فیض الهی و کرامت انسانی
حجت الاسلام و المسلمین رضا حسینی فر
اهل معرفت، هستی را بر بنیان هایی حقیقی استوار یافته اند که در سلسله مراتب آن، جایی برای اعتبار و مجاز نمی توان یافت. این مراتب که بر اساس بهره مندی از موهبت هستی سامان یافته، از بالاترین مرتبه وجودی که مرتبه آن یگانه بی همتا است، آغاز و تا قعر هستی و مرز وجود و عدم امتداد می یابد. در این هرم هستی، شرافت، برتری، کمال، جمال و همه خیرها و خوبیها و همه زیباییها، تنها و تنها از آنِ او است که ﴿وَلله الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی﴾ (اعراف (7): 180).
کرامت، مفهومی است که از اجتماع پاره ای کمالات وجودی انتزاع می شود؛ به دیگر سخن، «کرامت» واژه ای است که برای «هر آنچه ستودنی و مورد رضایت است»، بر می گزینیم و در برابر آن، لفظ «لئامت» را برای هر آنچه پست، بی ارزش و نفرت انگیز است به کار می بریم.
بالاترین مرتبه کرامت، مخصوص خداوند متعال است؛ در آن جایگاه که اسماء و صفات تجلی یافت. و از آن پس، مراتب هستی در سیری نزولی، رخ نمود و به میزان بهره مندی از هستی، از کرامت نیز نصیبی برد. روشن است که هرچه فیض وجود بیشتر تنزل یافت، به دلیل گرفتار شدن در کثرت ها و ظلمت ها، از کرامت کمتری نیز برخوردار شد.
از این رو، ماجرای کرامت انسانی در عالم هستی را باید در دو قوس نزول و صعود به صورتی جداگانه پی گرفت و توجه داشت که کرامتی که از آن سخن رفت، مربوط به حقیقت انسانیت است، نه صورت انسانی. با این حساب، کسانی که صورت انسانی دارند، اما در باطن حیوان، یا بدتر از حیوان و یا حتی از سنگ نیز پست تر هستند، از
[[page 91]]کرامت انسانی کاملاً بی بهره اند. اسف انگیزتر آنکه با همه توانمندیهایی که دارند، در حضیض پستی و دنائت قرار می گیرند.
در این نوشتار، ماجرای کرامت تشکیکی انسان در نگاه حکمای الهی و خاصه امام خمینی(ره) بررسی می شود و به این منظور، ماهیت انسانی و میزان بهره مندی از انسانیت مورد بررسی قرار می گیرد.
[[page 92]]