عنصر امر به معروف و نهی از منکر در دیدگاه امام خمینی (س)
محمد اسماعیل زاده
یکی از مسائلی که در فقه شیعه باید مورد تحقیق و تفحص قرار گیرد، نوع گرایش فقهی سیاسی فقها در طول تاریخ است : این گرایش، عملاً بر موضع گیری اجتماعی و سیاسی ایشان تأثیر داشته است و موجب تفاوت آرا گشته است.
این نوع اختلاف را باید در دیدگاههای فقهی و متون استدلالی یا فتوایی فقها پی گیری نمود. یکی از این موارد، عنصر امر به معروف و نهی از منکر است.
حضرت امام (س) در بینش فقهی خود بر آنست که : «آنجا که دین و مقدسات دینی مورد هجوم قرار گیرد، جای تقیه نیست.» به این معنا که : «تکلیف همیشه دائر مدار حصول نتیجه نیست.» و به طور عام هیچ فقیه شیعی به اطاعت از پیشوای ستمگر فتوی نداده است.
در میان علمای شیعه، بر اساس تفاوت بینش فقهی و اختلاف در مبانی فتوایی و شرایط اجتماعی متفاوت، با در نظر گرفتن مصالح جامعه و امت اسلامی، در این مورد، تفاوتهایی وجود دارد. این تفاوتها گاهی به صورت از دست دادن روح تهاجم علیه دشمن بوده است که به صورت افراطی در برابر روشهایی که اساساً مبارزاتی هستند، خود را نشان داده است. از جمله موارد آن تقیه است که از سوی راحت طلبان و کج اندیشان مسخ می شده است.
در مبنای فقهی حضرت امام خمینی (س)، تقیه در مواردی که یکی از اصول اسلام یا مذهب و یا یکی از ضروریات دین در معرض نابودی و تغییر باشد، جایز نیست. اساساً در این دیدگاه، تقیه برای حفظ دین است و در جایی که دین در خطر باشد جای تقیه نیست و تقیه حرام است.
در دیدگاه امام (س) عاشورا و امام حسین (ع)، یک حادثه استثنایی نیست، بلکه یک الگوست. و بنابراین به شکلی قابل تکرار است. به این معنی که حادثۀ عاشورا یک تکلیف
[[page 201]]اختصاصی برای ایشان نبوده بلکه یک ضابطۀ کلی است. در نتیجه مفهوم امر به معروف و نهی از منکر ارتقا پیدا می کند و سطوح عالی تر را نیز در بر می گیرد.
اساس دیدگاه امام خمینی (س) در این زمینه تکلیف امور شخصی و محدود از اهداف کلی و طویل انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به خوبی روشن است.
[[page 202]]