احکام عاریه
مسأله 2344- عاریه آن است که انسان مال خود را به دیگری بدهد که از آن استفاده کند و در عوض،چیزی هم از او نگیرد.
مسأله 2345- لازم نیست در عاریه صیغه بخوانند،و اگر مثلاً لباس را به قصد عاریه به کسی بدهد و او به همین قصد بگیرد عاریه صحیح است.
مسأله 2346- عاریه دادن چیز غصبی و چیزی که مال انسان است ولی منفعت آن را به دیگری واگذار کرده مثلاً آن را اجاره داده،در صورتی صحیح است که مالک چیز غصبی یا کسی که آن چیز را اجاره کرده بگوید به عاریه دادن راضی هستم.
مسأله 2347- چیزی را که منفعتش مال انسان است مثلاً آن را اجاره کرده می‌تواند عاریه بدهد.ولی اگر در اجاره شرط کرده باشند که خودش از آن استفاده کند، نمی‌تواند آن را به دیگری عاریه دهد.
مسأله 2348- اگر دیوانه و بچه مال خود را عاریه بدهند صحیح نیست،اما اگر ولیّ بچه مصلحت بداند که مال او را عاریه دهد و بچه آن مال را به دستور ولیّ به عاریه کننده برساند اشکال ندارد.
مسأله 2349- اگر در نگهداری چیزی که عاریه کرده کوتاهی نکند و در استفادۀ از آن هم زیاده‌روی ننماید و اتفاقاً آن چیز تلف شود ضامن نیست،ولی چنانچه شرط
[[page 420]]کنند که اگر تلف شود عاریه کننده ضامن باشد،یا چیزی را که عاریه کرده طلا و نقره باشد،باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2350- اگر طلا و نقره را عاریه نماید و شرط کند که اگر تلف شود ضامن نباشد،چنانچه تلف شود ضامن نیست.
مسأله 2351- اگر عاریه دهنده بمیرد،عاریه گیرنده باید چیزی را که عاریه کرده به ورثۀ او بدهد.
مسأله 2352- اگر عاریه دهنده طوری شود که شرعاً نتواند در مال خود تصرف کند مثلاً دیوانه شود،عاریه کننده باید مالی را که عاریه کرده به ولیّ او بدهد.
مسأله 2353- کسی که چیزی عاریه داده هر وقت بخواهد می‌تواند آن را پس بگیرد و کسی هم که عاریه کرده هر وقت بخواهد می‌تواند آن را پس دهد.
مسأله 2354- اگر ظرف طلا و نقره را برای زینت اتاق عاریه بدهند اشکال ندارد، ولی اگر برای استفادۀ حرام بدهند باطل است.
مسأله 2355- عاریه دادن گوسفند برای استفادۀ از شیر و پشم آن،و عاریه دادن حیوان نر برای کشیدن بر ماده صحیح است.
مسأله 2356- اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یا وکیل یا ولیّ او بدهد و بعد آن چیز تلف شود،عاریه کننده ضامن نیست،و در غیر این صورت ضامن است اگرچه مثلاً آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولاً به آن‌جا می‌برده مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد.
مسأله 2357- اگر چیز نجس را برای استعمال خوردن و آشامیدن عاریه دهد،باید نجس بودن آن را به کسی که عاریه می‌کند بگوید.
مسأله 2358- چیزی را که عاریه کرده بدون اجازۀ صاحب آن نمی‌تواند به دیگری اجاره،یا عاریه دهد.
[[page 421]] مسأله 2359- اگر چیزی را که عاریه کرده با اجازۀ صاحب آن به دیگری عاریه دهد،چنانچه کسی که اول آن چیز را عاریه کرده بمیرد یا دیوانه شود،عاریۀ دومی باطل نمی‌شود.
مسأله 2360- اگر بداند مالی را که عاریه کرده غصبی است،باید آن را به صاحبش برساند و نمی‌تواند به عاریه دهنده بدهد.
مسأله 2361- اگر مالی را که می‌داند غصبی است عاریه کند و از آن استفاده‌ای ببرد و در دست او از بین برود،مالک می‌تواند عوض مال را از او یا از کسی که مال را غصب کرده مطالبه کند،و نیز عوض استفاده‌هایی را که عاریه گیرنده برده می‌تواند از او مطالبه نماید،و یا از غاصب بگیرد.و اگر عوض مال یا استفادۀ آن را از عاریه کننده بگیرد،او نمی‌تواند چیزی را که به مالک می‌دهد از عاریه دهنده مطالبه نماید.
مسأله 2362- اگر نداند مالی را که عاریه کرده غصبی است و در دست او از بین برود،چنانچه صاحب مال عوض آن را از او بگیرد،او هم می‌تواند آنچه را به صاحب مال داده از عاریه دهنده مطالبه نماید،ولی اگر چیزی را که عاریه کرده طلا و نقره باشد،یا عاریه دهنده با او شرط کرده باشد که اگر آن چیز از بین برود عوضش را بدهد، نمی‌تواند چیزی را که به صاحب مال می‌دهد،از عاریه دهنده مطالبه نماید.
[[page 422]]