نیابت در حج
مسألۀ 1- در نایب اموری شرط است:
1.بلوغ بنا بر احتیاط واجب.
2.عقل.
3.ایمان.
4.وثوق و اطمینان به انجام دادن او،و اما بعد از اجرای عمل نایب، لازم نیست اطمینان به صحت آن و در صورت شک در صحت،حکم به صحت می‌شود و استنابه صحیح است هر چند قبل از عمل شک داشته باشد.
5.معرفت نایب به افعال و احکام حج و لو با ارشاد کسی در حال عمل.
6.ذمه نایب مشغول به حج واجبی در آن سال نباشد.
7.معذور در ترک بعض افعال حج نباشد.
مسألۀ 2- در منوبٌ عنه اموری شرط است:
1.اسلام.
2.در حج واجب شرط است که منوبٌ عنه فوت شده باشد یا اگر زنده
[[page 31]]
است حج بر او مستقر شده و خودش از جهت مرضی که امید خوب شدن آن نیست یا از جهت پیری نتواند به حج برود و در حج استحبابی این شرط نیست و در منوبٌ عنه بلوغ و عقل شرط نیست و مماثله بین نایب و منوبٌ عنه نیز شرط نیست و جایز است کسی که تا کنون به حج نرفته و مستطیع نیست برای دیگری نایب شود.
مسألۀ 3- نایب باید در عمل،قصد نیابت نماید و منوبٌ عنه را در نیت تعیین کند و لو اجمالاً،و شرط نیست اسم او را ذکر کند گرچه مستحب است.
مسألۀ 4- ذمه منوبٌ عنه فارغ نمی‌شود مگر به اینکه نایب،عمل را صحیحاً انجام دهد.بلی،اگر نایب بعد از احرام و دخول حرم بمیرد از منوبٌ عنه مجزی است و در اجرای این حکم در حج تبرعی اشکال است بلکه در غیر حَجة الاسلام خالی از اشکال نیست.
مسألۀ 5- لباس احرام و پول قربانی در حج نیابی بر اجیر است مگر در صورتی که شرط شده باشد که مستأجر بدهد و همچنین اگر اجیر موجبات کفاره را انجام دهد کفاره بر عهدۀ خود او است نه مستأجر.
مسألۀ 6- نایب در طواف نساء نیز باید قصد منوبٌ عنه نماید و احتیاط استحبابی آن است که به قصد ما فی الذمه به جا آورد.
مسألۀ 7- اگر نایب طواف نساء را صحیحاً انجام ندهد زن بر او حلال نمی‌شود و بر منوبٌ عنه چیزی نیست.
مسألۀ 8- استیجار کسی که وقتش از اتمام حج تمتع ضیق شده و وظیفه او عدول به افراد است برای کسی که وظیفۀ او حج تمتع است صحیح نیست،بلی اگر در سعه وقت او را اجیر کرد و بعد وقت ضیق شد
[[page 32]]
باید عدول کند و بنا بر احتیاط از منوبٌ عنه مجزی نیست.
مسألۀ 9- در حج واجب نیابت یک نفر از چند نفر در یک سال جایز نیست و در غیر واجب مانع ندارد.
مسألۀ 10- کسی که حج بر او مستقر شده،یعنی سال اول استطاعت حج نرفته،اگر به واسطۀ مرض یا پیری قدرت رفتن ندارد و برای او حرج و مشقت دارد واجب است نایب بگیرد،در صورتی که امید خوب شدن و قدرت پیدا کردن نداشته باشد،و به احتیاط واجب باید فوراً نایب بگیرد و اگر مستقر نشده باشد بر او اقوی عدم وجوب است.
مسألۀ 11-بعد از آنکه نایب عمل را به جا آورد،حج از معذور ساقط می‌شود و لازم نیست خودش حج کند اگر چه عذرش برطرف شود؛و اما اگر قبل از اتمام حج عذر برطرف شد،چه قبل از احرام یا بعد،باید خودش حج برود.
مسألۀ 12- کسی که حج بر او واجب باشد چه سال استطاعتش باشد و چه حج بر او مستقر شده باشد،جایز نیست نیابت کند از غیر،و اگر نیابت کند باطل است،چه عالم به حکم باشد یا نباشد.
مسألۀ 13- اگر اجیر برای حَجة الاسلام بعد از احرام بستن و داخل شدن در حرم بمیرد،کفایت می‌کند از حج کسی که برای او به جا آورده است،و لازم نیست حج کردن برای او،و اگر قبل از احرام یا بعد از آن و قبل از داخل شدن در حرم بمیرد،باید دو مرتبه اجیر بگیرند،و همین حکم را دارد کسی که برای خودش به حج برود.
مسألۀ 14- اگر کسی را برای حج اجیر کردند و قرار نگذاشتند که اجرت برای خصوص عمل باشد یا در مقابل عمل و رفت و آمدها باشد
[[page 33]]
پس اگر قبل از داخل شدن در حرم مُرد،ظاهراً مستحق اجرت رفتن تا محل موت می‌باشد؛و همین طور اگر بعد از احرام و دخول حرم بمیرد، بیشتر از آنچه ذکر شد و اجرت احرام مستحق نیست،اگر چه حج از میت ساقط می‌شود؛و اگر بعض اعمال را به جا آورد و مُرد مستحق اجرت آن اعمال نیز می‌باشد؛و اگر اعمال را به نحوی به جا آورده است که در عرف گفته شود که عمره و حج را به جا آورد،مستحق تمام اجرت است اگر چه بعض اعمال را که مضر به صحت حج نیست و محتاج به اعاده نیست نسیاناً ترک کرده باشد.
مسألۀ 15- کسی که به عنوان نیابت رفت به مکه،و خودش حج واجب به جا نیاورده احتیاط آن است که بعد از عمل نیابت،برای خودش عمره مفرده به جا آورد،و این احتیاط واجب نیست لکن خیلی مطلوب است.
مسألۀ 16- کسی که اجیر شده برای حج تمتع،می‌تواند اجیر دیگری شود برای طواف یا ذبح یا سعی یا عمرۀ مفرده بعد از عمل حج،چنانچه می‌تواند برای خودش طواف و عمره مفرده به جا آورد.
مسألۀ 17- کسی که عذر داشته باشد از بعض اعمال حج،نمی‌شود او را اجیر کرد برای حج،و اگر شخص معذور از بعض اعمال،تبرعاً از غیر، حج بکند اکتفا کردن به آن اشکال دارد.
[[page 34]]