شهروندی متعهد و کرامت انسانی در اندیشه امام خمینی(ره)
حجت الاسلام و المسلمین دکتر غلامرضا بهروزلک
دنیای مدرن با محور قرار دادن انسان و نفی هر گونه حاکمیت غیر بشری، تلاش نمود تا حقوق طبیعی بشر را در عرصه زندگی سیاسی ـ اجتماعی احیا کند و با تلقی انسانها به عنوان شهروندانی آزاد و برابر به شیوه خود عزت و کرامت انسان شهروند را فراهم نماید. اگرچه دنیای مدرن غربی با شعار انسان محوری کوشید تا کرامت انسانی را تأمین نماید، اما تجربه چند سده حاکمیت تفکر مدرن غربی نشان داد که چنین شعاری عملاً با بریدن انسان از عالم قدسی و محور قرار گرفتن زندگی این جهانی به اسارت انسانی در عالم مادی انجامیده و عزت و کرامت واقعی انسانی را در دام هوسهای زودگذر دنیوی به مخاطره انداخته است.
برخلاف نگرشهای غربی، در تفکر اسلامی شهروندی ماهیت خاصی یافته و همراه با تأکید بر حقوق فردی و حرمت انسان مؤمن، خصلت جمعی جامعه مؤمنان در قالب امت اسلامی پذیرفته شده است. در تعابیر دینی، جامعه مؤمنان اهمیت دارد و خداوند از امت واحده خویش سخن گفته است. از این منظر، شهروند جامعه اسلامی با حضور فعال و متعهدانه در عرصه اجتماعی ایفای نقش می کند و او را نسبت به ساختن جامعه مطلوب به حرکت در می آورد.
امام خمینی رهبری بوده است که در دوران معاصر با طرد الگوهای غربی بر بازگشت به سنت اسلامی گذشته تأکید نمود. از این جهت، دیدگاههای امام خمینی را در باب الگوی شهروندی و کرامت انسانی، با وجود دیدگاهها و قرائت های مختلف اسلام گرایی معاصر، می توان به گونه ای تجلی کلان دیدگاه اسلام گرایی معاصر در این زمینه دانست. این نوشتار می کوشد به بررسی آرا و اندیشه های امام خمینی(ره) در باب الگوی شهروندی و ارتباط آن با کرامت انسانی بپردازد. برای این منظور، نگاهی اجمالی به نظریه های شهروندی و پیشینه آن در سنت اسلامی خواهیم داشت.
[[page 139]]