروشند و صرف احتیاجات حسینیه نمایند.
[سؤال 8295] 4445
بسمه تعالی 16 / 12 / 1361
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته، پس از تقدیم سلام و عرض ارادت و آرزوی دوام عمر آن جناب تا ظهور حضرت مهدی علیه السلام، به عرض می رساند که به مسأله ذیل پاسخ فرمایید:
مشهور است که زمینی وقف اولاد ذکور است. این زمین، فاقد وقف نامه و سند می باشد و چند نسل گذشته است؛ از نظر تقسیم، اولاد ذکور به دردسر و اختلاف و درگیری دچار شده اند. با توجه به مطالب فوق، آیا می شود زمین مذکور را فروخت یا خیر؟ و آیا می توان بین اولاد ذکور مبایعه نمود و اولاد ذکور، به اولاد ذکور دیگر خرید و فروش نمایند یا خیر؟ والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، اگر وقف بودن آن محرز است، باید بر طبق وقف عمل شود؛ و با امکان بهره برداری از آن، فروش آن جایز نیست.
[سؤال 8296] 4446
بسمه تعالی
محضر پرفیض رهبر انقلاب، امام خمینی، مدّ ظله
عرصه روستای گرگ تپۀ ورامین سال ها موقوفه مدرسۀ سپهسالار قدیم بوده، تا رضاخان قریب چهل وپنج سال قبل، آن را ملک خود قرار داده و در عوض، روستای خالدآباد را به عنوان تبدیل به مدرسه داده؛ سپس پسرش محمدرضا، گرگ تپۀ مذکور
[[page 183]]را به نام ارث پدرش، بین روستاییان تقسیم کرده و پولش را گرفته. روستاییان هم با اسناد رسمی آن روز، اراضی را به یکدیگر و یا به افراد بی اطلاع از سابقۀ وقف، چند دست به هم فروخته اند به طوری که در این روستا شهرکی به نام شهرک مدرس تشکیل گردیده. اکنون که با تحقق جمهوری اسلامی همۀ حقوق شرعیه باید استیفا شود، رأی مبارک را در صحت و فساد تبدیل اولیۀ رضاخان و معاملات افراد با یکدیگر و احداث اعیان و پول هایی که روستاییان به محمدرضا دادند و روستای خالدآبادِ عوض ـ که فعلاً ملک مدرسه است ـ و این که اگر موقوفۀ اولیه به مدرسه برگردد، خالدآبادِ عوض به چه مصرفی می رسد و پول هایی که از روستاییان در مقابل فروش اراضی گرفته اند، قابل استرداد است یا نه و این که مدرسه آیا با مالک بودن عوض و قبل از اعلام استرداد وقف می تواند اجارۀ زمان گذشته را مطالبه نماید یا نه؟ بیان فرمایید، تا همه رأی مطاع را امتثال و از حیرت رها شوند.
بسمه تعالی، اگر معلوم است که زمین وقف است، فروش و تبدیل آن جایز نبوده و امر آن با متولی شرعی وقف است و محلی که به ازای وقف داده شده، مربوط به دولت اسلامی است.
[سؤال 8297] 4447
بسمه تعالی
دفتر محترم امام خمینی
احتراماً به عرض می رساند که پدر این جانبان در سال 1333 موازی دوازده حبه ملک خریداری نموده و بعد از انقلاب مشخص شد که وقفی است، آیا پولی که پدر ما داده به ما می رسد یا خیر؟
بسمه تعالی، خرید و فروش وقف باطل است و اگر به وجه شرعی ثابت شود که ملک خریده شده وقف بوده فروشنده پولی را که از خریدار گرفته ضامن است باید برگرداند به خریدار و اگر خریدار فوت کرده باید به
[[page 184]]ورثۀ او بازگرداند و چنانچه در این باره نزاعی باشد به محاکم صالحه مراجعه کنند.
[سؤال 8298] 4448
بسمه تعالی
محضر مقدس زعیم و مرجع و رهبر عالی قدر، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام عمره العالی و ظله الشریف، سلام علیکم، موفقیت و طول عمر آن پیشوای عظیم الشأن از درگاه قادر متعال خواهانیم.
روستایی کوهستانی به نام «لایزنگان علیا» در دوازده فرسخی شهرستان داراب فارس واقع است. اهالی آن با خودیاری و وسایل اولیه، جاده ای در دل کوه و رودخانه احداث کرده، ولی در فصل زمستان هر ساله سیل آن را تخریب می کند و در نتیجه در وضع بسیار طاقت فرسا زندگی می کنند و فاقد جاده هستند. اخیراً در اثر تلاش اهالی، از طرف ادارۀ راه سازی قرار شده جاده ای برای آن ها احداث کنند. مسیری که تعیین شده از وسط باغ های آن ها می گذرد. ضمناً یک قطعه باغ بادامی کوچک که وقف بر حضرت سیدالشهدا علیه السلام می باشد، در مسیر قرار گرفته و طبق نظریۀ کارشناس و نقشه بردار، چون منطقه کوهستانی است و امکانات هم محدود می باشد، فعلاً مسیری غیر از این نیست. لهذا اجازه می فرمایید که آن قطعه باغ وقفی در مسیر واقع شود و به جای آن باغ دیگری خریداری گردد یا خیر؟
بسمه تعالی، خرید و فروش و تغییر وقف جایز نیست، ولی اجارۀ آن از متولی شرعی، با مراعات جهت و مصلحت وقف اشکال ندارد.
[سؤال 8299] 4449
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
ضمن تقدیم سلام و آرزوی توفیق بیشتر و سلامت آن رهبر عظیم الشأن تا ظهور
[[page 185]]حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ تقاضا دارد به مسأله زیر پاسخ داده شود.
زمینی برای کورۀ آجرپزی خریداری شده و کوره حفر شده است، پس از یک سال معلوم شده که زمین وقف بر اولاد می باشد. آیا می شود برای آجرپزی از خاک آن استفاده کرد؟ والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، معامله باطل است و در فرض مذکور تصرف جایز نیست.
[سؤال 8300] 4450
بسمه تعالی
زمینی است موقوفه که در وسط روستا قرار گرفته است. و دوطرف آن را زمین های شخصی گرفته است و دوطرف دیگر آن، جاده عمومی گرفته، حال دوطرفی که زمین های شخصی قرار گرفته، برای ساختن خانه مناسب است. ولی راهی جز از میان زمین موقوفه نیست. حال آیا می شود راهی از میان زمین موقوفه در صورتی که ضرر به زمین موقوفه نرسانده باشد، منتهی به زمین های شخصی شود؟ جواب مسأله را بیان فرمایید و همچنین، آیا می شود این زمین را خریداری و یا تبدیل به احسن، در محل دیگر شود و یادآوری می شود: این زمین در اثر این که میان روستا است فاقد حاصل است. چون؛ حاصل آن از گزند حیوانات محفوظ نیست.
بسمه تعالی، خرید و فروش و تغییر وقف جایز نیست.
[سؤال 8301] 4451
بسمه تعالی 21 / 6 / 1361
حضور رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی، مدّ ظله العالی، احتراماً؛ پس از سلام و آرزوی طول عمر آن امام بزرگوار، از خداوند متعال، به عرض عالی می رساند:
این جانب به منظور تهیه سرپناه برای خانواده ام، یک قطعه زمین به مساحت پانصد
[[page 186]]مترمربع از اراضی قریه بینجلو ساری که شش دانگ در سال 1352 در اجرای قانون تبدیل به احسن موقوفات عام به زارعان صاحب نسق واگذار شده است. و من از زارع صاحب نسق خریداری نموده ام. در زمان تصدی وزارت برادر شیبانی، در وزارت کشاورزی پس از مکاتبات، سرانجام نسبت به انتقال قطعی آن، از زارع فروشنده به این جانب، در چارچوب تبصره 2، ماده 19 و ماده یک لایحه قانونی مصوب شورای انقلاب، موافقت قانونی شد و نتیجتاً یازده نفر ورثه قانونی مرحوم زارع، با طیب خاطر نسبت به انتقال قطعی زمین موصوف در دفترخانه اسناد رسمی اقدام نمودند و این جانب دارای سند مشاعی شدم. از آن جایی که سند این جانب می بایست از طریق اداره ثبت به سند دفترچه ای تبدیل شود تا راه گشای این جانب گردد، لذا از محضر مبارک امام، تقاضا دارد؛ بفرمایید که: انجام این کار، موافق شرع مقدس اسلام است یا خیر؟
بسمه تعالی، خرید و فروش وقف جایز نیست ولی اجارۀ آن از متولی شرعی ـ با مراعات جهت و مصلحت وقف ـ مانعی ندارد ولو این که بخواهد در آن زمین، خانه بسازد.
[سؤال 8302] 4452
بسمه تعالی 4 / 12 / 1361
دفتر مبارک استفتائات حضرت امام خمینی، اطال الله عمره
ضمن ابلاغ احترام و تحیات وافر و توفیقات روزافزون در خصوص مسائل ذیل، اشعار می دارد و در انتظار جواب هستیم.
قطعه زمینی است حدود 330 متر مربع، وقف حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام در یکی از روستاهای داراب فارس به نام هربدان، که در میان محل واقع گردیده و بلااستفاده و بی منفعت مانده است. آیا اجازه می فرمایید با قطعه زمین مزروعی در حومه روستای مزبور معاوضه گردد؟
[[page 187]]توضیحاً این که بعد از معاوضۀ زمین مزبور واقع در محل، می توان وقف مسجد یا حسینیه نمود.
بسمه تعالی، فروش وقف و معاوضه آن جایز نیست، ولی با نظر متولی و مراعات جهت وقف، می توان آن را اجاره داد برای استفادۀ ممکن و اجرت آن را در جهت وقف صرف نمود.
[سؤال 8303] 4453
بسمه تعالی 8 / 8 / 1360
حضور مبارک رهبر عالی قدر، حضرت آیت الله امام خمینی، مدّ ظله العالی
زیدی املاک و رقباتی را که از آن جمله: کردبن سفلی و علیا و دولت آباد می باشد و واقع است در کرون اصفهان، وقف نموده، مصارف آن را بعد از وضع اخراجات و حقوق نفقة القنوات و مؤونات زراعات و حق التصدی و حق التولیه به شرط عشر و نیم بقیه را منوط به رأی صواب نمایی متولی صرف مصالح روضات مطهرات مقدسات از روشنایی و غیره و ایصال به ارباب استحقاق و سکنه متوطنین آن عتبات عالیات نمایند ـ مقرر نموده ـ هرچند رقبات موقوفه مزبور را رژیم سابق به فروش رسانده و ـ به عنوان قانون اصلاحات ارضی ـ به رعایا انتقال داده، لیکن مقدار ناچیزی از هر یک از رقبات به عنوان مستثنیات از قانون مزبور، برای موقوفه باقی گذارده اند، بفرمایید:
أولاً: آن فروش رژیم سابق ـ به عنوان اصلاحات ارضی ـ شرعاً صحیح یا محکوم به حرام است؟ حکم آن را بیان فرمایید.
ثانیاً: چون؛ ضمن یکی از فرمایشات آن رهبر عالی قدر، در رادیو و تلویزیون که تأکید در تشکیل جلسات روضه خوانی و این که، مصارف این گونه موقوفه را صرف در روضه خوانی نمایید. اجازه می فرمایید؛ با توجه به مصارف موقوفه مزبور و توجه به این زمان، آیا مصارف موقوفه را ـ به شرح فوق ـ صرف روضه خوانی خامس آل عبا،
[[page 188]]حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام نماییم یا خیر؟ حکم آن را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، خرید و فروش وقف باطل است و درآمد آن درصورت امکان باید در جهت وقف، طبق قرار واقف صرف شود.
[سؤال 8304] 4454
بسمه تعالی 13 / 11 / 1361
حضور محترم حضرت آیت الله العظمی جناب مستطاب آقای حاج آقا روح الله خمینی، ایّده الله تعالی
چادر تکیه به نام حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در شهر ری، مورد لزوم نیست و زمین برای احداث تکیه، خریداری شده است. آیا می توانیم چادر تکیه مذکور را فروخته و تبدیل به احسن نماییم تا وجه آن را برای ساختمان همان تکیه مصرف کنیم؟
بسمه تعالی، جایز نیست.
[سؤال 8305] 4455
بسمه تعالی
محضر مبارک آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
شخصی یک مقدار زمین خریده که در اصل باغ بوده است. بعد از آن که منزل درست کرده، برای مشتری کشف شده؛ که این باغ وقف عام بوده، برای استفاده مردم، اما بعد از این که استفاده کم شده، کسی که باغ در تصرف او بوده، فروخته و مشتری هم خبر نداشت که وقف بوده است. امید است که مسأله شرعی این جانب واضح شود که آیا تصرف من که منزل درست نموده ام صحیح است یا نه؟ در صورتی که صحیح نباشد به چه قسم صحیح می شود؟ والسلام علیکم
بسمه تعالی، خرید و فروش وقف باطل است و برای جواز تصرف در آن، نظر متولی خاص و با نبود او، حاکم شرع معتبر است.
[[page 189]][سؤال 8306] 4456
بسمه تعالی 6 / 11 / 1361
حضرت آیت الله العظمی الامام خمینی، مدّ ظله العالی، والحمد لله والصلاة علی محمد و آله، والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
عرض می شود در اجرای قانون اصلاحات ارضی ـ که از پایه و مایۀ آن استحضار کافی دارید ـ سوء جریانات مسلّمی با تبانی مأمورین دولت وقت و عده ای از مردم سودجو به وقوع پیوست؛ و نتیجتاً اراضی زراعی موقوفات، در تهران و حومه را که ارزش خانه سازی پیدا کرده و به مبالغ معتنابه خرید و فروش می شد، به قیمت کمتر از یک سه هزارم ارزش روز به اشخاص سودجو و سست ایمان، به عنوان زارع صاحب نسق زراعی، فروخته و سند داده اند. به عنوان مثال، قریب به نه هزار متر از اراضی موقوفۀ مرحوم میرزا بزرگ نوری در لویزان را در سال 1356 یعنی یک سال قبل از انقلاب اسلامی به مبلغ یک هزار و ده تومان به شخصی فروخته اند که هم اکنون حداقل دوازده میلیون تومان ارزش دارد. موقع واگذاری نیز حداقل شش میلیون تومان ارزش معاملاتی آزاد داشت. حکم شرعی این قبیل واگذاری ها و اسناد آن ها، از نظر صحت و بطلان اولیه چیست؟
بسمه تعالی، وقف، قابل خرید و فروش نیست.
[سؤال 8307] 4457
بسمه تعالی 27 س 6 / 1358
خدمت مقام معظم شریف رهبر عالی قدر شیعیان جهان حضرت آیت الله العظمی نایب الامام، امام خمینی عرض می دارم که این جانب که از شهرستان خمین می باشم و در تاریخ جمادی الاول 1320 یا 1299 که حدود صد سال پیش است پدران من یک شعیر ملک از قریه ورآباد را وقف نموده اند و همچنان پدر به پسر که وقف اولاد بزرگ یا ارشد بوده و به من اکنون رسیده که در وقف نامه هم این طور نوشته است. در حال حاضر زمین های آن بیشتر در وسط آبادی قرار دارد و زیر پای مردم و حشم می باشد و
[[page 190]]قابل کشت نیست و اگر بخواهم دور آن را دیوار بکشم خرج آن زیاد می شود و پول نیست و دوم مقدار زیاد آن بلند است و آبگیر نیست، نظر به این که زمین ها برای ساختمان مناسب است ولی آن طور نیست که اجاره دهم پول اجاره بها را خرج وقف آن کنم، چون که کسی اجاره نمی کند لذا برای صرف موقوفه اگر راهی دارد امر فرمایید یا این که بفروشم و به جای آن زمینی که قابل کشاورزی بهتر است بخریم، یا با کسانی که می خواهند برای ساختمان تعویض نماییم برای این که منافع موقوفه بهتر باشد. سؤال دیگر آن که خودم می توانم در آن ساختمان بسازم یا خیر، یا این که آن را باغ کنم که باغ کردن آن تا چند سال که میوه آن دست بیاید خرج زیاد دارد، پس خواهشمندم نظر خود را سریعاً اعلام نمایید و برادران و خواهران ادعا می کنند، آیا قابل تقسیم هست یا نه؟
بسمه تعالی، اگر شما مصداق منحصر موقوف علیه هستید می توانید با نظر متولی شرعی آن را ساختمان یا باغ نمایید و از آن استفاده کنید و در هر صورت فروش آن جایز نیست.
[سؤال 8308] 4458
بسمه تعالی 8 / 4 / 1362
حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته علی رؤوس المسلمین و سلام علیکم مادامت السموات والارض
اگر فرد یا افرادی، مقداری از اراضی خود را وقف نماید و بدین گونه آن را در اختیار متولّی یا متولّیانی قرار دهد که آن ها، آن اراضی را بفروشند و از پولی که دریافت می نمایند، مسجد، فاطمیه یا حسینیه ای و یا مراکز دیگر مذهبی بسازند، آیا آن متولّی یا متولّیان، مجاز هستند مقداری از آن پول اراضی را به صاحبان اولی (یعنی واقفین) بپردازند؟
بسمه تعالی، چنانچه وقف تمام شده باشد، واقف نمی تواند اجازه فروش آن را بدهد، ولی اگر وقف تمام نشده، اختیار با صاحب ملک است.
[[page 191]][سؤال 8309] 4459
بسمه تعالی 2 / 4 / 1361
محضر مقدس رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی، دامت برکاته العالی
شخصی قریب دوازده سال پیش، موازی سیصد مترمربع زمین از طرف مادرش به وسیله برادرش ـ که هر دو در حیات هستند ـ گیرش می آید و در همان وقت، آن را می فروشد به مبلغ یکهزار و هشتصد تومان. پس از گذشت این مدت، چون به گفتۀ اشخاصی مؤمن و مؤمنه، آن زمین وقف حضرت سیدالشهدا علیه السلام بوده، حال شخص بالا می خواهد دین خود را ادا کند. چه باید بکند، درصورتی که وضع مالی شخص بالا هم خیلی خوب نیست و مبلغ دو هزار تومان برای ادای دین خود کنار گذارده است؟
بسمه تعالی، اگر وقفیت به وجه شرعی ثابت باشد، فروش باطل است؛ پول را باید به خریدار برگرداند و زمین به وقف برگردد.
[سؤال 8310] 4460
بسمه تعالی 10 / 5 / 1361
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی، نایب الامام، آقای خمینی، مدّ ظله العالی، مستدعی است جواب مسأله ذیل را مرحمت فرمایید:
در یکی از قرای کوهستانی در زمان طاغوت بزرگ ـ رضا شاه ـ دولت وقت آن روز، زمین های مزروعی زیادی را جهت انبار زغال سنگ از مالکین آن ها به اجبار و اکراه خریداری کرده است. یک قطعه از آن زمین ها، موقوفه بوده که مال الاجارۀ آن بر طبق وقف عمل می شده، متولی با پولی که به او داده بودند دو قطعه زمین در جای دیگر قریه عوض موقوفه خریده و مال الاجاره آن را صرف در راه سازی و تعمیر مسجد و غیره می نماید. زمین موقوفۀ مذکور که بالاجبار از متولی خریده اند، بدون رضایت او، به ادارۀ تربیت بدنی واگذار شده و امروز قسمتی از میدان و زمین فوتبال بچه ها می باشد. آیا بر متولی زمین موقوفه مذکور واجب است که از دولت وقت و
[[page 192]]حکومت جمهوری اسلامی تقاضای استرداد زمین مذکور را نماید و از او پس بگیرد؟ البته زمین موقوفه مذکور را وصی حسب وصیت موصی، پس از ده سال وقف نموده است. جهت توضیح، رونوشت وصیت نامه را پیوست می نماید.
بسمه تعالی، موقوفۀ فروخته شده به حال وقف باقی است و متولی شرعی وقف می تواند ـ اگر صلاح بداند ـ آن را به متصرف اجاره دهد و وجه اجاره را در جهت وقف صرف نماید.
[سؤال 8311] 4461
بسمه تعالی
محضر مبارک رهبر عظیم الشأن جهان اسلام، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته الشریف
1. اراضی زراعی ای وقف بر عزاداری حضرت سید الشهدا علیه السلام است که فعلاً بر اثر توسعۀ شهر یا روستا، در داخل محدوده قرار گرفته، به نحوی که امکان زراعت نیست و در نتیجه، زمین بلا استفاده مانده است. آیا می توان اراضی فوق الذکر را فروخت و در جای مناسب، زمینی خریداری کرد؟ یا می شود جهت ایجاد ساختمان، به اجاره واگذار نمود و مال الاجاره را در محل موقوفه، صرف و خرج کرد؟ نظر مبارک را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست؛ ولی اجاره دادن وقف برای ساختمان، با مراعات جهت و مصلحت وقف، زیر نظر متولی شرعی اشکال ندارد.
2. دانش آموزان و یا معلمینی که در غیر وطن خود به تحصیل و یا تدریس اشتغال دارند و از محل درس یا تدریس تا وطن اصلی آنان بیش از چهار فرسخ شرعی فاصله است، آیا در محل تحصیل و تدریس می توانند نماز را تمام و روزه نیز بدارند؟ نظر مبارک را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، تا در محل تحصیل و درس، قصد اقامت ده روز نکنند، نماز قصر است و روزه صحیح نیست.
[[page 193]][سؤال 8312] 4462
بسمه تعالی
دفتر امام خمینی دامت برکاته، ضمن تقدیم سلام به استحضار می رسانم حقیر موازی 9 حبه زمین بی آب تاج آباد در رژیم قبلی که زمین موقوفه اولادی که نصف آن متعلق به متولی آن می باشد و نصف دیگر به ورّاثش می باشد که زمین را زراعت نمودیم و تنزه زمین را حساب کردیم و هشت قسط آن را پرداخت نمودیم و زمین را رژیم قبلی به حقیر فروخته اند و یک مبلغ کمی تنزه حساب کردیم آیا این مبلغ مال حقیر می باشد و یا به متولی داده شود یا در راه غیر این ها؟ آنچه فتوای حضرت امام و حضرت عالی می باشد حقیر را مسبوق فرمایید. والسلام
بسمه تعالی، خرید و فروش وقف جایز نیست و باید با نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف عمل شود.
[سؤال 8313] 4463
بسمه تعالی 3 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب و مرجع عالی قدر، با درود فراوان، به عرض می رساند:
زید ملک خود را به نحو ابد وقف اولاد ذکور نموده و صیغۀ وقف در محضر شرع خوانده شده است واقف در حال حیات، مال وقف را به تصرف اولاد ذکور طبقۀ اول خود داده و با قبض و اقباض، عمل وقف تحقق یافته و مقرر گردیده است که طبقات بعدی (نسلاً بعد نسل) برابر نظر واقف از عین ملک و درآمد منتفع شوند و ملک نیز به نام «موقوفۀ بر اولاد ذکور» به ثبت رسیده است.
1. آیا دیگران و یا یکی از موقوف علیهم می توانند ملک موقوفه را به شخص ثالث بفروشند یا نه ؟ و در صورت فروش، آیا آن معامله باطل و تصرف خریدار در ملک حرام است یا خیر؟
[[page 194]]2. اگر فروش ملک موقوفه بدون رضایت موقوف علیهم، به اکراه و اجبار از طرف دولت طاغوتی، در مقابل ثمن خیلی خیلی نازل به عنوان اصلاحات ارضی به عمل آید، و موقوف علیهم از قبوض اقساطی و قیمت ملک تا کنون چیزی دریافت نداشته اند. آیا بطلان این انتقال اجباری، و احیای حق مالکین واقعی، که از حق شرعی خود محروم نمانند، به چه نحوی جبران پذیر است؟
بسمه تعالی، فروش وقف باطل است.
[سؤال 8314] 4464
بسمه تعالی 1 / 8 / 1358
حضرت آیت الله العظمی جناب آقای خمینی، دام ظله العالی، پس از اهدای سلام، به عرض مبارک می رساند:
قبرستان متروکه ای است شهرداری در زمان طاغوت به یک نفر فروخته است. و آن شخص در آن قبرستان احداث بنا نموده است و بعد به وسیلۀ ادارۀ ثبت و دفاتر اسناد، چند دست گشته است و به چند نفر فروخته شده، ولی به غیر از نفر اول و کسی که در طبقۀ فوقانی دکان ها ساکن است، هیچ کدام از این خریدارها (خریدارهای بعدی) در زمین مذکور خرج نکرده اند و فقط معامله نموده اند. قبرستان مذکور برِ خیابان بوده و در قسمت جلوی زمین چند باب مغازه درست کرده اند. و بالای مغازه ها طبقۀ فوقانی بنا شده است. مقداری نیز از زمین قبرستان در پشت مغازه ها بایر و بلا استفاده مانده است. ضمناً وقف بودن آن یا متولی داشتن زمین قبرستان هم معلوم نیست. آیا شرعاً معاملۀ آن محل به طور جزئی یا کلی صحیح است یا نه؟ و شخصی که آن فوقانی را بنا و تعمیر نموده و برای خودش محل کسب قرار داده است، شرعاً حقی برای او هست و می تواند طبقۀ فوقانی را از نظر اولویت و یا خرجی که کرده است به شخصی بفروشد؟ و مسأله «الزرع للزارع» این جا هم مصداق پیدا می کند یا نه؟ چون به آن فوقانی حدود دوازده سال قبل سرقفلی داده شده است و با اجازه مالک اولی مبلغی
[[page 195]]هم خرج شده است. استدعا دارم جواب مرقوم و مزین فرمایید.
بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان ثابت نیست و مالک نداشته است، کسی که در آن بنا کرده مالک شده است و فروش او صحیح است. و کسی که طبقۀ فوقانی را ساخته، اگر از طرف مالک مجاز در ساختمان بوده، حق فروش ساختمان خود را دارد.
[سؤال 8315] 4465
بسمه تعالی 2 / 4 / 1361
حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر عالی قدر جمهوری اسلامی ایران
احتراماً؛ به استحضار مبارک می رساند: این جانب چون در معیت دست اندرکاران این جمهوری اسلامی ایران همکاری داشته و دارم، لذا وظیفۀ دینی و شرعی خود دانسته که مختصر گزارشی به عرض رسد.
در عبدل آباد در کوچۀ کم جمعیتی که معروف به ده کری می باشد، دو قطعه زمین برای مسجد وقف کردند. اکنون یک زمین که به نام مسجد ساخته می شود، هنوز نیمه کاره است و برای تکمیل آن احتیاج به پول می باشد. قطعۀ دیگر زمین هم که هنوز اقدامی نشده است، به نام مسجد وقف شده است. آیا می توانم این زمین بایر که به نام مسجد است را بفروشم و از پول آن، خرج مسجد نیمه کاره بنمایم؟ و چنانچه بعد از فروش این زمین، پول اضافی مانده باشد می توانم درمسجد دیگر یا حسینیه دیگر خرج کنم یا نه؟
بسمه تعالی، اگر وقف به نحو صحیح انجام گرفته و قبض هم متحقق شده، تبدیل و فروش آن جایز نیست. درغیر این صورت، اختیار با واقف است.
[سؤال 8316] ----> 4393
2. مقداری از اراضی که در گذشته قنات در آن بوده و چند سالی است خشک شده و زمین ها بدون استفاده است. اجازه بفرمایید این اراضی را فروخته و پولش را صرف
[[page 196]]و خرج عمران روستا نماییم.
بسمه تعالی، مربوط به صاحبان آن ها است و در صورت وقف فروش آن جایز نیست و امر آن با متولی شرعی است.
[سؤال 8317] 4466
بسمه تعالی 16 / 11 / 1361
محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی دام ظله، سلام علیکم، با کمال احترام به استحضار می رسانم:
1. از جاده چالوس پل زنکوله روستای سرتا علیا ساختمان آشپزخانه حسینیه ما را خراب کردند و مشغول ساختن آن می باشند، بنا به اظهار محل تعداد 20 عدد دیگ سالم مسی و اضافه ظروف مسی قدیمی موجود می باشد و روی آن ها نوشته شده وقف جناب سیدالشهدا و فعلاً این حسینیه نیاز به پنج عدد دیگ بزرگ را دارد و هیزم کم است آیا اجازه می فرمایید که این مس ها را به فروش برسانیم و یک دیگ بخریم یا خیر؟
بسمه تعالی، در صورت وقف بودن دیگ ها فروش و تبدیل آن جایز نیست.
[سؤال 8318]
2. در حدود 40 متر زمین که قبلاً کاروان سرا بود مدتی بچه ها درس می خواندند و زمین هم برای برف روبی یک و چهار پیمانه وقف می باشد و این زمین پیوست حسینیه می باشد، آیا می شود این زمین را برای حسینیه استفاده کرد یا خیر؟
بسمه تعالی، تبدیل وقف جایز نیست.
[سؤال 8319] 4467
بسمه تعالی 18 / 10 / 1361
محضر مبارک رهبر عالی قدر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی، الامام خمینی
ملک موقوفه ای است که از جدول انشعابی رودخانه مشروب می شود، ولیکن به علت این که آن جدول در زمستان به واسطۀ طغیان رودخانه، خراب می شود و اصلاح
[[page 197]]و ترمیم آن نیازمند به وجود بلدوزر و امثال آن می باشد، که مسئول تهیه آن، ادارۀ آبیاری است که آن هم به خاطر کمبود بلدوزر، و یا خراب شدن آن، و یا علل دیگر، به موقع قدرت تأمین آن را نداشته و در نتیجه اصلاح جدول به حدی تأخیر می افتد که املاک واقع در مسیر جدول ـ من جمله همین ملک موقوفه ـ در معرض خشک شدن قرار می گیرند. سایر مشترکین جدول، با استفاده از چاه و موتور پمپ های ملکی خودشان، درخت های خود را آبیاری می نمایند، اما ملک موقوفه ـ که فاقد موتور پمپ است ـ به خاطر نرسیدن آب، علاوه بر این که به ثمر آن لطمه وارد می گردد، خود درخت ها نیز در معرض خشک شدن قرار می گیرند. لذا در سال گذشته تصمیم گرفته شد که مقداری پول، به عنوان قرض تهیه نموده، و مقداری نیز از عواید همان موقوفه ـ که موجود بود ـ ضمیمۀ آن پول شده، و موتور پمپی خریداری شود، به این قصد که بعد از حفر چاه و نصب موتور پمپ و رسیدن آب کافی به ملک، عواید بیشتری خواهد داد، و از راه آن عواید، پولی که قرض شده، پرداخت خواهد گردید. ولیکن متأسفانه به علت برخورد آن چاه به زمین سخت، و نرسیدن به آب آن نقشه بی اثر گردید. همان طور که در بالا اشاره شد، در اثر عدم ترمیم به موقع جدول، تعداد کمی از آن درخت ها خشک، و تعداد بیشتری از آن که موجود است، به خاطر فشار شدید گرما و دیر رسیدن آب، ضعیف شده اند؛ در نتیجه ممکن نیست به این زودی از طریق عواید آن ملک، پولی که قرض شده پرداخت گردد و راه دیگری نیز برای تأدیه این پول وجود ندارد. از طرف دیگر شخص قرض دهنده، نیازمند به پول خود بوده و آن را مطالبه می نماید. آیا از نظر شرعی صحیح است که موتور پمپ خریداری شده که اکنون بلااستفاده باقیمانده، به فروش رسانیده شود و از طریق ثمن آن، پول قرض دهنده پرداخت، و بقیه را جهت حفظ و نگهداری خود ملک موقوفه مصرف نمود؟ و یا این که فروش آن موتور پمپ صحیح نیست؟
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، اگر فروش موتور پمپ به مصلحت وقف باشد، با صلاحدید متولی شرعی، اشکال ندارد.
[[page 198]][سؤال 8320] 4468
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله
شهرداری خیابانی احداث نموده که در مسیر آن، قسمتی از اراضی موقوفه قرار گرفته و شهرداری هم طبق ضوابط و مقررات، وجه آن را پرداخت می کند. نظر مبارک را دربارۀ مصرف وجه پرداختی مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، در فرض وقوع اراضی موقوفه در خیابان، پول را با نظر متولی شرعی صرف در خرید زمین دیگری نمایند و آن را وقف در همان جهت وقف اول کنند.
[سؤال 8321] ----> 3420
2. مسجد را که خراب می کنند برای تعمیر، خاک و آجرهای کهنه که زیادی است و باید از مسجد خارج کنند، حکم مسجد را دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، حکم مسجد را دارد و باید در صورت امکان در همان مسجد و الاّ در مسجد دیگر مصرف شود.
[سؤال 8322] ----> 2694
11. قرآن و بلندگویی را برای هیأتی مورد استفاده قرار می دادند، حال، هیأت به هم خورده، آیا جایز است در مکان های دیگر که مورد احتیاج است استفاده کرد؟
بسمه تعالی، اگر وقف شده باید در مماثل هیأت مورد استفاده قرار گیرد.
[سؤال 8323] 4469
بسمه تعالی
محضر مبارک رهبر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
محترماً معروض می دارد بر این که چند عدد بخاری چوب سوز را قبلاً وقف مسجد میرزاموسی، واقع در بازار تهران نموده بودند و فعلاً با تعویض بخاری های نو
[[page 199]]به جای آن ها، دیگر مورد احتیاج در این مسجد ندارد و مسجدی در روستای ایراء لواسان، احتیاج مبرم به بخاری دارد. با امام جماعت مسجد میرزا موسی، در این مورد مشورت شد که ایشان اجازۀ استفاده از آن ها را بدهند؛ اما فرمودند: نامه ای به حضور امام امت بنویسید و اگر حضرت امام اجازه دادند مانعی ندارد؛ لذا از حضور امام تقاضا می شود نظر مبارک را در جواز و یا عدم جواز بیان بفرمایند.
بسمه تعالی، اگر مسجدی که بخاری برای آن وقف شده احتیاج ندارد، می توانند با نظر متصدی شرعی، در مسجد دیگر از آن استفاده نمایند.
[سؤال 8324] 4470
بسمه تعالی
محضر مبارک امام خمینی، سلام علیکم
به اطلاع می رساند که در روستای رجاآباد مرودشت، اختلافی رخ داده که از این قرار است: ما مسجدی قدیمی در داخل روستایمان داشته ایم و حالا قسمتی از آن خراب شده است. ما می خواهیم آن را در جای خودش جدید بسازیم، ولی عدّۀ زیادی مخالفت می کنند و می گویند که باید مسجد بیرون از روستا ساخته شود. در این جا لازم است که بگویم حدود پانزده خانواده بعد از انقلاب اسلامی ایران بیرون از روستا خانه ساخته اند و نیز زمینی که بیرون از ده است و می خواهند مسجد بسازند غصبی است. خواهشمندیم که حکم شرعی را بیان فرمایید. والسلام علیکم ورحمة الله
بسمه تعالی، می توانند مسجد قدیمی را توسعه دهند و مجدداً بسازند.
[سؤال 8325] 4471
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت مستطاب حجت الاسلام والمسلمین آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله
پس از عرض سلام، معروض می دارد: در حومۀ آبعلی، قریه ای هست بنام سادات
[[page 200]]محله، در این محل قطعه زمینی را که وقف چراغ حسینیه بوده، به طوری که گفته می شود، با نظر یکی از مراجع فروخته و پول آن را به مصرف ساختمان مسجد محل رسانده اند؛ لذا گفته شده که نماز خواندن در این مسجد جایز نیست و عده ای هم در آن نماز نمی خوانند. این جانب از خریدار زمین خواسته ام، پولی را که داده و صرف بنای مسجد شده به مسجد ببخشد و او هم قبول کرد. در این صورت، آیا نماز خواندن در این مسجد جایز است؟ اگرچه پیش از این بخشش هم جایز نباشد.
والسلام علی عباد الله الصالحین
بسمه تعالی، مانعی ندارد.
[سؤال 8326] 4472
بسمه تعالی 14 ربیع الاول 1402 ق
حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی سلام الله علیکم ورحمته وبرکاته
زمین حسینیه منهدمه را فروخته به حسینیه دومی که ساخته شده به همان محله صرف کردن چه حکمی دارد، اما از حسینیه قدیمی آثار دیوار و غیره چیزی فعلاً باقی نمانده است، فقط تکه زمین، و باز همان جا حسینیه تعمیر کردن، امکان نداریم به چند علت معقول، لذا اجازه عنایت بفرمایید که زمین حسینیه اول فروخته و به دومی صرف کنیم.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، جایز نیست.
[سؤال 8327] ----> 4265
4. در یک آبادی سه باب مسجد ـ به مساحت های 15 مترمربع و 20مترمربع و مسجد سوم حدوداً 30مترمربع ـ می باشد؟ آیا می توان مساجد مذکور را فروخت و در جای دیگر، مسجدی بزرگ تر بنا نمود؟
بسمه تعالی، مسجد قابل فروش نیست.
[[page 201]][سؤال 8328] ----> 4437
3. آیا بردن فرش مسجد قدیم در مسجد جدید متصل جایز است؟
بسمه تعالی، اگر جزء مسجد قدیم محسوب است جایز است.
[سؤال 8329] ----> 4437
4. آیا مسجد کوچک که توسعه داده شده است، بردن فرش و سایر مصالح آن، در قسمت جدید جایز است یا نه؟
بسمه تعالی، مانع ندارد.
[سؤال 8330] 4473
بسمه تعالی
به پیشگاه محترم زعیم عالی قدر، رهبر بزرگ جمهوری اسلامی، نایب الامام آیت الله العظمی آقای روح الله موسوی خمینی، مدّ ظله العالی، دام بقائه، محترماً توجه آن رهبر بزرگ اسلامی را به شش مسأله مربوط به مسجد جلب می نمایم.
1. چندین فرش قالی از کوچک و بزرگ به همت مؤمنین مسلمان و از پول ختم گذاری و غیره تهیه شده است. برای این که فرسوده و از قیمت اصلی کاسته نشود؛ برای تعویض قالی های نامبرده فوق، اجازه می فرمایید تبدیل به احسن گردد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر قالی ها وقف است تا قابل استفاده است، فروش یا تبدیل آن جایز نیست.
[سؤال 8331]
2. فرش هایی را یک عده مؤمنین خیراندیش هر کدام به نام خود یک طاقه، وقف بر مسجد مذکور کرده اند و وکالت را هم به عهده این جانب قرار داده اند؛ آیا اجازه می فرمایید تعویض و یا تبدیل گردد یا خیر؟
بسمه تعالی، با امکان استفاده از آن در جهت وقف، تعویض و تبدیل جایز نیست.
[[page 202]]3. در مسجد مذکور روی همین فرش ها برای مجلس سوگواری و ختم و چهلم، زن و مرد متوفی شرکت می کنند و در مجلس زنانه یک عده طفل کوچک همراه می آورند و یا در مسجد ممکن است به حرف های دنیا و یا غیبت بپردازند و شاید زن عذر داشته باشد و مجبور باشد که در مجلس ختم شرکت کند یا به صرف چای و غیره بپردازند. آیا اجازه می فرمایید شرکت کنند یا خیر؟
بسمه تعالی، فرش ها اگر وقف برای جهت خاصی نباشد استفاده های مذکور مانع ندارد، ولی باید از عملی که موجب ضرر برای فرش باشد اجتناب شود.
4. شرط امام جماعت بنابر مشهور عادل بودن و مسأله دان بودن و صحت قرائت است. اگر وی به واسطۀ ضعف و نقاهت یا کبر سن در تظاهرات شرکت ننموده، آیا سلب عدالت از او می شود یا خیر؟
بسمه تعالی، تا عملی که موجب سلب عدالت است از او صادر نشده، اقتدای به او در نماز مانع ندارد.
5. هرگاه کسی امام جماعتی را به واسطۀ عدم عدالت یا عدم صحت قرائت موظف نباشد به او اقتدا کند، آیا حق دارد و می تواند به دیگری هم اطلاع دهد یا خیر؟
بسمه تعالی، غیبت مؤمن و تهمت زدن جایز نیست.
6. برای صرف شام روی همین فرش های فوق الذکر جهت سفره و اطعام حضرت سید الشهدا علیه السلام صلاح و اجازه می فرمایید یا خیر؟
در خاتمه از آن زعیم عالی قدر اسلام استدعا دارم که هر طور مصلحت فرمودید جواب ها را در مقابل هر یک مرقوم فرمایید تا نزد پروردگار مسئول نباشم.
بسمه تعالی، فرش ها اگر وقف برای جهت خاصی نباشد، اشکال ندارد.
[سؤال 8332] 4474
بسمه تعالی 9 / 10 / 1358
پیشگاه معظم رهبر انقلاب حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته، ضمن عرض سلام و ارادت خالصانه
این جانب به نمایندگی از اهالی روستای مزده از توابع شهرستان نطنز به عرض می رسانم:
روستای مزبور مانند سایر نقاط کشور سال ها در محرومیت های اجتماعی به سر می برد و از تمام مزایای بهداشتی و رفاهی از جمله حمام که از اولین لازمات هر انسان
[[page 203]]به ویژه مسلمان است محروم بود؛ اما امسال به لطف خدا و برکت وجود حضرت عالی و همت جهاد سازندگی قرار شد که حمامی در این روستا ساخته شود. ابتدا قرار بود حمام در محل حمام متروکه و مخروبه قبلی ساخته شود؛ ولی جهاد سازندگی به عللی از ساختن حمام در آن محل خودداری و بنای حمام جدید را در محلی که گورستان قدیمی بوده است شروع کردند که هم اکنون نیز مشغول کار هستند. لذا سه سؤال زیر برای اهالی مطرح شده که بدین وسیله از حضرت عالی استفتا می نمایم.
1. آیا می توان محل حمام قبلی را که وقف حمام بوده است و در حدود 200 متر مربع می باشد فروخت و از پول فروش آن برای کارهای عمرانی استفاده کرد؟ متذکر می شوم که این محل به این صورت فعلی جز لطمه به بهداشت استفاده دیگری ندارد.
بسمه تعالی، جایز نیست.
[سؤال 8333]
2. ساختمان جدید حمام که در گورستان مسلمین بنا شده، با موازین شرعی منافات دارد یا خیر و اصولاً می توان در این حمام در مواقع ضروری نماز خواند یا نه؟
بسمه تعالی، اگر وقف یا ملک بودن گورستان معلوم نباشد، نماز صحیح است.
3. خواندن نماز در امامزاده این روستا که در صحن آن نیز مرده ها را به خاک سپرده اند چه صورتی دارد؟ آیا اصولاً نماز خواندن در قبرستان مسلمین از نظر شرع اشکال دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، مانع ندارد و نماز در قبرستان مکروه است.
[سؤال 8334] 4475
بسمه تعالی
حضور مبارک زعیم عالی قدر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
به عرض مبارک می رساند اکثر دهات شهرستان گرگان خرده مالک بوده همه صغیر و کبیر در موقوفات عام و خاص مشترک بوده در سال 1342 و 1343 دستگاه طاغوتی
[[page 204]]اداره ای به نام اصلاحات ارضی برقرار و به خرده مالکین اخطار نموده که شما باید یا ملک خود را بفروشید و یا سی ساله اجاره دهید خرده مالکین هم دیده اند هر دهی از یک سهم تا یک دانگ و پنج دانگ وقف عام و خاص مشترکند، با این حال مایل به 30 سال اجاره گردیده اند اصلاحات ارضی طرفداری زارع پنج یک عواید سالانه را به زارعین اجاره 30 ساله واگذار نموده هنوز پنج سال از این اجاره نگذشته اصلاحات ارضی خودسرانه اجباراً همین عواید اجاره به اقساط 12 ساله به صاحبان طسق فروش قطعی نموده است، حال که الحمدلله دستگاه طاغوتی نابود و جمهوری اسلامی برقرار گردیده سؤالات زیر را طبق قانون شرع شریف مرقوم که بتوانیم در این آیشک زندگانی و کشت و زرع ما طبق قوانین اسلامی باشد.
خرید و فروش موقوفات عام و خاص به این طریق صحیح است یا خیر؟
اگر صحیح نیست، ما باید سهام عواید موقوفات عام و خاص را بدهیم یا خیر؟
اگر شرعاً حکم به دادن است باید مطابق اجاره پنج ساله حساب نموده بدهیم و یا این که طبق معمولی سنوات قبل زارع می تواند عواید سالانه موقوفه عام را خرج تعزیه داری نماید و یا این که بایستی به متولی وقف داد، طبق دستور واقف محل معین و صرف خرج معین عمل نماید، متمنی است احکام شرع مقدس را توضیح دهید تا اقلاً سهام موقوفات عام و خاص به مصرف تعزیه داری و طلاب و موقوف علیهم تأدیه و ما هم از مسئولیت این موقوفات آسوده شویم.
بسمه تعالی، فروش وقف صحیح نیست و متصرف بدون اجاره از متولی شرعی، ضامن اجرت المثل آن است و عواید وقف باید زیر نظر متولی شرعی صرف در جهت وقف شود.
[سؤال 8335] 4476
بسمه تعالی
محضر مبارک رهبر انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، دامت برکاته، ضمن سلام، سلامتی آن وجود مبارک را از خداوند متعال خواستارم.
[[page 205]]املاکی در مدت مدیدی وقف امامزاده ای شد که از طرف واقف قید شد که این املاک، وقف امامزاده و اولاد آن بزرگوار باشد؛ آیا خرید و فروش این املاک جایز است یا خیر؟ و چنانچه جایز نباشد و خرید و فروش صورت گرفته باشد، تکلیف خریدار و فروشنده چیست؟ والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست مگر در موارد خاصّه که مسوّغ بیع در آن باشد که با نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف فروخته می شود.
[سؤال 8336] 4477
بسمه تعالی 4 / 7 / 1361
1. آیا ظروفی که در اماکن مقدسه، مازاد به شمار می آید قابل فروش هست یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر وقف برای استفاده در مکان خاصی نشده، به جای دیگر ـ اگر حاجت دارند ـ انتقال دهند و چنانچه هیچ گونه مورد حاجت نباشد، فروش آن و صرف پول در احتیاجات آن محل مانع ندارد.
2. برای یک روحانی که در دار العلم قم درس خارج می رفته و الآن مشغول تربیت طلاب است، آیا اشتغال به قضا در محاکم قضایی بر او واجب است یا تعلیم و تربیت؟
بسمه تعالی، تشخیص اهمیت، موکول به نظر خود شخص است.
3. جمعی از مؤمنین در منطقه ای مسکن دارند که یک دانگ از شش دانگ، وقف است به طور مشاع. وظیفه چیست؟ و مبلغ قابل پرداخت چه میزان باید باشد؟ و در صورت نبودن وقف نامه که به طور شیاع، وقفیت ثابت شود، دستور چیست؟
بسمه تعالی، اگر وقف بودن محرز باشد، باید مقدار وقف را از متولی شرعی خاص یا از حاکم شرع، به نرخ عادله اجاره کنند.
4. طلاب علوم دینیه در مدارس علمیه می توانند درس جدید بخوانند یا خیر؟
بسمه تعالی، تابع مقررات وقف مدرسه است.
5. آیا پولی که به بازماندگان شهدا می دهند قابل تخمیس هست یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر از حقوق زمان حیات شهید نباشد خمس ندارد.
[[page 206]]6. آیا وصی صغار می تواند بدون در نظر گرفتن غبطۀ صغیر، اقربا را در اموال و یا املاک او شریک قرار بدهد؟
بسمه تعالی، تصرفات وصی اگر مطابق غبطۀ صغار نباشد باطل است.
7. اگر شخصی زمینی را به نام مسجد کرده ـ حتی کلنگ هم زده باشند ـ و بعد صاحب زمین منصرف شود، آیا می تواند صاحب زمین، زمین را بفروشد؟
بسمه تعالی، اگر وقف، تمام شده و به قبض جهت وقف هم در آورده، نمی تواند؛ ولی پیش از تمام شدن وقف می تواند وقف را تسلیم نکند و برهم بزند.
8. آیا سهم امام و سهم سادات را می شود در موارد عام المنفعه ـ از قبیل بازسازی و جبهه ـ فرستاد یا خیر؟
بسمه تعالی، محتاج به اجازۀ خاص است.
9. آیا کسی که حساب سال ندارد، بعد از مرگ در بدهی اموال باید حق امام علیه السلام و سادات را از اصل مال گرفت یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر اموالی از او باقیمانده که متعلق خمس بوده و پرداخت نکرده، باید خمس آن اموال را ورثه بدهند.
10. سربازی که در مدت یک سال به محیط مختلف اعزام می شود، نماز و روزۀ او چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، بدون قصد اقامت ده روز در یک محل، نماز و روزه شان قصر است.
11. آیا اذن پدر در عقد شرط است یا خیر؟ و در صورتی که پدر، ضد انقلاب باشد و دختر بخواهد با فردی مکتبی ازدواج کند و پدر اذن ندهد، چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، ازدواج دختر باکره منوط به اجازۀ پدر است؛ ولی اگر با میل دختر به ازدواج، پدر [از] ازدواج وی با کفو شرعی و عرفی ممانعت کند و خوف آن باشد که کفو دیگری برای خواستگاری دختر پیدا نشود، در این صورت ولایت پدر ساقط است و اجازۀ وی شرط نیست.
12. افرادی که به روحانیت جسارت می کنند چه حکم دارند؟ آیا اجتناب از آن ها جایز است یا خیر؟
بسمه تعالی، با مراعات شرایط مقرّره، امر به معروف و نهی از منکر نمایید.
13. آیا افرادی که از گروهک ها هستند، می توانند در امور اسلامی ـ از قبیل صندوق قرض الحسنه ـ دخالت مستقیم داشته باشند یا خیر؟
بسمه تعالی، این گونه افراد حق ندارند در امور مسلمین دخالت کنند.
[[page 207]][سؤال 8337] 4478
بسمه تعالی 3 / 10 / 1358
مرجع عالی قدر رهبر انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، پس از عرض سلام، امیدوارم بر دشمنان انقلاب اسلامی ایران فائق آمده تا بتوانید حکومت عدل اسلامی را در پهنۀ جهان بگسترانید.
این جانب ساکن یکی از روستاهای لاهیجان کشاورز بوده، قطعه زمینی خریداری کرده ام که وقف می باشد. واقف هر ساله مبلغ معینی خرج مسجد می کرد و این جانب پس از خریدن آن، بیش از دو برابر مبلغ تعیین شده پرداخت می کنم و صرف مسجد می شود؛ لذا چون از نظر مسکن در مضیقه بوده و زمینی جهت ساختمان منزل در اختیار ندارم و تهیه آن مشکل می باشد. همچنین زمین مزبور در محل کشاورزی این جانب مستقر است، به همین جهت از آن مقام محترم تقاضا می نمایم تکلیف شرعی این موضوع را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، فروش وقف باطل است و می توانید از متولی شرعی با مراعات جهت وقف آن را برای خانه سازی اجاره کنید.
[سؤال 8338] 4479
بسمه تعالی
حضرت آیت الله العظمی نایب الامام، جناب مستطاب امام خمینی، دامت برکاته، پس از اهدای هزاران درود، حضور باهر النّور رهبر بزرگ انقلاب معروض می دارم:
در عصر ناصرالدین شاه، مالک روستای گل آباد تویسرکان، اراضی روستای مذکور را وقف اولاد ذکور خود می کند. هجده سال قبل، یکی از احفاد آن مالک، مقدار یک گاو زمین زراعی، از سهم مالکیت خود را به یکی از کشاورزان این روستا می فروشد. این جانب سه سال قبل، یک قواره از زمین های ابتیاعی این کشاورز را برای ساختن منزل مسکونی خریداری نمودم. چون صحت و سقم این معامله و خواندن نماز در
[[page 208]]چنین مکانی برای من روشن نیست، هنوز شروع به ساختمان خانه نکرده ام. لذا از رهبر بزرگ انقلاب و زعیم عالی قدر جهان تشیع، استدعا دارم که با صدور فتوای خود، از این سرگردانی نجاتم داده، حقیقت امر را برای من روشن فرمایید.
بسمه تعالی، اگر یقین دارید به وقف بودن آن، فروش آن باطل بوده و تصرف در آن حکم غصب را دارد، مگر آن که به متولی شرعی مراجعه و در صورت موافقت با جهت وقف، از او اجاره کنید.
[سؤال 8339] 4480
بسمه تعالی 15 / 8 / 1358
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی المجاهد، نایب الامام، امام خمینی، دام ظله الوارف، سلام علیکم ورحمة الله وبرکاته، به عرض عالی می رساند:
وقف ملکی مسلم است و وقف نامۀ آن موجود است. در تاریخ 23 / 3 / 1320 به ملک شخصی تبدیل شده است و سند محضری آن صادر شده است. بعداً در تاریخ 14 / 6 / 1321 به مبلغ نه هزار تومان که معادل 90000 ریال است فروخته شده است و زارعین محل و کارشناسان مدعی اند که در طول تاریخ تا حال درآمدی چندان که بیش از مخارج قناتی باشد، نداشته است. خریدار به علت عدم اطلاع از وقف بودن ملک مزبور، آن را متصرف شده است و الآن ورثه، ملک وقفی را واگذار کرده اند و می گویند: اگر چیزی طلبکاریم، خواستاریم و اگر طلبکار نیستیم هیچ گونه حرفی نداریم! مستدعی می باشیم حکم الله را بیان فرمایید.
در ضمن آیا مبلغ طلب مشارالیهم نسبت به اصل مبلغ مبیعه است و باید مطابق با آن پرداخت شود، یا آن که تفاضل دارد و باید به قیمت روز پرداخت شود؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، فروش وقف باطل است و در فرض مذکور، ورثه حق دارند همان پولی را که موقوفه به آن خریده شده از فروشنده مطالبه کنند.
[[page 209]][سؤال 8340] 4481
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت حجت الاسلام و المسلمین، حضرت آیت الله جناب آقای پسندیده، احتراماً؛ به عرض عالی می رساند:
یک باب اتاق سنگی و چوبی را شخصی وقف نموده بود بر استفاده عام. بعد از مدت زمانی به صورت مخروبه ای درآمده است. اگر اجازه بفرمایید به فروش رود و قیمت آن در راه عام مصرف شود که شامل جاده یا لوله کشی آب می باشد؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست.
[سؤال 8341] 4482
بسمه تعالی
حضور مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، محترماً به عرض می رساند:
موقوفه ای است عام که دارای اراضی مزروعی و یک کاروان سرا که در بهترین نقطۀ شهر واقع شده است. حدود سی سال پیش در اثر احداث خیابان این کاروان سرا به دو قسمت تقسیم شده است. حدود هجده سال پیش متولی وقف، با هزینۀ شخصی اقدام به احداث ساختمانی در قسمت کوچک کاروان سرا نموده است. پس از اتمام طبقۀ زیرین (زیر زمین) متولی فوت نمود. متولی فعلی به هزینۀ شخصی دو طبقه بر ساختمان اضافه نمود که تا دو سال پیش به اجاره واگذار شده بود. دو سال پیش، مستأجر، ساختمان را تخلیه و تحویل داد. چون ساختمان احتیاج به نوسازی و تعمیرات اساسی داشت؛ لذا متولی با نظارت ادارۀ اوقاف، اقدام به تعمیر و نوسازی نمود. موقوفه مبلغی موجودی در حساب مخصوص بانک ملی داشت، چون کفاف تعمیرات را نمی داد؛ متولی مبلغی که در حدود توانایی اش بود خرج نمود، ولی تعمیرات و نوسازی به اتمام نرسید و بدون استفاده مانده است. قسمت دیگر
[[page 210]]کاروان سرا ـ که مقابل این ساختمان قرار دارد ـ حدود دویست سال از ساختمان آن می گذرد و مخروبه و بلا استفاده مانده است.
از حضور حضرت آیت الله العظمی، استدعا دارد مرقوم فرمایند: آیا متولی می تواند با نظر ادارۀ اوقاف یا شخصی که امام تعیین بفرمایند، قسمتی از اراضی وقف را که کفاف هزینۀ اتمام و تعمیرات ساختمان قبلی و ایجاد ساختمانی در قسمت مخروبه کاروان سرا را بنماید بفروشد یا نه؟ ضمناً به عرض مبارک می رساند: هزینۀ حفظ و نگهداری کاروان سرا طبق مفاد وقف نامه بر هر خرج دیگری که واقف معین کرده است مقدم می باشد.
بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست و از عواید وقف با مراعات جهت وقف، صرف نمایند.
[سؤال 8342] 4483
بسمه تعالی 11 / 7 / 1358
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، ضمن عرض سلام و ادای تهنیت، به عرض می رسد که:
حمامی است واقع در شهرستان گناباد که مدت نوزده سال است مخروبۀ غیر قابل استفاده است. برای مرمت آن طبق نظریۀ کارشناس، تقریباً هشتصد هزار تومان، هزینه لازم می باشد، چون موقوفه است اَهالی حاضر به کمک جهت ساختن و تعمیر آن نیستند. از طرفی عایدات سالانۀ موقوفه مبلغ دو هزار تومان است. چنانچه موقوفه به فروش برسد، بالغ بر سیصد هزار تومان خواهد گردید. در صورتی که از بابت فروش موقوفه، اقدام به ساختن مجدد بشود، باز ناتمام می ماند. ضمناً دو نفر از معماران محل حاضرند که با واگذاری تصرف عایدات حمام موقوفه به آنان به مدت شصت و پنج سال، اقدام به نوسازی آن کنند. استدعا دارد نظر مبارک را در این مورد اعلام فرمایید.
بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست و اگر مقصود از واگذاری،
[[page 211]]بهره برداری از موقوفه است با حفظ اصل وقف در صورتی که موافق جهت وقف و با نظر متولی شرعی آن باشد، مانع ندارد.
[سؤال 8343] 4484
بسمه تعالی
در محمدآباد جرقویه املاکی است وقفی و گاهی افراد برای این که این املاک را گران تر بفروشند، گفته اند: «وقفی نیست». روی این حساب این املاک نه وقفی بودنش معلوم است و نه اربابی بودن آن. تکلیف این املاک و خرید و فروش آن و خانه سازی آن چگونه است؟
ثانیاً: گاهی افراد در این املاک وقفی خانه سازی می کنند و عذر آن، این است که جای دیگری ندارند تا خانه سازی کنند مگر بیابان، که از آبادی زیاد فاصله دارد و متناسب نیست؛ لطفاً بفرمایید تکلیف شرعی آن ها چیست؟
بسمه تعالی، با فرض وقف بودن زمین، فروش آن جایز نیست و تصرف در آن باید با نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف باشد.
[سؤال 8344] 4485
بسمه تعالی 18 / 8 / 1358
محضر مبارک حضرت آیت الله اعظم آقای سید روح الله خمینی دامت برکاته
محترماً معروض می دارد: اراضی موقوفه عام المنفعه را برای تعمیرات و مخارج مسجدی شخصی وقف نموده و متولی آن را هم تعیین نموده مدت ها متصرف وقف بوده و عواید آن خرج تعمیرات مسجد می شود، اخیراً در زمان حکومت محمدرضا پهلوی عمال پهلوی اراضی موقوفه مزبور را بر خلاف قانون وقف و بدون اطلاع متولی و به ضرر موقوفه انتقال داده اند به دیگران و متولی مجبور بوده ساکت بماند و هیچ گونه وجهی هم بابت آن از کسی نگرفته است، اینک که بحمدالله حکومت طاغوتی تمام شده و جمهوری اسلامی است، آیا متولی می تواند اراضی موقوفه را
[[page 212]]تصرف نموده و اجرت المثل گذشته و آینده را مطالبه و اخذ کند و به مصرف مسجد برساند یاخیر؟
استدعا آن که تکلیف شرعی متولی را مرقوم فرمایید که عند الحاجة حجت است، ادام الله ظلکم علی رؤوس الأنام
بسمه تعالی، در فرض مذکور انتقال وقف جایز نبوده و امر آن با متولی شرعی آن است و تصرف بدون نظر او موجب ضمان و ثبوت اجرت المثل است که باید با نظر او صرف در جهت وقف شود.
[سؤال 8345] 4486
بسمه تعالی 20 / 1 / 1362
محضر مبارک مرجع تقلید شیعیان جهان، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته العالی، با احترام؛ به محضر حضرت عالی می رساند:
مقداری زمین وسیع که در آن یک ساختمان حسینیه و مسجد است، واقع در شهر امرتسر از ایالت پنجاب هندوستان می باشد. بعد از تقسیم هند، در این ایالت، نشانی از مسلمانان باقی نمانده است. و ملک مذکور به علّت عدم رسیدگی و عدم حضور مسلمانان در معرض خطر جدّی از سوی غیر مسلمانان بوده و امکان تصرف دارد. و در حقیقت نه مسجد نمازگزار دارد و نه حسینیه عزادار. و در ایام زمستان افرادی که از دیگر ایالات برای کسب معاش مهاجرت می کنند، برای سکونت و یا برای دام، از این مسجد و حسینیه استفاده می برند.
از محضر حضرت عالی تقاضا می شود، در صورت از بین رفتن این مسجد و حسینیه، اجازه می فرمایید زمین مذکور فروخته و در ایالت دیگری، مانند کشمیر، صرف مدارس علمی و یا مساجد شیعیان گردد؟
بسمه تعالی، اگر زمین وقف حسینیه و مسجد است، فروش آن جایز نیست.
[[page 213]][سؤال 8346] 4487
بسمه تعالی 19 / 12 / 1361
حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله
سنگ مازاری وقفی بوده که در مغازۀ مازاری موقوفۀ مدرسه برای حناسایی به کار گرفته می شده. مغازه مازاری موقوفه پس از چند سال تبدیل به کار دیگری شده و سنگ آن به مغازه مازاری دیگری که ملکی بوده منتقل شده است. تا چند سال قبل، سالیانه پانصد تومان بابت اجارۀ سنگ وقفی پرداخت می شده، ولی پس از تحویل و تحوّل دیگری، سنگ وقف توسط غیر متولّی به فروش رفته است. آیا معاملۀ آن، با توجه به آن که منفعت داشته صحیح است یا خیر؟
بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست و سنگ باقی بر وقف است.
[سؤال 8347] 4488
بسمه تعالی 16 / 3 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
بعد از سلام، چنان که خاطر شریف مستحضر است، در اراک و حومه موقوفاتی هست از مرحوم حاج آقا محسن رحمه الله که به اشکال و انحای گوناگون است: وقف اولاد؛ وقف ائمّه عراق علیهم السلام؛ وقف امور علمیه و غیرها. آیا خرید؛ فروش؛ اجاره؛ استجاره؛ بنا؛ تعمیر و کلاًّ تصرّفات در این اراضی موقوفه، بدون اجازه و اذن متولی جایز است یا نه؟
بسمه تعالی، خرید و فروش وقف جایز نیست. و سایر تصرفات منوط است به نظر متولی شرعی وقف و مراعات جهت وقف.
[سؤال 8348] 4489
بسمه تعالی 22 / 5 / 1361
حضرت آیت الله العظمی الامام خمینی، ارواحنا لک الفداء
دهکده ای به نام مرغ ملک، وقف مدرسۀ علمیۀ چهارباغ اصفهان بوده است. در
[[page 214]]زمان طاغوت، ادارۀ اوقاف، املاک وقف را به زارعین به عنوان سرپرست ملک، واگذار نمود. زارعین، تصرف مالکانه در املاک نموده و زمین های وقف را می فروشند و افراد خریداری و ساختمان می نمایند. حکم الله را بیان فرمایید که وظیفۀ شرعیه معلوم شود.
بسمه تعالی، اختیار املاک موقوفه، با متولی شرعی است و خرید و فروش وقف باطل است.
[سؤال 8349] 4490
بسمه تعالی 19 / 7 / 1361
دفتر حضرت امام، بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، متّع الله المسلمین بطول بقائه و عزه، پس از اهدای سلام؛ بدین وسیله نظر حضرت امام را در مورد مسأله ای که ذیلاً توضیح داده می شود، خواستاریم. امید است با جواب صریح، ما را از حیرت نجات دهید.
در روستای آقا بابا، تعدادی باغ انگور وجود دارد که معروف به باغات وقفی است اما از کیفیت وقف ـ اعم از قرائت صیغه و مورد مصرف خاص ـ بی اطلاع بوده و هیچ گونه مدرک کتبی نداریم. لیکن طبق رسوم محلی عواید حاصله از آن ها پس از کسر هزینه در امور خیریه، از قبیل: عزاداری و احسان در راه ائمه اطهار صرف می شده است. امروزه این باغات عوایدی ندارند. بلکه در اثر بالابودن هزینه ها و نداشتن بازدهی رو به خراب و فساد هستند. آیا علی فرض صحت وقف باغات فوق الذکر و با توجه به مسائل یادشده، می توان این باغات را به قیمت مناسب به فروش رسانید و از وجوه حاصله، اقدام به احداث اماکن عام المنفعه، از قبیل: مسجد، حمام، دبستان، دبیرستان، بهداری و غیره نمود و یا این که جایز نمی باشد؟ در صورت دوم، تکلیف ما نسبت به این باغات با نداشتن عواید چه می باشد؟
بسمه تعالی، خرید و فروش وقف باطل است ولی اجارۀ آن از متولی شرعی ـ با مراعات جهت و مصلحت وقف ـ مانعی ندارد.
[[page 215]][سؤال 8350] 4491
بسمه تعالی 7 / 12 / 1361
قم، سرپرست محترم دفتر امام خمینی، مدّ ظله العالی، سلام علیکم
احتراماً؛ ضمن عرض تبریک پیروزی های رزمندگان غیور اسلام در جبهه های حق علیه باطل، مستدعی است مسأله مشروح زیر را از امام امت، خمینی بت شکن استفتا نمایند و جواب را ارسال فرمایید.
در یک روستای همجوار، مسجدی کهنه وجود دارد که روستای مذکور فاقد سکونت می باشد و روستا هم مخروب شده و اهالی در نظر دارند در روستای جدید که کوچ نموده اند، مسجد را توسعه داده و چوب ها و سایر مصالح مسجد قبلی را به فروش برسانند و در مسجد تازه احداث، مصرف نمایند؛ لذا تقاضا می شود اگر از نظر شرعی اشکالی ندارد، جواب مرقوم فرمایند.
بسمه تعالی، اشکال دارد.
[سؤال 8351] 4492
بسمه تعالی 15 رمضان المبارک 1402 ق
محضر قائد اعظم و امام امت اسلامی، آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
به عرض می رساند: این احقر نظر به این که در گوشه ای از منزل بنده، آب انباری است که سابقاً مورد استفاده عموم بوده است، بعد از آن که در اصطهبانات، لوله کشی شد و مردم از آب لوله استفاده کردند، آب انبار مزبور از حیّز انتفاع خارج شد و به کلی قابل استفاده نیست. نظر به این که تبدیل نمودن آن به احسن، موقوف به اجازۀ فقیه جامع الشرایط ـ که در زمان غیبت مرجع و ولی امر از طرف امام زمان عجل الله‌تعالی فرجه الشریف ـ می باشد و بنده مقلد شما هستم و شما را اولی بالتقلید می دانم. خواستم از محضر مبارک شما کسب اجازه نمایم، در صورتی که مصلحت بدانید، آب انبار مزبور را به وسیلۀ کارشناسی ماهر، ارزیابی کرده و بهای آن را به ادارۀ اوقاف
[[page 216]]یا هر کس که اجازه بفرمایید، تحویل دهم تا چیز دیگری خریداری و وقف نمایند تا ثواب آن نصیب واقف آب انبار مزبور گردد. استدعا دارم پاسخ را چه نفی و چه اثبات مرحمت بفرمایید.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، وقف عام، قابل فروش یا تبدیل نیست.
[سؤال 8352] 4493
بسمه تعالی 27 / 9 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی الامام خمینی، دام توفیقه العالی، پس از تقدیم سلام و عرض ارادت، همواره سلامتی آن وجود محترم را در تحت قبّه منوره، از خداوند بزرگ مسئلت دارم.
محترماً به عرض مبارک می رساند: فتوکپی وقف نامه ای به نام «وقف اولاد» ـ که در ادارۀ ثبت شهرستان تربت حیدریه، هم به نام «وقف اولاد» به ثبت رسیده است ـ در جوف نامه ارسال شد. مستدعی است ملاحظه نمایند و حکم شرعی آن را صادر فرمایند.
در زمان گذشته، ادارۀ اصلاحات ارضی، موقوفه را به سه نفر زارع به اقساط واگذار کرده و سند تنظیم کرده است و معلوم نیست زارعین اقساطی پرداخت کرده باشند و فعلاً زارعین اظهار پشیمانی می کنند و وضع مالی آن ها هم خوب است. تعداد 28 نفر، ورثۀ واقف که یازده نفر آن ها اولاد ذکور و هفده نفر اناث می باشند و احتیاج مبرم دارند و در انتظار حکم شرعی آن امام بزرگوار می باشند تا احقاق حق به عمل آید، ان شاء الله.
بسمه تعالی، وقف عام قابل خرید و فروش نیست و در وقف خاص فروش آن در موارد به خصوصی که در رساله مذکور است، جایز است و در فرض مرقوم، اختیار امر وقف، با موقوف علیهم است و فروش آن باطل است.
[[page 217]][سؤال 8353] 4494
بسمه تعالی
ساحت مقدس مُلازمان حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
در این مسأله شرعیه، ملکی وقف بوده و معلوم التولیه، زارع یا مستأجر وقت در غیاب متولی و بی اطلاعی اهالی و تبانی با مأمورین اصلاحات ارضی، ملک را به دلخواه خود اجاره نموده، و پس از اطلاع، اعتراض متولی در مقابل عمل انجام شده و تکمیل پرونده، مؤثر واقع نشد. سپس زارع غاصب، ملک را از اداره مذکور به مبلغ یک دهم اجاره، یک سال به اقساط خریداری و سند تنظیم نمود. حال متولی اظهار می دارد: چون قانون مقدس اسلام و شرع مطهر، این گونه معاملات را خلاف و باطل می داند و سند تنظیم شده نامشروع است بر عموم مؤمنین و شورا واجب است با متولی تشریک مساعی نموده و طبق معمول روستا، مال الاجاره را از زارع غاصب وصول و به مصرف تأمین نظر واقف برسانند. آیا بنا به اظهار متولی، به منظور حفظ منافع ملک موقوفه بر مؤمنین واجب است در این مورد اقدام و مال الاجاره را ـ چه از طریق مصادر امور دولتی و چه به طور کدخدامنشی ـ وصول و به مصرف برسانند. و یا مسئولیت شرعی و ایمانی ندارند؟ حکم الله را مرقوم فرمایند که مورد نیاز و مؤمنین بی صبرانه منتظر تکلیف شرعی خود می باشند. عند الله مثاب و مأجور خواهند بود.
بسمه تعالی، خرید و فروش وقف باطل است، باید متصرفین، وقف را از متولی شرعی ـ با مراعات جهت و مصلحت وقف ـ اجاره نمایند تا مال الاجاره در جهت وقف، زیر نظر متولی شرعی مصرف شود و کسی که در وقف، بدون اجازۀ متولی شرعی تصرف کند، غاصب و ضامن است، باید دیگران با مراعات شرایط، او را نهی از منکر نمایند.
[سؤال 8354] ----> 4414
2. غسال خانه ای در همان روستا وجود دارد که هم کوچک و هم در محل بسیار بدی قرار گرفته است. آیا می شود آن جا را فروخت و یک غسال خانۀ بهتر و بزرگ تر،
[[page 218]]در جای مناسب تر ساخت یا نه؟
بسمه تعالی، غسال خانه قابل فروش نیست.
[سؤال 8355] ----> 4297
3. فرش های مساجد که نخ نما می شود، آیا می توان فروخت و تبدیل به فرش نو نمود یا نه؟
بسمه تعالی، اگر وقف نبوده و یا در صورت وقف بودن، قابل استفاده در مسجد نبوده، اشکال ندارد.
[سؤال 8356] ----> 119
4. تبدیل قرآن و کتب وقف شده در مساجد، به احسن وجه چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، تا موقعی که قابل استفاده است فروش و تبدیل آن جایز نیست.
[سؤال 8357] 4495
بسمه تعالی
مستدعی است جواب مسائل زیر را مرقوم و ارسال فرمایید:
1. آیا فروش منزلی که زمین آن وقف مسجد است و در آن استخوان میت پیدا شده، را جایز می دانید یا خیر؟
بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست.
2. اهل محلی قسمتی از رشتۀ قنات خود را جزو صحن مسجد قرار داده اند و برای حفر چاه مسجد که هم مسجد استفاده نماید، هم به حمام برود از مردم جبراً پول گرفته اند و نیز برای زمین حمام از مردم پول گرفته اند آیا غسل و وضو صحیح است یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر آب مباح باشد، غسل و وضو صحیح است.
3. اراضی آستان قدس رضوی را به عنوان خرید و فروش نقل و انتقال می نمایند، آیا این کار صحیح است و نماز و غسل در آن ها جایز است یا نه؟
بسمه تعالی، رسیدگی به اراضی آستان قدس با متصدی شرعی آن است.
[[page 219]][سؤال 8358] 4496
بسمه تعالی 29 / 10 / 1358
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته، به عرض مبارک می رسانیم:
ما اهالی کوهستان لایزنگان داراب یک حسینیه داریم که قدیمی است. مکانش هم جای خوبی نیست. از پیشگاه مبارک خواستاریم که اگر می شود امر بفرمایید تا فروخته شود و وصل مسجد یک زمین است، حسینیه را آن جا از نو بسازیم اگر می شود چون وصل مسجد است یک متر هم از حیاط مسجد داخل حسینیه قرار بگیرد تا بتوانیم در عزاداری امام حسین علیه السلام جای خوبی داشته باشیم در انتظار فرمان هستیم. در خاتمه سلامتی وجود آن مبارز بزرگ را از خداوند عالم خواستارم.
بسمه تعالی، فروش حسینیه و همچنین جزء حسینیه قرار دادن مسجد، جایز نیست.
[سؤال 8359] 4497
بسمه تعالی 6 / 11 / 1361
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب، مدّ ظله العالی
محترماً؛ بدین وسیله معروض می دارد که درآمد بیمارستان موقوفه مفرّح، واقع در یاخچی آباد که به مصرف مداوای بیماران می رسد، توسط مال الاجارۀ موقوفات خود اداره می شود. از حدود 10 سال پیش، تعدادی از قطعات که مساحت هر کدام حدود 120 مترمربع می باشد، توسط متولی وقت تبدیل به احسن شده و سند مالکیت صادر گردیده است و در حال حاضر از این امر جلوگیری می شود و تعداد کمی از قطعات فوق اضافه مساحت دارند (حدود 2 الی 25 مترمربع) که روی آن احداث بنا شده و به صورت مسکونی می باشد و موقوفه مایل است که در این گونه موارد سند اجاره جداگانه تنظیم شود، ولی چون اضافه مساحت در حدی نیست که بتوان کارهای
[[page 220]]تفکیکی و ثبتی آن را انجام داد. لذا تنظیم سند اجاره برای آن مشکل است. علی هذا در این گونه موارد، تبدیل به احسن اضافه مساحت طبق نظریه کارشناس، از نظر شرعی جایز می باشد یا خیر؟
بسمه تعالی، فروش وقف، جایز نیست.
[سؤال 8360] 4498
بسمه تعالی 25 / 3 / 1361
دفتر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله، السلام علیکم، از خداوند متعال طول عمر و سلامتی برای امام و پیروزی در تمام جبهه ها برای رزمندگان اسلام و صحت و سلامت برای معلولین انقلاب و اسلام خواهانیم.
1. کسی زمینی را برای قبرستان شهر وقف کرده بود، ولی چون امکان این هست که این زمین، داخل محدوده و به خانه های مسکونی نزدیک خواهد شد؛ روی این اصل این زمین را برای احداث خانه فروختند. و پول آن را در بانک اسلامی و یا شرکت تعاونی به جریان انداختند. در صورتی که قبرستان موجود شهر. اکنون داخل خانه های مسکونی شده و از طرفی پر شده و شهر احتیاج مبرم دارد به زمینی برای احداث قبرستان. آیا شرعاً این عمل صحیح است؟
بسمه تعالی، زمین اگر وقف برای دفن اموات شده و تحویل وقف گردیده فروش آن باطل است و باید تسلیم جهت وقف گردد، در غیر این صورت اختیار آن با مالک بوده و فروش آن محکوم به صحت است.
2. زمین هایی در اطراف شهر هست که سند رسمی ندارند و با قرارداد عادی بدون اجازه دولت و بدون در نظر گرفتن مقررات و قانون جمهوری اسلامی خرید و فروش می شوند. آیا می شود از آن زمین ها برای مسجد و خانه سازمانی افراد سپاه پاسداران خریداری کرد؟
بسمه تعالی، تابع مقررات دولت اسلامی است.
3. از زمین های یادشده سؤال دو، اگر خانواده شهدا بخرند چه حکمی دارد و آیا در این مورد شهرداری موظف است برای دادن آب و برق و امکانات برای آن ها؟
بسمه تعالی، دولت، تابع مقررات باید رفتار کند.
[[page 221]][سؤال 8361] 4499
بسمه تعالی 15 / 9 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی، الامام روح الله الخمینی
با کمال احترام، به استحضار می رسانم از شخصی ـ متولّی فعلی چهار پیمانه زمین وقف امام حسین علیه السلام ـ ده سال اجارۀ زمین موقوفه را، وصول نمودم و در ایام عاشورا خرج کردم، و ده سال گذشته را نیز اطلاع کامل دارم که توسط متصدّیان قبلی وصول، و در ایّام عاشورا خرج شد. پنج سال است که این زمین را به مدیرعامل اسبق دامپروری ـ که مدت سه سال است فراری می باشد ـ فروخته است. متولی از دادن موقوفه خودداری می کند و منکر وقف شده است. سه سال اجاره زمین را نداده و خیال هم ندارد بدهد، وظیفه شرعی چیست؟
بسمه تعالی، مربوط به دادگاه های مربوطه در دولت اسلامی است.
[سؤال 8362] ----> 4532
2. در حدود هشت سال پیش رژیم گذشته زمین های مزروعی موقوفه قریه را به رعایا فروخت. اکثر کشاورزان از آن به بعد اجاره نپرداختند؛ زیرا متولی مطالبه ننمود و در عین حال قیمت املاک را هم به دولت نپرداختند و متولی وقف فعلاً از نظر کشاورزان فاقد صلاحیت شرعی تولیت است و اداره اوقاف هم در این مدت در این زمینه کاری نکرده است. تکلیف مال الاجاره هشت ساله چه می شود؟ گروهی از کشاورزان قدرت ندارند همه آن را یک جا بپردازند؛ چگونه بپردازند و به چه مقامی؟ آیا اجازه می فرمایید اجاره مزبور صرف عمران و آبادی قریه گردد؟
بسمه تعالی، فروش وقف باطل است و تصرف در آن منوط است به نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف. و نسبت به گذشته موجب ضمان اجرت المثل است. و اگر متولی خاصی که شرعاً تولیت او ثابت باشد ندارد، امر آن با حاکم شرع است.
[[page 222]][سؤال 8363] ----> 4302
3. افرادی که به غصب موقوفات ادامه می دهند ـ اعم از زارع و کشاورز موقوفه یا غیره ـ و به مسائل دینی و نصایح مبلغین و فتاوای مراجع اعتنا نمی کنند؛ کشت و زرع و تصرفات آن ها، حرام است یا خیر؟ و این بی توجهی عمدی، باعث فسق و عدم صلاحیت و امانت چنین افرادی می باشد یا خیر؟
بسمه تعالی، حکم مسأله معلوم است و اگر نزاعی در بین است، به محاکم صالحه مراجعه کنند.
[سؤال 8364] 4500
بسمه تعالی
دفتر محترم حضرت امام
محترماً؛ مستأجر، خانۀ مسکونی وقفی را، بدون موافقت متولّی، تخریب و به کارگاه تبدیل نموده، و آن را در قبال اخذ مبالغی به عنوان سرقفلی، به غیرواگذار نموده است.
توضیح: در اجاره نامه، مستأجر حق انتقال مورد اجاره را ـ کلاً و یا جزئاً ـ به غیر نداشته است. خواهشمند است دستور فرمایید حکم شرعی این مسأله را، برای اطلاع این جانب اعلام و ابلاغ دارند.
بسمه تعالی، در فرض سؤال، کسی که ساختمان وقفی را تخریب کرده، ضامن است و حق سرقفلی برای وی ثابت نیست، و تصرف در موقوفه بدون اذن و اجازۀ متولی شرعی، در حکم غصب است.
[سؤال 8365] 4501
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی ادام الله ظله العالی
شخصی چند قطعه باغ وقف بر اولاد ذکور نموده و به علت دور بودن از محل
[[page 223]]سکونت موقوف علیهم تمام آن مسلوب المنفعه شده و الآن یک قطعه آن باقی است و آن هم در معرض خرابی می باشد و تا چند سال دیگر مثل آن ها مسلوب المنفعه می شود آیا اجازه می فرمایید که متولی آن باغ را بفروشد و یک باغ بهتر و نزدیک تر خودش بخرد و به همان نهج وقف باشد یا خیر؟ ضمناً مبلغ یک تومان از درآمد باغ ها در قدیم به مصرف روضه خوانی می رسیده، آیا همان یک تومان قدیم خرج شود یا وجه نقد امروز.
بسمه تعالی، در فرض مذکور فروش وقف جایز نیست و باید بر طبق وقف عمل شود.
[سؤال 8366] ----> 1890
28. موقوفاتی در بین اراضی اشخاص هست نظر به این که روی حوادث روز از آن ها نگیرند و از بین ببرند علی الظاهر انکار عنوان موقوفه بودن آن ها را کرده اند، آیا اگر نشد در بین خود عنوان موقوفه را مخفی حفظ کنند راهی برای فروش و مصرف در امر خیری دیگر دارد یا نه، تکلیف این ها چیست؟
بسمه تعالی، حقّ فروش و تبدیل ندارند.
[سؤال 8367] 4502
بسمه تعالی
محضر مبارک رهبر عظیم الشأن انقلاب، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، زید توفیقه
پس از عرض سلام، از حضور آن رهبر عزیز تقاضا می کنم جواب مسأله ذیل را مرقوم فرمایید.
خانه ای است واقع در شهر قم، صاحب خانه مذکور این خانه را طبق قراردادی برای حسینیه وقف نمود، پس از وقف، کلنگ ساختمان را واقف در حضور اهالی محل به زمین زد و اهالی هم خانه را خراب کردند. دست اندرکاران ساختمان فوق پس
[[page 224]]از تحقیق فهمیدند که ساختمان حسینیه آن طوری که واقف می خواهد حدود یک میلیون تومان خرج دارد.
ولی ایشان حق تولیت را برای خود و اولاد ذکور نسل بعد نسل خود به مقدار از درآمداین حسینیه قرارداده است، در صورتی که سرمایه گذاری ایشان می باشد ( از جمع پول ساختمان و زمین) دست اندرکاران ساختمان شرایط واقف را قبول نکردند و ساختمان ساخته نشد ولی واقف اصرار به عمل کردن به شرایط را دارد.
بنابراین از شما رهبر عظیم الشأن تقاضا می کنیم که اوّلاً: با این که دست اندرکاران مسجد شرایط واقف را قبول ندارند حالا این وقف صحیح است یا نه؟ مرقوم بفرمایید؛ زیرا از این قضیه حدود هشت سال می گذرد و زمین مذکور همین طور باقی است و دو سال پیش یکی از علما چنین فرمودند که وقف باطل است و واقف نصف زمین مذکور را فروخت و نصف دیگر را بدون هیچ شرطی به مسجد بخشید. حال اهالی محل به خریدار نصف زمین و فروشنده که در حقیقت همان واقف بوده اعتراض می کنند که این زمین از مسجد است و فروشنده حق فروش ندارد، تکلیف خریدار چیست؟ لطفاً مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، اگر چیزی را که وقف کرده تحویل جهت وقف هم داده خرید و فروش آن جایز نیست و در غیر این صورت اشکال ندارد.
[سؤال 8368] 4503
بسمه تعالی 21 / 10 / 1361
محضر مبارک رهبر عالی قدر حضرت امام خمینی مدّ ظله
پس از درود و تحیات و آرزوی سلامتی وجود جناب عالی، از آن رهبر عالی قدر استفتا می شود مقدار زمینی با آب است که وقف بر اولاد ذکور می باشد و از منطقه سکونت وراث تقریباً یکصد و سی کیلومتر فاصله دارد که احتمال مخروبه شدن آن می رود، آیا ممکن است زمین و آب را فروخته و در محل سکونت اولاد ذکور به جای
[[page 225]]آن ملک دیگری خرید یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض مرقوم فروش جایز نیست.
[سؤال 8369] ----> 1546
5. زمین و اعیانی وقف بوده، اعیان از بین رفته، زمین باقی است، کسی هم او را آباد نمی کند، می شود زمینش را فروخت یا نه؟
بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست مگر در موارد خاصه که در رساله مذکور است.
[سؤال 8370] 4504
بسم الله الرحمن الرحیم 16 ذی القعده 1402 ق
مولانا، قائد الاُمّة الإسلامیة، آیة الله العظمی والمرجع الأعلی، سماحة الإمام المفدی السیّد روح الله الخمینی، مدّ الله ظله علی الإسلام والمسلمین؛ آمین
رجل وقف عقاراً منذ أمد بعید علی الذکور من ذرّیته ومن تناسل منهم ذکوراً وقد انتهی الحال به، إلی أن سقط عن الانتفاع المعتدّ به، مع کونه ذا منفعة یسیرة ملحقة بالمعدوم عرفاً ومع احتیاج الحاضرین من الموقوف علیهم إلی عوضه حاجة ماسّة ومتعسّر، بل متعذّب شراء ملک بثمنه ووقفه علی النهج الذی کان علیه الوقف الأوّل؛ فهل تأذنون فی بیعه وتوزیع ثمنه علی الحاضرین؟ أفتونا دام ظلکم
بسم الله الرحمن الرحیم، لا یجوز فی مثل مفروض السؤال، بیع الوقف وتوزیع ثمنه علی الموقوف علیهم.
[سؤال 8371] 4505
بسمه تعالی 21 شوال 1399 ق
رهبر عالی قدر و مرجع بزرگ جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی حاج آقا روح الله خمینی، دامت برکاته
جعلت فداک، استفتائاً عرض می شود که قناتی است مخروبه و از کار افتاده که قابل
[[page 226]]مرمت نیست. مالکین قنات اراضی مربوطه را فروختند و یک سهم از چهل و دو سهم آن، وقف تعزیۀ حضرت خامس آل عبا علیه السلام بود. مادامی که قنات جریان داشت سالانه وجه اجارۀ آن خرج تعزیۀ حضرتش می شد. حالا دیگر سال ها است که قطع گردیده است. اکنون بیان فرمایید مبلغی را که از وجه اراضی فروخته شده به وقف مزبور، سهمیه می رسد، در چه مصرفی می توان خرج نمود؟
والسلام علیکم واللعن والخزی علی اعدائکم اجمعین
بسمه تعالی، فروش وقف بدون مجوز باطل است. و اگر مجوز داشته با پول آن به نظر متولی شرعی، باید زمین دیگری خریداری و عواید آن در جهت وقف صرف شود.
[سؤال 8372] 4506
بسمه تعالی 19 / 4 / 1362
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، مدّ ظله العالی، با عرض احترام و آرزوی طول عمر و عزت روزافزون، تقاضا دارد نظر مبارک را در مورد ذیل بیان فرمایید.
بعضی از اراضی موقوفه در سنوات گذشته با مجوز شرعی به فروش رسیده یا به فروش می رسد، آیا در صورت صلاح و صرفه وقف، اجازه می فرمایید از محل وجوه حاصله از فروش، اقدام به خرید یا احداث ساختمان گردد یا خیر؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
نمایندگان امام در سازمان اوقاف: محمد علی نظام زاده، سیدمهدی جمارانی
بسمه تعالی، در صورتی که فروش آن ها طبق موازین شرعی بوده و درآمد آن تکافوی تبدیل آن ها را به اراضی دیگری به همان مقدار نمی کند، مجازید با پول آن جای دیگری را خریداری و یا بنا کنید و از منافع آن طبق وقف عمل نمایید.
[[page 227]][سؤال 8373] 4507
بسمه تعالی 28 جمادی الثانی 1398 ق
محضر مقدس آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی علی رؤوس الانام
زمینی است وقف بر حضرت ابا عبدالله علیه السلام که درآمد آن باید صرف روضه خوانی شود. شیر خورشید سرخ، این زمین را تصرف کرده و برای مردم که بر اثر زلزله خانه هاشان خراب شده، خانه ساخته است. مساحت بسیار کمی از این زمین باقیمانده که از نظر کشاورزی قابل استفاده نیست؛ چون در میان ده واقع شده و از نظر این که کسی در این جا ساختمان کند و اجاره دهد نیز قابلیت ندارد. خلاصه زمین قابل استفاده نیست. آیا اجازه می فرمایید زمین را بفروشیم و از ثمن آن، جای دیگر زمین مزروعی به نفع وقف خریداری نماییم.
بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست، بلی اگر به هیچ نحو استفاده ندارد؛ می توانند با اجازه متولی شرعی آن را بفروشند و تبدیل به زمینی که استفاده در جهت وقف از آن ممکن باشد بنمایند.
[[page 228]]