توضیحات کارشناس:
همان‌گونه که در کتاب تحریرالوسیله امام خمینی س آمده است، روزه خوردن در ماه رمضان برای اشخاصی جایز شمرده شده است. از جمله برای زنی که زاییدن او نزدیک است و روزه برای خود او و یا برای فرزندش ضرر دارد. و نیز زنی که بچّه شیر می‌دهد و شیر او کم است و روزه گرفتن به او یا بچّه‌ای که شیر او را می‌خورد ضرر می‌رساند. پس این افراد در ماه رمضان روزه نمی‌گیرند.
متن مسأله تحریر که مبیّن مطلب فوق می‌باشد، چنین است:
«مسألة 8 یجوز الإفطار فی شهر رمضان لأشخاص: ... و الحامل المقرب التی یضر الصوم بها أو بولدها، و المرضعة القلیلة اللبن إذا أضر الصوم بها أو بولدها، فان جمیع هذه الأشخاص یفطرون، ...»
(تحریرالوسیله، جلد اوّل ص 269)
در زنی که بچه شیر می‌دهد نیز فرقی نمی‌کند که بچّه خودش را شیر دهد یا بچه دیگری را؛ و برای شیر دادن بچّه اجیر شده باشد و یا مجاناً شیر دهد. و احتیاط آن است که در روزه خوردن اکتفا شود به موردی که شخص دیگری نباشد که بجای او و به صورت مجانی و یا با گرفتن اجرت از پدر یا مادر بچه و یا شخص متبرّع، بچه را شیر دهد.
این فرع را امام خمینی در صفحه 270، جلد اوّل تحریر الوسیله به شرح ذیل آورده‌اند:
«مسألة 9 لا فرق فی المرضعة بین أن یکون الولد لها أو متبرعة برضاعه أو مستأجرة، و الأحوط الاقتصار علی صورة عدم وجود من یقوم مقامها فی الرضاع تبرعا أو بأجرة من أبیه أو منها أو من متبرع»
به هر حال؛ گرچه این دو گروه از زنان در ماه رمضان روزه نمی گیرند امّا بر آنان واجب است که بعد از بر طرف شدن عذر، روزه‌هایی که خورده‌اند را قضا کنند. «یجب علی الحامل و المرضعة القضاء بعد ذلک، ...»(تحریرالوسیله ج 1 ص 270)
علاوه بر لزوم قضا، وجوب و عدم وجوب کفّاره بر آنان، فرع دیگری است که مطرح و مورد بحث و نظر می‌باشد.
در این باره چند صورت وجود دارد.
1- روزه گرفتن بر شخص زن باردار یا شیرده مضرّ نباشد و تنها بر حمل و بچه‌ای که شیر می‌خورد ضرر داشته باشد.
2- برای زن باردار یا شیرده ضرر داشته باشد خواه بر بچه نیز مضرّ باشد یا نباشد.
از نظر امام خمینی س وظیفه این دو دسته در بحث کفّاره متفاوت است.
ایشان معتقدند که در صورت اوّل واجب است بابت هر روزی که روزه خورده شده است، یک مدّ طعام به عنوان کفّاره به فقیر پرداخت گردد؛ و احتیاط مستحبّ دادن دو مدّ طعّام است. «و یجب علی کل واحد منهم التکفیر بدل کل یوم بمدّ من الطعام، و الأحوط مدّان.» ( تحریرالوسیله، ج 1، ص269)
اما وجوب کفّاره بر گروه دوم به نظر امام امت س محل تأمّل و اشکال است. «کما أنه علی الحامل المقرب و المرضهة القلیلة اللبن إذا أضرّ بهما لا بولدهما محلّ تأمّل» (تحریرالوسیله، ج 1، ص 270)
آن‌چه گفتیم در باره وجوب کفّاره به دلیل نفس روزه خوردن بود و این غیر از کفّاره تأخیر است، کفّاره‌ای که به سبب بدون عذر تأخیر انداختن قضای روزه تا ماه رمضان بعد لازم می‌گردد.
پس اگر عذر زن باردار و زن شیرده تا ماه رمضان بعد ادامه پیدا کند کفّاره تأخیر بر آنان واجب نمی‌باشد و در صورت بر طرف شدن عذر است که تأخیر قضای روزه تا ماه رمضان بعد موجب وجوب کفّاره تأخیر است. تفصیل مطلب در مسأله ذیل که از جلد 1، ص:272 تحریرالوسیله نقل می‌گردد، آمده است.
«مسألة 8 لو فاته صوم شهر رمضان أو بعضه لعذر و استمر إلی رمضان آخر فان کان العذر هو المرض سقط قضاؤه و کفّر عن کل یوم بمد، و لا یجزی القضاء عن التکفیر، و إن کان العذر غیر المرض کالسفر و نحوه فالأقوی وجوب القضاء فقط، و کذا إن کان سبب الفوت هو المرض و سبب التأخیر عذرا آخر أو العکس، لکن لا ینبغی ترک الاحتیاط بالجمع بین القضاء و المد خصوصا إذا کان العذر هو السفر، و کذا فی الفرع الأخیر»
12/2/1392