توضیحات کارشناس:
قرآن کریم بعد از توصیف ماه مبارک رمضان و وجوب روزه آن، به کسانی که در ماه رمضان در مسافرت هستند آسان گرفته و دستور می‌دهد که روزه‌های آن را در ایّام دیگر سال بگیرند. در کریمه 185 سوره بقره می‌خوانیم:
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًی لِلنَّاسِ وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَ الْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَ مَنْ کَانَ مَرِیضاً أَوْ عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لاَ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَی مَا هَدَاکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿185﴾
به استناد این آیه از قرآن و سایر ادله موجود در سنّت است که فقهای عظام نسبت به موضوع مسافرت در ماه رمضان و فروعات آن اظهار نظر می‌نمایند.
از فروعات مورد ابتلای بسیاری از افراد همین مسأله‌ای است که در این سؤال آمده است؛ یعنی موضوع مسافرت رفتن با انگیزه و نیّت فرار از روزه.
روشن است که روزه دارای اقسامی است و فرع مورد بحث نسبت به همه اقسام آن قابل طرح نیست، بلکه جای طرح آن روزه ماه رمضان، روزه واجب معیّن غیر رمضان و روزی که روزه در آن نذر شده است، می‌باشد نه روزه مستحب و نه روزه واجب غیرمعیّن.
از آن‌جا که روزه گرفتن در سفر جز در موارد خاص، جایز و ممکن نمی‌باشد، در نگاه اوّل به لحاظ فضیلت زیاد و اهمیت فراوان روزه ماه مبارک رمضان به نظر می‌رسد که مسافرت در این ماه و نظایر آن که وقت روزه معین است و سفر کردن ملازم با از دست رفتن امکان شرعی روزه‌داری است، جز در موارد ضرورت و ناچاری جایز و روا نباشد.
با این حال فتوا که منابع و ملاک و فرایند ویژه خود را دارد چیز دیگری می‌گوید.
امام خمینی (س) در کتاب تحریر الوسیلة؛ ج1، ص: 278 می‌فرماید:
مسألة 6 یجوز علی الأصح السفر اختیارا فی شهر رمضان و لو کان للفرار من الصوم، لکن علی کراهیة قبل أن یمضی منه ثلاثة و عشرون یوما، إلا فی حج أو عمرة أو مال یخاف تلفه أو أخ یخاف هلاکه، و أما غیر صوم شهر رمضان من الواجب المعین فالأحوط ترک السفر مع الاختیار،.کما أنه لو کان مسافرا فالأحوط الإقامة لإتیانه مع الإمکان، و إن کان الأقوی فی النذر المعین جواز السفر و عدم وجوب الإقامة لو کان مسافر.
یعنی: بنا بر قول اصح:
1- مسافرت در ماه رمضان از روی اختیار هر چند برای فرار از روزه باشد جایز می‌باشد (و در این صورت کفاره لازم نیست و فقط قضای روزه واجب است)، لیکن قبل از سپری شدن روز بیست و سوم ماه رمضان کراهت دارد، مگر آن‌که سفر حج یا عمره باشد، یا به خاطر مالی که می‌ترسد، تلف شود یا برادری که می‌ترسد به هلاکت برسد سفر کند.
2- احتیاط واجب آن است که در روزۀ واجب معیّن غیر از ماه رمضان، به اختیار خود مسافرت نکند کما این‌که اگر در مسافرت باشد احتیاط واجب آنست در صورت امکان برای انجام آن قصد اقامه کند.
3- در نذر معیّن، بنابر اقوا مسافرت جایز است و اگر مسافر باشد قصد اقامه واجب نیست. (و بعدا قضای روزه را به جا می‌آورد).
8/3/1392