تبیین اصل ولایت فقیه از دیدگاه امام خمینی
علیرضا عباسی
طرح پیشینۀ تاریخی ولایت فقیه، مدخلی است که نویسندۀ مقاله برای آن برگزیده است و به سیری در آرای فقهی محقق کرکی، ملا احمد نراقی و شیخ مرتضی انصاری و
[[page 157]]
صاحب جواهر می پردازد: «نوع برخورد و تفسیر علما دربارۀ ولایت فقیه، متفاوت بوده: برخی هم چون محمد حسن نجفی (صاحب جواهر) و ملااحمد نراقی، مشروعیت ذاتی سلطان و واجب الاطاعه بودن وی را نفی می کردند و با استناد با احادیث متعدد، نیابت عامۀ فقیه را از سوی امام معصوم، مورد تأکید قرار می دادند... گروهی دیگر، برای فقیه، ولایت یا نیابت عامل قائل نبودند و آن را محدود و مشروط می دانستند.»
نویسنده در ادامه از میرزای نائینی (صاحب کتاب تنبیه الامّة وتنزیه الملّة) نام می برد، که به رغم قرائتِ روز آمدی که از ولایت فقیه داشت، تصاحب قدرت از سوی فقها به طور مستقیم و بی واسطه و ایجاد حکومت فقیه را مستقل از نهاد سلطنت نمی دانست. مؤلف امام خمینی را احیاگر حکومت اسلامی در عصر غیبت می داند؛ چه در عرصۀ تئوری و چه در عرصۀ عمل و آزمون وی از آن پس به طرح مراحل بیان ولایت فقیه از جانب امام راحل، در برهه های گوناگون پرداخته و با اشاره به حورۀ تلاش سیاسی ایشان چنین نتیجه گیری می کند که: «این اقدامات به همان اندازه که با حمایت از استبداد مطلقه یا سکولاریزاسیون و تجددگرایی افراطی فاصله دارد، از جرم گرایی و سنت پرستی و جمود فکری و قشری گری و سطحی نگری به دور است. آموزۀ حضرت امام در مورد ولایت مطلقه، تدارکی است برای ارائه انعطاف حکیمانۀ شریعت که دارای توان و شاکلۀ سیاسی و حکومتی برای همه اعصار و همه جوامع است».
[[page 158]]