کرامت زن در نظام حقوقی اسلام (ایران معاصر)
دکتر محمد منصور نژاد
امام خمینی با تکیه بر جوهرة سنّت نبوی و نیز با توجّه به تحولات عصر و تغییر ماهیت زنان که فهیم تر، فعال تر و سرزنده تر شده اند، به دیدگاهی در مورد زنان می رسند که شواهد آن در این مقاله مورد اشاره قرار گرفته است. بر این اساس، نوشتار حاضر در عناوین سه گانه ذیل سامان یافته است:
الف ـ تأملی در مفاهیم و متغیرها:
در این قسمت، مفاهیم کرامت، زن و نظام حقوقی اسلام اجمالاً معرفی گردیده و در یک تعریف عملیاتی، نظام حقوقی اسلام به قوانین اساسی و قوانین عادی جمهوری اسلامی ایران تحدید و تحویل می گردند.
ب ـ نظام حقوقی موجود و کرامت زن، با تأکید بر قوانین اساسی و عادی جمهوری اسلامی ایران:
در این قسمت، ابتدا با روش استقرایی، حقوق و مطالباتی از زنان که در قانون اساسی، قوانین مدنی، جزایی و یا کیفری منعکس شده، مطرح گردیده است و سپس بدین نکته مهم تذکر داده می شود که رویکرد قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به زنان، مثبت، سازنده و کرامت آمیز است؛ اما این رویکرد عمدتاً در قوانین عادی دیده نمی شود و نوعی ناهمگونی در این دو سطح از قوانین نسبت به زنان ملاحظه می شود.
ج ـ نظام حقوقی مطلوب و کرامت زن، با تأکید بر بیانات و سیره امام خمینی:
در قسمت پایانی مقاله، مدعای اصلی آن است که با مراجعه به مواضع و سیره امام خمینی نسبت به زنان و در خانواده، به وضوح می توان از شأن، منزلت و کرامت زنان سخن به میان آورد. این شیوه و سیره را حداقل با ادله زیر می توان توجیه نمود:
[[page 176]]1. احادیث اهانت آلود به زنان گرچه کثیرند، ولی از جهت سند، مخدوشند. از این رو مورد توجّه و عمل امام خمینی قرار نگرفتند.
2. مبانی انسان شناسانه امام خمینی که بر کرامت آمیز بودن انسان و زنان تأکید دارد، به او فرصت موضع گیری کرامت زا نسبت به زنان را می داد.
3. مبانی اجتهادی امام خمینی، خصوصاً بحث دخیل بودن زمان و مکان در اجتهاد، ایشان را به استنباطات جدید، با توجّه به تغییر زمانه و موقعیت مکانی نسبت به صدر اسلام و تحول در زنان (تغییر در ماهیت موضوع) می کشاند؛ استنباطاتی که مفسر رفتار احترام آمیز نسبت به زنان بوده است.
[[page 177]]