حروف مقطعه و فهم آن
حروف مقطعه، رمز میان محبّ و محبوب
در حروف مقطّعۀ اوایل سُوَر اختلاف شدید است؛ و آنچه بیشتر موافق اعتبار آید آن است که آن از قبیل رمز بین محبّ و محبوب است و کسی را از علم آن بهره ای نیست؛ و چیزهایی را که بعضی مفسرین به حسب حدس و تخمین خود ذکر کردند، غالباً حدسهای بارد بی مأخذی است؛ و در حدیث سفیان ثوری نیز اشاره به رمز بودن شده است و هیچ استبعاد ندارد که اموری
[[page 129]]
باشد که از حوصلۀ بشر فهم آن خارج باشد و خدای تعالی به مخصوصین به خطاب اختصاص داده باشد؛ چنانچه وجود «متشابه» برای همه نیست بلکه آنها تأویل آن را می دانند.(161)
* * *
رمزی بودن فهم قرآن
قرآن و حدیث نیز قانونهای علمی را که برای توده آوردند طوری بیان کردند که مردم می فهمند، لکن علوم قرآن و حدیث را همه کس نمی تواند بفهمد و برای همه کس هم نیامده است، بلکه بعضی از آنها رمز است میان گوینده و یک دستۀ خاصی، چنانکه دولت، بعضی تلگرافات رمزی دارد که صلاح کشور نیست که آنها را کشف کند. تلگرافخانه هم از آن تلگرافات چیزی نمی فهمد. در قرآن از اینگونه رمزهاست که حتی به حسب روایات جبرئیل هم که قرآن را آورد خود نمی دانست معنی آن را، فقط پیغمبر اسلام و هر کس را او تعلیم کرده کشف این رمزها را می توانستند بنمایند مانند همان حروفی که در اول سوره هاست.(162)
* * *
حروف مقطعه، اسرار عاشق و معشوق
در این مخاطبۀ بین حبیب و محبوب و مناجات بین عاشق و معشوق اسراری است که جز او و حبیبش کسی را برآن راه نیست و امکان راه یافتن نیز نمی باشد. شاید حروف مقطع در بعض سور مثل «الم»، «ص»، «یس» از این قبیل باشد و بسیاری از آیات کریمه که اهل ظاهر و فلسفه و عرفان و تصوّف هر یک برای خود تفسیر یا تأویلی کنند نیز از همان قبیل است گرچه هر طایفه به قدر ظرفیت خود حَظّی دارد یا خیالی.(163)
22 / 3 / 63
[[page 130]]