در روز ۱۳ دی ماه ۱۳۴۳ سید مصطفی خمینی فرزند امام، در حالی که تنها چند روز از آزادی اش گذشته بود، مجدداً از سوی ماموران ساواک بازداشت و راهی سفری اجباری به ترکیه شد.
بعد از بازداشت امام خمینی در ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ مصطفی خمینی به صدای رسای امام در بیرون از زندان تبدیل شد. او امور جاریه امام را تمام و کمال به عهده گرفته و ارتباطات گسترده ای را با مبارزین در سراسر کشور برقرار کرد. مبارزات وی از چشم نیروهای امنیتی به دور نماند و در نهایت به بازداشت وی منجر شد.
مامور ویژه ساواک در گزارشی که هفدهم تیرماه همان سال به مقام مافوق ارائه کرده، می نویسد: «در شهرستان قم، پسر آیت الله خمینی که معمم می باشد به جای وی نشسته و دستورهای او را به مورد اجرا می گذارد و اعلامیه هایی تهیه و برای روحانیون می فرستند.»
رئیس ساواک تهران نیز یک روز بعد، ضمن تکمیل گزارش مزبور، مراتب را به اطلاع رئیس کل ساواک می رساند: «بعد از دستگیری و بازداشت آیت الله خمینی پسر وی به نام سید مصطفی که معمم نیز می باشد، امور جاریه را انجام می دهد و پول هایی هم توسط بازاریان تهران جهت شهریه طلاب رسیده که شهریه ماه جاری طلاب حوزه علمیه قم، به وسیله نامبرده پرداخت گردیده است.»
ارتباط مبارزین و مخالفین رژیم، تبادل خبر ها و پیام ها بین آنان و امام خمینی یکی دیگر از فعالیت های آقامصطفی در آن ایام بود. امام ابتدا در حبس و سپس در حصر قرار داشت و لذا امکان ارتباط مستقیم با مردم و انقلابیون برایش وجود نداشت، بنابراین فرزند ارشدش که از معدود افرادی بود که اجازه ملاقات با پدر را داشت، تامین کننده بخش قابل توجهی از این نیاز ارتباطی بود.
رفت و آمد بین تهران و قم و نیز مسافرت به مشهد برای ملاقات با آیت الله میلانی از دیگر فعالیت های سیدمصطفی در دوره حصر امام به شمار می آید. مامور نفوذی ساواک درباره سفر وی به مشهد اینچنین نوشته است: «آقامصطفی پسر آقای خمینی روز جمعه ۱۸ مرداد ۴۲ به مشهد مسافرت نموده است. ظاهرا این مسافرت به منظور ادای نذری بوده که برای استخلاص پدرش نموده است و به طوری که ظاهرا نشان می دهد پدرش چندان رغبتی به انجام این مسافرت نداشته است.»
بر اساس اسناد ساواک، مسافرت به مشهد یک بار دیگر تکرار شد و آن هنگامی بود که گروهی از علمای تبریز بازداشت شدند. در این هنگام آقامصطفی برای دیدار با آیت الله میلانی راهی مشهد شد. در این گزارش تصریح شده است: «سید مصطفی خمینی، فرزند آیت الله خمینی شدیدا علیه دولت فعالیت می نماید.»
فعالیت های متراکم و شدید سیدمصطفی سرانجام به احضار وی توسط سپهبد نصیری، رئیس شهربانی کل کشور و فرماندار نظامی تهران و اخطار و تهدید او انجامید. نصیری روز شنبه ۱۶ شهریور ۱۳۴۲ پس از آنکه سیدمصطفی خمینی را به دفتر خود احضار کرد، با اشاره به فعالیت ها و ارتباطات وی به فرزند امام اخطار داد: «چنانچه مشارالیه در رویه خویش تجدیدنظری به عمل نیاورد و مراوده خود را با روحانیون مزبور و افراد ناراحت قطع نکند با عکس العمل شدیدی از طرف مقامات و مراجع مربوطه روبه رو خواهد شد.»
با وجود این اخطار مرور برخی از اسناد ساواک خبر از مسافرت های آقا مصطفی به برخی شهر ها مانند مشهد، اصفهان و خمین در نیمه اول سال ۴۳ برای انجام برخی هماهنگی ها در امر مبارزه می دهد. در همان سال در حالی که امام خمینی در پی سخنرانی اعتراض آمیز علیه کاپیتولاسیون بازداشت و بلافاصله از ایران تبعید شد، آقامصطفی بیکار ننشست و دست به اقداماتی زد که البته چون خوشایند رژیم نبود با واکنش قهری دستگاه امنیتی مواجه شد. این ماجرا در گزارش مورخ ۱۳ آبان ۱۳۴۳ به امضای سرهنگ پرتو رئیس شهربانی قم چنین منعکس شده است: «چون پس از دستگیری آیت الله خمینی، سیدمصطفی فرزند وی به روحانیون مراجعه و مشغول تحریک و صاحبان دکاکین را ترغیب به بستن می نمود، لذا نامبرده ساعت ۱۰:۱۵ دقیقه صبح با کمک ماموران ساواک دستگیر و به ساواک قم تحویل داده شد.»
سرهنگ پرتو در گزارش بعدی خطاب به اداره اطلاعات شهربانی چنین نوشت: «پس از دستگیری پسر خمینی وضع آرام تر و عده ای دکاکین خیابان ها را باز و مشغول کسب شدند. ولی بازار کماکان تعطیل است.» بعد از این اتفاق رئیس شهربانی قم به پیشکار آیت الله گلپایگانی که از طرف ایشان و آیت الله شیخ هاشم آملی درخواست آزادی آقا مصطفی را کرد، چنین پاسخ داد: «چون نامبرده تحریکاتی می نمود ممکن بود در اثر تحریکات وی زد و خوردی روی دهد، لذا به وسیله ماموران دستگیر و به تهران اعزام شده است.»
آقامصطفی پس از بازداشت و انتقال به تهران در ساعت ۹ شب ۱۳ آبان تحویل زندان قزل قلعه شد و روز بعد رئیس شعبه ۷ بازپرسی دادستانی ارتش برای وی به اتهام «اقدام بر ضد امنیت داخلی مملکت» قرار بازداشت موقت صادر کرد. این قرار در تاریخ ۲۰ آذرماه ۱۳۴۳ توسط رئیس دادگاه عادی شماره یک اداره دادرسی ارتش مورد تایید واقع شده و وی کماکان در زندان قزل قلعه محبوس باقی ماند.
سیدمصطفی خمینی پس از نزدیک به دو ماه حبس در قزل قلعه در ساعت ۱۸ روز ۱۳۴۳/۱۰/۸ از زندان مرخص شد. ساواک تصمیم به تبعید او گرفته بود اما نحوه ابلاغ این موضوع به خودش چنان دوپهلو بود که وی تصور می کرد منظور آن ها سفری داوطلبانه به ترکیه است تا از پدرش دیدار کند. اینچنین بود که وقتی وی پس از آزادی به قم بازگشت، از این سفر اعلام انصراف کرد. ساواک که ماجرا را طور دیگری پیش بینی کرده بود، لاجرم ساعت ۱۱:۴۵ دقیقه صبح روز ۱۳ دی ماه ۱۳۴۳ مجددا آقامصطفی را بازداشت و راهی تهران کرد.
ساواک که وجود سیدمصطفی خمینی در داخل کشور را به ضرر رژیم ارزیابی می کرد سرانجام در ساعت ۵:۳۰ دقیقه بامداد روز بعد او را به اجبار از کشور اخراج کرد تا وی نزد پدرش زندگی در تبعید را آغاز کند. بدین ترتیب سیدمصطفی خمینی در بامداد روز ۱۴ دی ۱۳۴۳ در پی دومین نوبت بازداشت توسط ساواک، مجبور به ترک اجباری ایران و آغاز تبعیدی ابدی شد.
منبع: تاریخ ایرانی