مسأله 1 ـ حبوه به بزرگ ترین پسرها اختصاص دارد، به این صورت که پسری از او بزرگ تر نباشد. و اگر پسر بزرگ تر متعدد باشد، به این که دو پسر در یک سن باشند و پسری از آن ها بزرگ تر نباشد حبوه بین آن دو به طور مساوی تقسیم می شود. و همچنین است اگر بیشتر از دو نفر باشند. و اگر پسر یکی باشد (و پسر دیگری با او نباشد) حبوه مال او است. و همچنین است اگر با او دختری باشد؛ اگرچه از او بزرگ تر باشد.
مسأله 2 ـ در لباس ها بین این که پوشیده شده باشد یا جهت پوشیدن خیاطی شده باشد؛ اگرچه آن را نپوشیده باشد و بین این که یکی باشد یا متعدد فرقی نیست، چنان که در یکی بودن و متعدد بودن مصحف و انگشتر و شمشیر اگر مستعمل باشد یا جهت استفاده آماده شده باشد فرقی نیست.
مسأله 3 ـ اسلحه ـ به جز شمشیر ـ و رحل و راحله بنابر اقوی از حبوه نمی باشد؛ و احتیاط در آن ها به مصالحه نمودن، جداً مطلوب است.
مسأله 4 ـ اگر حبوه یا قسمتی از آن در ترکه نباشد قیمت آن داده نمی شود.
مسأله 5 ـ معتبر نیست که حبوه قسمتی از ترکه باشد، پس اگر ترکۀ او منحصر به حبوه باشد بنابر اقوی به فرزند بزرگ تر داده می شود و احتیاط خوب است.
مسأله 6 ـ بلوغ پسر (بزرگ تر) معتبر نیست و (همچنین) بنابر اقوی به طور زنده به دنیا آمدن بچه در وقت مردن پدر اعتبار ندارد؛ پس حبوه برای او کنار گذاشته می شود همان طور که سهم او از ارث کنار گذاشته می شود. بنا بر این، اگر بعد از مردن پدر، به طور زنده به دنیا آمد حبوه به او داده می شود. و اگر حمل، دختر باشد و یا این که پسر باشد ولی قبل از به دنیا آمدن بمیرد ظاهر آن است که حبوه مال بزرگ ترین فرزند پسر موجود است (که بعد از این حمل به دنیا می آید).
مسأله 7 ـ بنابر اقوی، عاقل و رشید بودن پسر (بزرگ تر)، شرط نیست. و در اشتراط این که او مخالف و از بقیۀ فرقه های مسلمین نباشد، تأمل است؛ اگرچه در صورت عدم اعتقاد به حبوه بعید نیست که ملزم به اعتقاد خودش شود.
[[page 408]]مسأله 8 ـ تجهیز میت و دیون او بر حبوه در صورتی که تزاحم نمایند ـ به این که فقط حبوه داشته باشد یا ترکۀ غیر حبوه از هزینۀ تجهیز و دیونش کم بیاید ـ مقدم است. و اگر تزاحم نداشته باشند، به این که ترکۀ غیر حبوه اش کافی باشد، برای فرزند بزرگ تر احتیاط (واجب) این است که برای تجهیز و دیون میت به نسبت چیزی از حبوه، بدهد.
مسأله 9 ـ اگر به عین چیزی از ترکه وصیت کند، پس اگر آنچه را که وصیت کرده حبوه باشد، وصیت نافذ می باشد، مگر این که زیاده بر ثلث باشد، که به اجازۀ فرزند بزرگ تر، نیاز است و برای او، در مقابل حبوه، چیزی از ترکه نمی باشد. و اگر به طور مطلق یا به حبوه و به غیر آن وصیت نماید، پس اگر وصیتش زیاده بر ثلث نباشد، نافذ است که در صورتی که به طور مطلق وصیت کرده باشد از تمام ترکه حتی حبوه، حساب می شود و در صورت دوم از حبوه و غیر آن طبق وصیت، حساب می شود. و اگر بر ثلث زیادتر باشد در حبوه به اذن صاحبش و در غیر حبوه به اذن همه ورثه نیاز است و اگر به مقدار معلومی مانند هزار یا کسر مشاعی وصیت کند نیز چنین است.
[[page 409]]