طرح بررسی آثار جهانی اندیشۀ امام خمینی

طرح بررسی آثار جهانی اندیشۀ امام خمینی

 □ دفتر طرح و برنامه مؤسسّه فرهنگی هنری عروج فیلم

اشاره:

□ این طرح در ابتدای سال 1372 طی جلسات و بحث و گفتگوهایی با صاحب نظران، اندیشمندان فرهیخته، صاحب نظران سینما و امور فرهنگی در دفتر طرح و برنامۀ عروج فیلم تدوین شده است.

 1_ ضرورت تحقیق

به منظور شناخت ابعاد و دامنه های تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی ایران و اندیشه های حضرت امام خمینی(س) در جهان معاصر، انجام تحقیقات نوینی که بتواند این واقعۀ بزرگ و تفکر سازندۀ آن را بازشناسی کند، ضرورت یافته است. این تحقیقات که در برگیرندۀ مبانی و مصادیق برجسته و عینی «پیروزی انقلاب اسلامی ایران و اندیشه های حضرت امام خمینی(س)» خواهد بود، خود به عنوان مبنا و مقدمه در اجرای پروژه های هنری قابل عرضه در سطح جهان مثل فیلمها و سریالهای سینمایی و تلویزیونی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. ثبت و عرضۀ این مقوله به زبان هنر و قالب ویژۀ فرهنگی _ هنری آن موجب می شود که فرآیند انجام آن از سه مرحلۀ مستقل تحقیق نظری، گردآوری نمونه ها و مصادیق علمی و تاریخی، نگارش و تدوین هنری بگذرد. بدیهی است که وجوه غالب مورد نظر در هر مرحله شامل آثار و نتایج مشخص و متمایز پیروزی انقلاب اسلامی به ویژه در عرصۀ فکری، فرهنگی و اجتماعی خواهد بود.

2_ اهداف

از آنجا که طرح تحقیق«آثار جهانی پیروزی انقلاب اسلامی و اندیشه های حضرت امام خمینی(س)»، نهایتاً به عنوان یک مقولۀ ویژۀ فرهنگی _ هنری مطرح خواهد بود، لذا وجه غالب در این بررسی، نگرشی فکری و فرهنگی است. در این نگرش باید با بهره گیری از نظریات و تجارب صاحبنظران، دانشوران و کارشناسان برجستۀ مسلمان اثرات پیرامونی اندیشۀ حضرت امام(س) در جهان (بطور عام)، در میان مسلمانان، در جهان تشیع و در ایران به تفکیک مورد بررسی قرار گیرد.

3ـ روش اجرایی

برای آنکه بخشهای مختلف این تحقیق بتواند با بهره گیری کافی از نظریات و تجارب صاحبنظران به مرحلۀ اجرا درآید. فرآیند انجام آن از سه مرحلۀ مستقل خواهد گذشت:

1ـ تحقیق نظری: طراحی و اجرای پروژه های لازم تحقیقاتی برای شناخت مبانی ابعاد فکری، فرهنگی و اجتماعی و نیز گردآوری مصادیق عملی و مستند آثار اندیشۀ حضرت امام(س) در جهان معاصر.

2ـ نگارش و تدوین هنری تحقیقات در قالب فیلمنامه.

3ـ تهیه فیلم و سریال.

برای هر یک از این مراحل طرحهای خاص و زمان بندی شده تهیه و اجرا خواهد شد.

4ـ موضوعات

برای یافتن مصادیق عملی و قابل استنادی که بخش های مختلف فیلمنامه و مجموعه سینمایی را بتواند در برگیرد، برخی از مقدمه های عینی مانند موارد زیر را می توان بررسی و مطالعه کرد:

□ مصادیق اثرات پیروزی انقلاب اسلامی و اندیشۀ حضرت امام خمینی(س) در جهان به طور عام.

الف) جدی تلقی شدن دین در سطح جهان و تقویت بنیادگرایی در ادیان جهانی:

1ـ بررسی سفرهای پاپ به ویژه به افریقا و آمریکای لاتین و مضامین سیاسی آن بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و نیز موضع گیریهای اخلاقی و فرهنگی علیه غرب.

2ـ طرح بحث های جدی پیرامون مقولۀ دین و کارآیی های دین در رسانه های جمعی از جمله تلویزیونهای اروپایی مانند انگلیس، آلمان ایتالیا و استقبال عمومی از تلویزیونهای کابلی مذهبی و فیلم های مذهبی در آمریکا.

3ـ اعتبار پیدا کردن روحانیت ادیان (رهبران کلیسا در روسیه و بلوک شرق از جمله لهستان، رهبران مسلمان در چین، خاخام ها و...، انتخاب نمایندگان رسمی دولتها از میان رهبران مذهبی و...)، احیای قدرت کشیشان در یونان توسط سوسیالیست ها و بازگشت آنها به مراسم رسمی.

ب) جلب حساسیت نسبت به اسلام و مسلمانان از سوی دولتها:

1ـ تشکیل شورای اسلامی در فرانسه.

2ـ رفرم های سیاسی در برخی کشورها (اصلاحات ضیاء الحق در پاکستان در مورد نظام صلوه، سیستم عشر، اجرای تعزیرات، لایحه شریعت، اصلاحات سعودی).

3ـ تجدیدنظر در برخورد احزاب سیاسی نسبت به دین (مثل احزاب بعث) و تشکیل احزاب دینی.

4ـ تشکیل کمیسیون ویژه از سوی گورباچف در مورد پیام حضرت امام(س).

 5ـ اصلاحات قانونی به نفع مسلمانان در اروپا بعد از 1980 (مثلاً در مورد کشتار اسلامی، ساختن مصاحبه و...).

ج) طرح نگاه نو به مسائل اجتماعی و انسانی:

1ـ طرح مقولۀ دین در مبانی علمی مثل جامعه شناسی دین و بحث های گیدنز.

2ـ ورود واژگان و اصطلاحات اسلام و انقلاب اسلامی مثل جهاد به جای جنگ مقدس در ادبیات معاصر.

3ـ طرح و مقایسه متفکران دینی در کنار متفکران اجتماعی (مقایسه اندیشه های حضرت امام، شهید مطهری، شریعتی با فانون، فریره و آرنت و...).

4ـ گرایش به معنوی شدن فیلمهای سینمایی (تهیه و ارائه فیلمهای مربوط به روح، بهشت و دوزخ، آخرت و...).

5ـ تحولات نوین مذهبی در نقاشی و هنرهای تجسمی.

6ـ تحول مفاهیم و تلقی ها در مورد اسلام و مسلمانان در غرب (تفسیر مفاهیم از آداب و سنن به مکتب در دائرة المعارف و...).

7ـ طرح ترمینولوژی مستضعفین به جای بحث های صرف طبقاتی و ملی.

8ـ جدی شدن بحث های تازه پیرامون علم و دین.

د) سیاسی شدن اندیشه های دینی در جهان:

1ـ مخالفتهای گسترده با برخی نمونه های اهانت آمیز نسبت به مذاهب (آخرین وسوسه های مسیح، فیلم حضرت مریم در آرژانتین و...).

 2ـ گسترش الهیات رهایی بخش در آمریکای لاتین.

3ـ طرح پارلمان اسلامی در اروپا.

هـ) طرح شیوه های نوین مبارزاتی بدون اتکا به یکی از اقطاب قدرت جهانی:

1ـ پیدایش مسائل جدید استراتژی و ژئوپتی در خاورمیانه و شمال آفریقا.

2ـ تغییر آرایش سیاسی در جنگ ایران و عراق.

و) شکستن ابهت قدرتهای بزرگ به ویژه آمریکا در یک مرحلۀ حساس تاریخی:

1ـ شکست آمریکا و سایر قدرتهای غربی در لبنان و وحشت آنان از عوارض آن.

2ـ آتش زدن سفارت آمریکا در کشورهایی مثل پاکستان.

3ـ خروج نیروهای صهیونیستی از بخش مهمی از لبنان، عقب نشینی های انگلیس و فرانسه در آفریقا.

ز) جلب توجه بیشتر مراکز مذهبی و کانون های سیاسی به سنن و آداب مذهبی:

1ـ طرح حجاب در اروپا، آمریکا، آفریقا و آسیای جنوب شرقی.

2ـ توجه بیشتر به کلیسا در اروپا.

3ـ توجه به مناسک دینی در اماکن عمومی.

ح) جلب توجه محافل تحقیقاتی و آموزشی و متفکران جهان به اسلام و مسلمانان:

1ـ برگزاری سمینارهای رسمی و تحقیقاتی مثل (آمریکا، اسرائیل و...).

2ـ تبدیل برخی مراکز شرق شناسی به اسلام شناسی و ایران شناسی.

3ـ افزایش تحقیقات و انتشارات پیرامون اسلام و تشیع.

¨ مصادیق علمی اثرات پیروزی انقلاب اسلامی و اندیشۀ امام(س) در میان مسلمانان به طور خاص:

الف) طرح مبانی و مباحث نو در عرصۀ اندیشۀ اسلامی:

1ـ تحول مفاهیم پیرامون اسلام در دائرة المعارف ها و محافل آکادمیک (مفهوم اجتماعی به جای آداب و سنن).

2ـ اصلاح چهرۀ اسلام در کتب درسی اروپا (اقدامات دکتر فلاطوری).

 3ـ نشر کتب تازه پیرامون انقلاب در پاکستان و سایر کشورها.

4ـ تغییر مفهوم اولی الامر در جهان اسلام.

5ـ سیاسی شدن حج و خطبه های نماز جمعه (حتی دعا کردن برای بوسنی در قنوت نماز در عربستان).

6ـ وحدت گرایی و کم رنگ شدن فرقه گرایی در میان جوانان و روشنفکران.

7ـ فتاوی جدید پیرامون مسائل نو در الازهر، عربستان و پاکستان.

8ـ انجام تحقیقات برجسته دانشگاهی.

ب) هویت یافتن مسلمانان به عنوان یک امت زنده:

1_ تقدم هویت اسلامی بر هویت ملی.

2_ پیدایش بحران های اسلامی مثل بوسنی و فلسطین به جای مبنای ملی.

3_ بالا رفتن حساسیت دولتهای غربی نسبت به مسلمانان (مثل ایرانیها،  لبنانی ها و...).

4_ طرح اسلام به عنوان عنصر اساسی حیات اجتماعی در محافل علمی، سیاسی و فرهنگی.

5_ توسعه جغرافیای جهان اسلام مثل جلوگیری از محو اقلیت های مسلمانان در برمه، بوسنی و... (اهمیت سیاسی یافتن مسلمانان).

6_ تجدید هویت در آسیای میانه.

 ج) گرایش اجتماعی به انقلاب و توجه بیشتر به ضرورت تشکیل حکومت اسلامی

 در میان متفکران و مردم مسلمان:

1- رادیکالیزه شدن جنبش های اسلامی در مصر،لبنان، فلسطین، سودان و الجزایر.

2- طرح حکومت اسلامی در سودان، لبنان و الجزایر و...

3_ گسترش مخالفت های اعتراض آمیز و راهپیمایی های به سبک انقلاب.

4_ تحرک های انقلابی در اندونزی، مالزی، فتانی، مورو، عربستان، بحرین، ترکیه، افغانستان و...

5_  تشکیل حماس و جهاد اسلامی فلسطین.

 د) ابراز هویت و گرایش به استیفای حقوق اجتماعی و دفاع از مقدسات دینی در میان اقلیت های مسلمان:

1_ پیدایش اقلیت های زنده مثل مهاجران لبنانی در برزیل، پاراگوئه و آرژانتین (شهر فوز برزیل).

2_ تحرک مسلمانان در سورینام و جزایر کارائیب و حتی تشکیل حکومت موقت.

3_ تأسیس مساجد و مراکز جدید اسلامی، مطبوعات و مدارس اسلامی.

4_ تشکیل حزب اسلامی در انگلیس.

5_ تظاهرات علیه رشدی در انگلیس، آلمان، فرانسه و...

6_ دفاع از حجاب در فرانسه.

7_ قیام 1981 کوزو و درخواست خودمختاری فرهنگی _ سیاسی.

 هـ) پیدایش دگرگونیهای ساختاری سیاسی در جوامع اسلامی و گروهها و احزاب مسلمان:

1_ موضع گیری ابوالاعلی مودودی پیرامون انقلاب و اعزام هیأت به ایران.

2_حمایت رهبران گروههای مذهبی و متفکران جهان اسلام مثل غزالی، ترابی، منیر شفیق، کاپلان، نجاری و... از انقلاب.

3_ موضعگیری های مولانا اسد گیلانی و ارشاد احمد حقانی در پاکستان.

4_ سیاسی شدن مذاهب، حتی مخالفت سلیقه با عربستان و علم شدن وهابیت در مقابل شیعه.

5_ تبدیل طائفه گری در لبنان به مذهب.

 و) رشد گرایش به انجام احکام و مناسک اسلامی:

1_ رشد حجاب به ویژه در سطوح زنان جوان در الجزایر، شمال آفریقا، اندونزی و...

 2_گسترش پوشش اسلامی در اروپا و آمریکا (عادی شدن این امر).

3_ افزایش تعداد نمازگزاران در جوامع اسلامی و غرب.

4_ حج رفتن جوانان.

5_ افزایش رفتن مردم به مساجد در ترکیه.

 ز) انجام اصلاحات حکومتی در جهت توجه به ظواهر دینی و ایجاد رفاه اجتماعی:

1_ فعال تر شدن عربستان سعودی در زمینه فعالیت های مذهبی جهانی (اعزام مبلغ، توسعه معماری اسلامی، چاپ قرآن و...).

2_ اصلاحات ضیاءالحق برای بازگرداندن عنوان اسلامی برای حکومت و برقراری نظام صلوة، سیستم عشر (زکوة)، برداشتن بهره از بانکها و مستثنی کردن شیعه، اجرای قانون تعزیرات، بانکداری اسلامی، لایحۀ شریعت و تشکیل احزاب جدید از جمله حزب اتحاد مردم اسلامی (طاهر القادری) در پاکستان.

4_ قدرت گرفتن شورای دیانت در ترکیه، اعلام مسلمان بودن مسئولان ترکیه در عین لائیک بودن نظام.

5_ اصلاحات پارلمانی در اردن.

6_ توجه به شیعیان از نظر رفاه اجتماعی در عربستان.

7_ اصلاحات عمومی و افزایش رفاه اجتماعی در حوزه خلیج فارس.

8_ اصلاحات ضیاءالرحمن در بنگلادش.

ح) رشد و توسعه همکاریها و گرایشهای مشترک اسلامی در زمینه های اجتماعی، سیاسی _ فرهنگی و تشکیل سازمانهای منطقه ای:

1_ طرح بانک اسلامی و بازار مشترک اسلامی.

2_ طرح خبرگزاری اسلامی.

3_ تشکیل کنفرانس های علمی _ اسلامی.

4_ جدی شدن زیر مجموعه های سازمان کنفرانس اسلامی.

ط) شکست هیمنۀ قدرتها و حکومتها:

1_ تظاهرات حج.

2_ مخالفت های مردمی با دخالت های آمریکا در پاکستان، لبنان، ترکیه، سودان و...

3_ حمایت های مردمی از ج 1010 پس از حملۀ طبس.

 4_ انعکاس پیروزی انقلاب در مطبوعات و رسانه های جهان اسلام.

ی) ایجاد روحیۀ خودباوری در توده های مسلمان و مشارکت مسلمانان در عرصه های سیاسی و اجتماعی:

1_ شرکت فعالانه مسلمانان در انتخابات ترکیه، الجزایر، اردن، سودان و...

2_ شرکت زنان در فعالیت های اجتماعی.

3_ تشکیل احزاب تازه در آفریقا و خاورمیانه.

 □ مصادیق عملی اثرات پیروزی انقلاب اسلامی و اندیشۀ حضرت امام خمینی(س) در جهان تشیع:

الف) طرح اندیشۀ حکومتی ولایت فقیه:

1_ تغییر تلقی شیعیان در لبنان و پاکستان نسبت به مسائل اجتماعی.

2_ تحرک های شیعیان در عربستان.

 ب) به رسمیت شناخته شدن شیعیان در جهان اسلام و توجه به تشیع در میان جوانان مسلمان:

1_ پیدایش «متشیعین» در مصر و شمال آفریقا.

ج) بروز هویت مشخص سیاسی در شیعیان کشورها:

1_ سیاسی شدن علما و مردم شیعه در افغانستان، پاکستان، هند، کشمیر، لبنان و عراق.

2_ مشارکت در قدرت سیاسی.

3_ تشکیل نهضت های حزب الله لبنان و جنوب خلیج فارس.

4_ احیای نماز جمعه در میان شیعیان.

 د) جلب حساسیت دولتها و قدرتها به شیعیان:

1_ مترادف خواندن «شیعه»، «انقلابی» و «تروریست» در اروپا.

2_ محدودیت های شیعیان نخاوله، ظهران و... در عربستان و نیز شیعیان لبنان.

3_ حساسیت نسبت به شیعیان در مویت، بحرین و امارات.

4_ محرومیت شیعیان از برخی مشاغل.

 ه_) توجه کانونهای تحقیقاتی و سیاسی به تحقیقات تازه پیرامون آراء و اندیشه های شیعه:

1_ تحقیقات ویژه شیعه شناسی در تل آویو.

2_ تحقیقات ویژه پیرامون نهضت های شیعی در ایران (تنباکو و...)

3_ تحقیقات پیرامون ساختار روحانیت در ایران.

 4_ تحقیقات پیرامون اندیشه های حضرت امام(س) و متفکران معاصر.

 □ مصادیق عملی پیرامون اثرات پیروزی انقلاب اسلامی و اندیشۀ حضرت امام(س) در ایران:

الف) پیدایش دگرگونیهای عمیق در تفکر مذهبی، فرهنگ و سیاست:

1_ قبول بحث های متروک مثل قضا و حدود در حوزه ها.

2_ تغییرات ساختاری در حوزه ها و تحول بنیادی در حوزه (تغییر علما و تغییرات طلاب).

3_ ورود تحصیل کردگان کلاسیک به حوزه ها.

 ب) مشارکت و حضور بی سابقۀ مردم در عرصه های سیاسی _ اجتماعی و تحقق مردمی ترین انقلاب تاریخ معاصر:

1_ حضور میلیونی و مکرر مردم در راهپیمایی ها و تظاهرات سیاسی در قبل و بعد از پیروزی انقلاب.

2_ حضور گسترده (بالای 50%) واجدین حق رأی در همه انتخابات قانون اساسی، خبرگان، ریاست جمهوری، مجلس شورا.

3_ برخورد فعال با گروههای محارب و برانداز.

4_ شرکت گسترده در مقابله با تجزیه طلبان داخلی.

5_ شرکت گسترده در صحنه های نبرد با دشمن بعثی.

 ج) طرح روشهای جدید مبارزاتی:

1_ ابتکارات وسیع پیرو بسیج مردم از قبیل الله اکبر شبانه، شعارهای ویژه، کمیته های ویژه برای رسیدگی به محرومین و...

2_ فتح ارتش و نیروهای مسلح از درون.

3_ تشکیل دولت موقت با حضور دولت وقت و درخواست از کارمندان برای همکاری با دولت انقلاب.

د) سیاسی کردن نهادهای مذهبی و سنتی و روی کردن نسل جوان به دین و منزوی شدن تفکر لائیک:

1_ تلاش در پاسخگویی به همه مسائل از دیدگاه اسلامی.

2_ رونق کتب و نشریات مذهبی و دینی.

3_ بحث های گسترده در مورد موضوعات مختلف دینی و نسبت آنان با مسائل مرتبط به جامعه (اعم از سمینار، کنفرانس و...).

4_ طرح مباحث نو و حکومتی و سیاسی در حوزه های علمیه.

 ه_) تبیین نو هویت ایرانی به اعتبار شاخص های تازه:

1_ طرح انقلاب و امام به عنوان شاخص های شناخت ایران و ایرانی (تغییر دیدگاهی از شاه و ...).

2_ سوء استفاده دستگاه تبلیغاتی دشمن در جهت معرفی کردن ایران مساوی شیعه و تروریست و...

 و) پیدایش واکنش های جدید جهانی در قبال ایران:

1_ دامن زدن به حساسیت ها و سوءتفاهم های گذشته فیمابین ایران و کشورهای همسایه.

 ز) رشد توجه به زبان فارسی در جهان:

1_ توجه ملتها به زبان فارسی علیرغم محدودیتهای دولتی (در پاکستان، مصر و...).

2_ توجه به زبان فارسی از دیدگاه شناخت انقلاب نه کاربردهای اقتصادی و سیاسی خاص (تعطیلی کانونهای فارسی دولتی و تأسیس مراکز مردمی).

3_ طرح منابع فارسی در تحقیقات دینی.

منبع: حضور، ش 9، ص 199.