تحریف عاشورا
یک عضو مجمع روحانیون مبارز معتقد است: صدا و سیما نقش بزرگی در تحریف عاشورا و پایمال کردن آرمانهای آن داشت، چرا که الآن صدا و سیمای ما صدا و سیمای مداحان و روضه خوانان ما شده است. صدا و سیما به جای آگاه کردن، دوباره مسیری را طی می کند که همیشه عاشورا در آن مسیر تحریف شده و اصلاً موفق عمل نکرده است.
به گزارش ایسنا، «امید ایرانیان» نوشت: آنچه از عزاداری امام حسین(ع) در دهه های گذشته بیشتر به ذهن متبادر می شود، مراسم های تعزیه خوانی است. تعزیه هایی که با موسیقی عاشورایی و ذکر مصیبت همراه بود. مراسمی که اغلب در یک میدان بزرگ با حضور مردم روستا و یا شهر، برگزار می شد و پس از آن هم نذری که پخته و در وهله اول به نیازمندان و سایر عزاداران حسینی داده می شد. مراسم هایی بدون آلایش و با خلوص کامل. اما به نظر می رسد، طی سالهای اخیر، عزاداریهای امام حسین(ع) رنگ و بوی دیگری گرفته تا آنجا که می‌توان گفت حتی سبک عزاداریها به نوعی تغییر کرده است. دیگر مراسم تعزیه خوانی آنطور که باید و شاید (مخصوصاً در کلان شهرها) برگزار نمی شود.
این روزها در میان هیأت ها موسیقی های عزاداری تغییر کرده و بعضاً آهنگ هایی که در مراسم های شادی به گوش می رسد با قرار دادن کلامی اندوهگین و اغلب مبالغه آمیز شنیده می شود. این روزها حتی به نظر می رسد پرداخت نذر و قربانی کردن گوسفندان، گاو ها و شترها
[[page 259]]
در روز عاشورا، مقابل هیأت ها نیز فضایی برای خودنمایی یا نشان دادن توانایی مالی هیأت ها ایجاد کرده است.
این موضوع را حجت‌الاسلام دکتر محمد مقدم، معاون بین‌الملل مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) هم قبول دارد و می گوید این روزها عزاداریها برای برخی جوانان، جنبه سرگرمی پیدا کرده است. او معتقد است که اگر جنبه سفید عاشورا نیز به مردم نشان داده شود، پیامها عاشورا و آرمانهای امام حسین (ع) نیز به درستی تبیین می شود این در حالی است که اخیراً از جنبه سفید واقعه عاشورا صحبتی نمی شود.
مشروح گفت و گوی «امید ایرانیان» با محمد مقدم در ادامه می آید:
ـ حرکتی که امام حسین در روز عاشورا انجام داد را به عنوان قیام عاشورا از آن یاد می‌کنند در حالی که امام حسین(ع) یک مصلح تمام عیار بود آیا این دو (مصلح بودن و قیام عاشورا) با هم در تناقض نیستند؟ آیا اصولاً نباید از واقعه عاشورا به عنوان قیام یاد کرد؟
مقدم: من شخصاً بر این باورم که عاشورا یک واقعه است. یعنی تمام تلاش ابا عبدالله بر این بوده است که آنچه را که دستگاه حاکمه (یعنی روی کار آمدن یزید) در آن زمان به دنبال آن بوده است نپذیرد. بنابراین با حرکتی که منتج به یک واقعه پر از پیام و درس برای نسل های بعد شد، پرچم مخالفت با یزید را بالا برد. از این رو نمی توان از عاشورا به عنوان قیام یاد کرد.
- در باب شهادت طلبی در خصوص واقعه عاشورا اینگونه عنوان می شود که امام حسین قصدش اصولاً شهادت بود در حالی که در کلامش زندگی موج می زد آیا این از تحریفات واقعه عاشورا است؟
مقدم: اگر در تاریخ نگاه و کنکاش کنیم می بینیم که قصد صرفاً شهادت نبوده است. یعنی
[[page 260]]
شهادت هدف اصلی امام حسین (ع) نبود و قرآن هم شهادت می دهد که شهید شدن در راه خدا هدف نیست. یعنی عدالت خواهی، آزادی خواهی یا حقیقت طلبی می تواند اهداف یک فرد مسلمان باشد و فرد مسلمان برای رسیدن به هدفش که مثلاً همان عدالت، آزادی خواهی یا حقیقت طلبی، ممکن است به شهادت برسد اما شهادت وسیله ای است برای رسیدن به هدف. قرآن هم می گوید که اگر به دنبال هدفی بودید و به آن رسیدید که هیچ اما اگر به آن نرسیدید همین که دنبال آن رفته اید، پیروز هستید. اینکه ما بگوییم امام حسین (ع) آمده بود که شهید شود، نه با مبانی عقلی سازگاری و نه شباهتی با مبانی تاریخی دارد. البته درباره واقعه عاشورا بحث ها و دیدگاههای متفاوتی وجود دارد. اما آنچه مبرهن است اینکه حسین بن علی به جایی رسید که یا باید با یزید بیعت می کرد یا اینکه از جان خود و خانواده‌اش می گذشت. بنابراین آن قدر آرمانش مقدس بود که حاضر شد از جان خود و خانواده اش برای رسیدن به آرمانش بگذرد.
[[page 261]]
- به نظر شما، درسی که عاشورا و حرکت امام حسین (ع) برای حاکمان داشت، چیست؟
مقدم: اول اینکه یادمان نرود که پیامبر مبعوث شدند تا اخلاق کریمه را جاری کنند. بنابراین می توان گفت که یکی از آرمانهای امام حسین (ع) پایبندی به اخلاق و تحقق بخشیدن زندگی اخلاقی در عرصه زندگی شخصی، اجتماعی و سیاسی بود. امام حسین (ع) وقتی دید که به نام دین و معنویت اخلاق و کرامت انسانی پایمال می شود، تحمل نکرد. سیاست اخلاقی مهمترین خواسته حسین بن علی بود. در واقع اگر اباعبدالله با یزید بیعت می کرد، بدین معنا بود که دستگاه حاکمه را تأیید کرده است اما او در این مقطع ایستادگی کرد و این طبیعت و اصالت را از خود به یادگار گذاشت که هیچگاه جامعه اسلامی تن به ذبح اخلاق و ارزشهای انسانی نمی دهد.
- به نظر شما صدا و سیما به عنوان رسانه‌ای فراگیر توانسته آنگونه که باید و شاید در تبیین پیام اصلی امام حسین گام بردارد؟
مقدم: به نظرم صدا و سیما نقش بزرگی در تحریف عاشورا و پایمال کردن آرمانهای آن داشت، چرا که الآن صدا و سیمای ما صدا و سیمای مداحان و روضه خوانان ما شده است. یعنی به نظرم در روزهای اینچنینی صدا و سیما هیچ برنامه‌ای جز مداحی و برنامه هایی که جز رنج و غم چیزی ندارد، پخش نمی کند. صدا و سیما به جای آگاه کردن، دوباره مسیری را طی می کند که همیشه عاشورا در آن مسیر تحریف شده و اصلاً موفق عمل نکرده است و من نقد جدی به صدا و سیما دارم.
- درباره روضه‌خوانی صحبت کردید. فکر می کنید، آسیب های مراسم های روضه خوانی که در آن مداحان محور قرار بگیرند چیست؟
[[page 262]]
مقدم: روضه خوانی یعنی بیان مصائب. یعنی وقتی شما به روضه خوانی درباره عاشورا می پردازید باید دو وجه آن را در نظر بگیرید. یک وجه سیاه دارد که ظلم، جنایت، اسیری و کشتن است. اما یک صفحه سفید هم دارد که کرامت، عزت نفس، آزادی خواهی و تهمت نزدن است. چرا که صحنه عاشورا هر دلی را می لرزاند و هر اندیشه‌ای را به خودش جلب می کند. در واقع عرض من این است که اگر ما به بیان صفحه سفید عاشورا بپردازیم، قطعاً آرمانهای عاشورا را بهتر مطرح می کردیم. چراکه آرمانهای عاشورا، عزت طلبی، حفظ کرامت انسانی و عدالت خواهی است. مطمئن باشید که با بیان این مسائل می توانیم دلها را بلرزانیم و طوفانی بر احساسات و عواطف به پا کنیم.
- برخی مواقع مداحان یا روضه خوانان، روضه هایی می خوانند که یا تحریف واقعه عاشوراست و یا اینکه فقط قصد سوگواری برای امام حسین (ع) را ندارند و از تریبون خود، حرفهای سیاسی هم مطرح می کنند. اینها چه آسیب هایی می تواند داشته باشد؟
مقدم: وقتی هدف فقط گریاندن باشد و مداح ها روی اسناد تاریخی صحبت نکنند، اوضاع همین می شود. در این شرایط در برخی گفتمانها حتی روضه ها در تضاد با آرمــانهـــای امــام حسین (ع) قرار می گیرد. خزاعی شاعری بوده که ائمه ما به عنوان یک شاعر سخت کوش او را دعا می کردند. در واقع باید شاعر اینگونه شعر بگوید که در حقش دعا شود. به نظرم اگر واقعاً ذکر صحیح مصائب و آرمانهای عاشورا مد نظر باشد و از اشعاری استفاده شود که بیانگر واقعه عاشورا باشد، مطمئن باشید که بیشتر هم بر دل می نشیند. امیدوارم که حداقل مداحان و روضه خوانان در این مسیر گام بردارند. از طرفی هم باید به مردم آگاهی و معرفت بدهیم. چرا که در فضای روشن و آگاهانه جامعه مسیرش را درست طی می کند. متأسفانه بعضاً شاهدیم که بحث عاشورا نوعی سرگرمی برای برخی جوانان در کشور شده است. به عنوان نمونه من طی سالهای اخیر، فقط در یزد بود که هیأتها به مسجد حظیره می آمدند و اشعار بسیار متین و
[[page 263]]
خوبی هم خوانده می شد، بسیار تحت تأثیر قرار گرفتم و می توانم بگویم عزاداری خوب، صحیح و واقعی بود. همچنین معتقدم باید رسانه های عمومی و جمعی ما، در راستای روشنگری و اهداف واقعی عاشورا بپردازند تا جلوی بسیاری از تحریف‌ها گرفته شود. چرا که متأسفانه همیشه عاشورا به خاطر برخی مسائل غیر تاریخی که از روی عواطف مطرح می شد، تحریف می شود و این بسیار بد است.
[[page 264]]