انحطاط فرآیند مفهوم پردازی در فرهنگ های اومانیستی با تأکید بر دیدگاه امام خمینی(ره)
جناب آقای سیاوش نادری فارسانی
در تحلیل فرهنگی، بیشتر فرهنگ و جهان بینی حاکم بر یک جامعه مورد مطالعه قرار می گیرد و نظامهای ارزشی و چگونگی فرآیند مفهوم پردازی آن جامعه مورد کنکاش قرار می گیرد. در این مقاله، مفاهیم شهروندی و کرامت انسانی در چارچوب دو نظام ارزشی متفاوت مورد بررسی قرار گرفت و انحطاط و انحراف فرهنگ مفهوم پردازی اومانیستی به بحث گذاشته شد.
کرامت انسانی و مفهوم شهروندی در اخلاق امام(ره) تدبیری دینی است و در دایره تقدیرات قرار نمی گیرد. این در حالی است که در فرهنگ اومانیستی کرامت انسانی و شهروندی در نظامی اخلاقی ارائه می گردند که حقیقت و طبع و تقدیر را به جای اعتبار و وضع و تدبیر به کار می گیرد. از دیگر سو، در اخلاق اسلامی و اخلاق امام(ره) مفهوم کرامت انسانی و شهروندی ریشه در تصمیم انسانهای آزاد دارد و هرگز به عنوان جبر واقعیات طبیعی تلقی نمی گردد. کرامت انسانی و شهروندی در نگاه امام(ره) دو ارزش، دو تکلیف، دو باید، دو اخلاق، دو فضیلت، دو انشاء، دو امر و دو فریضه الهی اند که ریشه در هیچ فرضیه،خبر، طبیعت، توصیف، تقدیر، طبع و دانش انسانی ندارند. به طور کلی، تمایز مفاهیم شهروندی و کرامت انسانی در منظر امام(ره) با مفاهیم مشابه در فرهنگ های اومانیستی در خاستگاه آنها است. اوّلی ریشه در دین یا همان وحی و سنت الهی دارد و دومی ریشه در ذهن و علم و آگاهی انسانی دارد و از این رو، تفاوت بین این دو، از نوع تمایز بین شناخت الهی و دینی با معارف بشری است.
[[page 50]]در اخلاق اومانیستی علم زده، طبیعت بی جان را عین انسان می شمرند و صفات و حقوق انسانی را از طریق تعمیم ویژگیهای انسانی همچون: کینه و دوستی، مردی و زنی، یا عشق و نفرت به طبیعت، از آن استخراج می نمایند. با این حال، تحلیل فرهنگی مفاهیمی همچون کرامت انسان و شهروندی در نظام اخلاقی حضرت امام(ره) نشان می دهد که ایشان موضوعهای انسان و طبیعت را جداگانه مورد بررسی قرار می دهد و به هیچ وجه انسان را تابع طبیعت نمی شمرد.
[[page 51]]