حضرت معصومه سلام الله علیها

- ابتدا می خواستیم در ارتباط با شان و موقعیت حضرت معصومه و علت برتری ایشان در بین امام زادگان از، محضرتان استفاده کنیم.

امام زادگان، محدود به امام زادگانی که به این عنوان در بین ما شهرت یافتند، و گنبد و بارگاه دارند و برای زیارت به مرقد آنان مشرف می شویم، نمی شوند؛ بلکه آن چه که تا به حال مشخص شده این است که این بزرگان در اطراف شهرها و اطراف و اکناف ایران به جهت حضور شیعیان پراکنده شده اند و بعضا از شر حکومت ها به جاهای امن پناه برده اند و در آن جا مدفون شده اند، در بین امام زادگان چند تن از آن ها از ویژگی های خاصی برخوردارند، از جمله حضرت معصومه (سلام الله علیها)، حضرت زینب (سلام الله علیها) و حضرت شاهچراغ برادر امام رضا (علیه السلام) و امثال این ها، اما اکنون که صحبت در مورد حضرت معصومه (سلام الله علیها) است لازم می دانم در مورد شان و موقعیت ایشان شما را به کلمات معصومین (علیهم السلام) ارجاع دهم، که بهترین شاهد هستند که حضرت معصومه چه مقام و منزلتی داشتند که برخی راجع به هیچ کدام از فرزندان ائمه گفته نشده است؛ همان طور که اشاره کردم نسبت به حضرت زینب (سلام الله علیها) بعضی تعبیرات وجود دارد، نسبت به حضرت اباالفضل بعضی تعبیرات بسیار بلند وجود دارد، اما راجع به حضرت معصومه برخی از تعابیری که در روایات نقل شده است منحصر به فرد است، از جمله از قول امام صادق (علیه السلام) نقل شده که «أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا إِلَی قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَی وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ»، کلمات این روایت که مرحوم شوشتری عرض کرده است، واقعا حیرت آور است، چرا که شروع جمله ای که مربوط به حضرت معصومه است، با کلمه "أَلَا" است که یعنی آگاه باشید، کلمه ای هشدارگونه است که بهشت 8 در دارد، که 3 در آن از قم باز می شود که در آن جا زنی از فرزندان من که اسم او فاطمه بنت موسی است، مدفون می شود که به شفاعت این خانم همه شیعیان وارد بهشت می شوند، این تعبیر بسیار بلند و عظیمی است که حضرت معصومه (سلام الله علیها ) می تواند همه شیعیان را، که با تعبیر تأکیدگونه "اجمعهم" به معنای "به تمامه"، آمده است شفاعت کند و یا برخی از روایات دیگر هست که امام رضا (علیه السلام) فرموده اند: «مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ کَمَنْ زَارَنی»؛ کسی که حضرت معصومه را در قم زیارت کند، مثل این است که من (امام رضا) را زیارت کرده است، حال اگر مراجعه شود به روایاتی که درباره زیارت امام رضا (علیه السلام) نقل شده است، انسان حیران می شود، که این همه عظمت برای زیارت امام رضا ذکر شده است، و یا امام صادق (علیه السلام) راجع به زیارت حضرت معصومه می فرمایند: من زارها وجبت له الجنه؛ یعنی کسی که حضرت معصومه را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود، و یا امام رضا (علیه السلام) نیز فرموده اند: من زارها فله الجنه، کسی که حضرت معصومه را زیارت کند، برای او بهشت است؛ و امام جواد (علیه السلام) هم راجع به عمه بزرگوارشان می فرماید: «من زار قبر عمتی بقم فله الجنة»، یعنی سه امام معصوم، امام رضا، امام جواد و امام صادق (علیهم السلام) تعابیر مشابه هم راجع به حضرت معصومه دارند که نشان دهنده عظمت و شان والا و برتر این خانم نسبت به سایر امام زادگان می باشد که به هر حال این شان را برای دیگران قائل نشدند؛ یکی دیگر از شئون حضرت که در زیارتشان هم آمده است، می فرمایند: «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه»، و در ادامه آن آمده است: «فان لک شان من شان»، این تعبیر که در زیارتی که از معصوم نقل شده، آمده است، نشان دهنده عظمت حضرت معصومه (سلام الله علیها) است که وقتی زیارت می کنیم عرض می کنیم ای فاطمه معصومه مرا در بهشت شفاعت کن، چون شانی از شئون عظیم الهی دارد و می تواند این کار را انجام دهد.

- روایتی هست که امام صادق (علیه السلام) از به دنیا آمدن حضرت معصومه خبر داده اند، چه ویژگی خاصی در ایشان هست که در رابطه با دیگر امام زادگان این گونه نبوده است؟

از آن چه عرض کردم عظمت حضرت معصومه مشخص می شود، اما به این روایت که از قول امام صادق است نیز توجه فرمایید: «ان لنا حرما و هو بلدة قم و ستدفن فیها إمرأة من اولادی تسمی فاطمة فمن زارها وجبت له الجنة»، یعنی برای ما حرمی است و آن حرم قم است، و این که چرا حرم ما قم است و جای دیگر نیست، را به این صورت مستدل می کند و می فرماید در آن جا دختری و خانمی از فرزندان من دفن می شود و خبر دفن حضرت معصومه در قم را می دهند، و می فرمایند اسم او فاطمه است و کسی که او را زیارت کند بهشت بر او واجب می شود.

خصوصیات و القابی که ذکر کردند نشان دهنده ی این توجهی است که امام صادق به این خانم بزرگوار داشتند، القابی چون طاهره، حمیده یعنی ستوده شده، رشیده یعنی خوش قد و قامت، تقیه یعنی خانم پرهیزگار، رضیه خانم پاکیزه و مرضیه یعنی مورد رضای خدا و شفیعه از القاب حضرت فاطمه معصومه است که نشان دهنده عظمت این خانم بزرگوار است که به کریمه اهل بیت مشهور شده اند.

- به نظر شما آمدن حضرت به قم، صرفا برای دیدار برادر بوده است و یا اهدافی مثل مبارزه با حاکمان وقت، و گسترش تشیع در عالم، تجمع تشیع در قم و... برای هجرت ایشان وجود داشته است؟

با توجه به تاریخی که داریم، در این زمینه کلام صحیحی که نشان دهنده این مساله باشد نیست، شاید اصلا این مساله که در این زمینه چیزی گفته نشده است، نشان از وضعیت اسف بار و خفقان آور آن زمان دارد. حضرت معصومه بنا به نقلی با 22 نفر همراه به طرف ایران آمدند. مرحوم علامه شیخ جعفر مرتضی آملی در کتاب الاخلاق السیاسیه پیرامون امام رضا (علیه السلام) نقل می کند که حضرت در راس قافله 22 نفری آمدند که در آن قافله از برادران امام رضا هم بودند، ولی بعد از این که حضرت معضومه وفات می کنند، حکومت آن ها را شناسایی می کند و به شهادت می رساند؛ این ها شاهد این است که حضرت صرفا برای دلتنگ شدن و دیدن برادر صرفا به عنوان این که برادر است نبوده است، که به این سفر آمده اند و سختی سفر را تحمل کردند، ، حضرت رضا که به عنوان ولیعهد تعیین می شوند و به اجبار این سمت را می پذیرند و به طرف طوس می آیند، خودشان را غریب و تنها معرفی می کنند و حضرت معصومه شاید برای تاکید بر عظمت این سفر و هجرتی که امام رضا (علیه السلام) به توس داشتند، و این هجرت به اجبار بر حضرت تحمیل شده بود، به عنوان یک جمع حامی به سمت امام رضا آمدند، در غیر این صورت اگر فقط برای دیدن برادر بود با یکی دو نفر همراه می آمدند، دیدار انجام می شد و برمی گشتند در حالی که چنان که علامه جعفر مرتضی نقل کردند با جمعی از خواهران و برادران امام رضا می آیند و مشخص است انگیزه برتر و بالاتر پشت این مساله بوده است و آن توجه دادن به حکومت است که امام رضا تنها و غریب نیستند، ولی در عین حال این سفر را آرام انجام می دهند.

بنده جایی ندیدم نقل مشخصی باشد که حضرت به بهانه زیارت آمده باشد، ولی تقدیر الهی است که حضرت در ساوه مریض می شوند و سوال می کنند تا قم چه قدر فاصله است و بعد خودشان را به قم می رسانند و در قم به رحمت الهی می پیوندند.

- آیا امام خمینی (س) برنامه مشخصی برای زیارت حضرت معصومه داشتند؟

یکی از رفتارهایی که راجع به حضرت امام خمینی (س) به تواتر و فراوان نقل کرده اند، توجه حضرت امام در قم و نجف به زیارت بوده، چه زمانی که در نجف بودند و زیارت هر شبه ای که در حرم حضرت امیرالمومنین داشتند و یا برخی شب های جمعه به کربلا می رفتند، و چه زمانی که در قم بودند، امام مقید بودند در کنار مرقد شریف حضرت معصومه (سلام الله علیها) حاضر شوند، و توجه خاصی داشتند که روزانه خودشان را به زیارت حضرت برسانند، و زمانی که حتی در مسجد سلماسی درس می گفتند زیارتشان ترک نمی شد و زمانی که درس و بحثشان گسترش پیدا کرد و به مسجد اعظم آمدند همچنان به زیارت حضرت معصومه مداومت داشتند، و در همین زمینه باید عرض کنم که سیره بسیاری از بزرگان حوزه علمیه، علما و مراجع بر این مساله بوده که بر زیارت حضرت معصومه مداومت داشته باشند، و حتی نقل شده است که آیت الله مرعشی (رحمه الله علیه) برای نماز صبح در حرم حضرت معصومه حاضر می شدند، و دقایقی را قبل از باز شدن درب، پشت آن می نشستند (در آن زمان درب حرم بسته می شد) و عنوان می کردند من هم گدا و درخواست کننده از دستگاه عظیم حضرت معصومه هستم و پشت در می مانم تا در باز شود و وارد حرم شوم؛ و حضرت امام خمینی (س) هم با عنایتی که داشتند اگر تبعید نمی شدند قطعا همیشه در قم می ماندند، چنان چه بعد از برگشت از پاریس که در ایران مستقر شدند مدت بسیار محدودی در تهران ماندند و سریعا اعلام کردند که میخواهم به قم برگردم و قم وطن اصلی من است و قم را به عنوان وطن انتخاب کرده بودند، در حالی که در تهران قصد وطن نکرده بودند و این نشان دهنده توجه خاص امام به قم و حضرت معصومه است، که در آن جا قصد وطن کرده بودند و به عنوان وطن اصلیشان به آن جا برگشتند اما دست تقدیر الهی چنان بود که به علت کسالت به تهران بازگشتند ولی تا آخر عمرشان در تهران قصد وطن نکردند.