افتـخار، انتـقاد، امیـد

افتـخار، انتـقاد، امیـد

8 / 11 / 91- حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی در دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت شهدای گروه توحیدی منصورون و خانواده های آنها، ضمن اشاره به پیشگام بودن آنها در انقلاب شکوهمند اسلامی، به آیه 86 سوره اعراف اشاره کرد و اظهار داشت: در این آیه فرازی وجود دارد که  فلسفه وجودی چنین جمع هایی را می توان از آن برداشت کرد. این آیه می فرماید: "فاذکروا اذ کنتم قلیلا و کثرکم" (به یاد آورید آن وقتی که کم بودید و خداوند شما را زیاد کرد)؛ گروه کوچکی بودید، بعد تبدیل به طایفه شدید؛ نهر کوچکی بودید و تبدیل به جویبار شدید.

وی افزود: در این جمله اگرچه خطاب به مسلمانان صدر اسلام است، اما یک نکته هم وجود دارد و آن اینکه تمام کارهای بزرگ از نقاط کوچک شروع می شود. وقتی فتح و پیروزی نصیب می شود(اذا جاء نصرالله و الفتح)، یدخلون فی دین الله افواجا هم محقق می شود؛ به حکم قرآن هنگام فتح و ظفر است که یدخلون فی دین الله افواجا اتفاق می افتد و الا وقت سختی اینگونه نیست؛ وقتی که باد به پرچم می خورد سر و کله عده ای پیدا می شود که مقدمشان مبارک است، اما "مرد روزهای سختی" آن گروههایی هستند که عامل جمع کردن آنها حول یک عقیده؛ ایمان آنها به حقانیت راهشان است و حاضر به تحمل هزینه بوده و دلبسته به حطام دنیا نیستند.

یادگار امام با نقل روایتی از امیرالمؤمنین در "کافی" گفت: ایشان می فرمایند: "فارفض الدنیا؛ فان حب الدنیا یعمی و یصم و یبکم و یذل الرقبات" (دنیار را ترک کن؛ حب دنیا کور و کر و لال می کند و باعث گمراهی می شود)؛ حب دنیا آدمی را کور می کند زیرا وقتی در محاسبه قرار می گیرید منافع دنیایی خودتان را می بینید و هزینه هایی را خواهید داد. کر می کند، زیرا انتقاداتی که به شما می شود و حقایق موجود را نمی بینید و سروش قدسی برایتان نا آشنا و حتی ناشنیدنی می آید؛ لال می کند؛ زیرا در مقابل حرفی که می زنید باید هزینه دهید. در اصطلاحات عربی جمله "حب الدنیا یعمی و یصم" را شنیده ایم که یکی از مصادیق آن، این آیه است.

وی با اشاره به آیه اول سخن خود، این سؤال را طرح کرد که چرا دوران قلیل بودن را باید به یاد بیاوریم؟ و سپس افزود: عمده دلیل به این بر می گردد که اگر به آن موضوع توجه نکنیم فلسفه وجودی حرکت را فراموش کرده و در مسیر زندگی گمراه می شویم. همه آن چیزی که به نام مبارک پیامبر(ص) در یک سوم یا یک چهارم جهان وجود دارد و بر مأذنه ها صدایش بلند می شود، از یک جمع بسیار محدود برخاسته است. فکر نکنید پیامبر(ص) راحت شروع کرده است. سختی های پیامبر در مکه بدن انسان را به رعشه می اندازد؛ وجود مبارک پیامبر(ص) گاهی به حیاط منزل می آمد و می فرمود اگر دین  ندارید، من همسایه تان هستم؛ همسایه را اذیت نکنید! ایشان کنار دیوار نماز نمی خواندند زیرا از بالای دیوار همسایه روی سرشان آشغال می ریختند. فردی که نام ملعون او در تاریخ ثبت است، هنگام نماز خواندن پیامبر(ص) پایش را روی سر ایشان می گذاشت که خود پیامبر فرموند من چند بار گفتم گردنم شکست! در آن گرمای سوزان عربستان شن های کف زمین به صورت ایشان می چسبید و وقتی می خواستند سرشان را بلند کنند نمی توانستند! جمعیت هم به این وضعیت می خندید.

سید حسن خمینی ادامه داد: شما وضعیت پیامبر(ص) را وقتی که وضو می گرفتند و آب از دستشان به زمین نمی رسید، نبینید! ایشان وقتی شروع به کار کرد در مکه چنان وضعیتی را داشت. وقتی وجود پیامبر(ص) به طائف رفتند، همراهان جرأت نمی کردند ایشان را به مکه برگردانند زیرا قطعاً در روز روشن او را می کشتند! تا اینکه یک نفر پیدا می شود که به ایشان امان می دهد؛ یعنی فخر عالمین باید از یک فرد عادی امان بگیرد، فقط برای اینکه به منزل خودش برود.

یادگار امام یادآور شد: روزگار از اول به وفق مراد نبوده است؛ زندگی سختی و فراز و فرود دارد. دو تن از دختران پیامبر(ص) بعد از اعلام نبوت آن حضرت، توسط شوهرانشان طلاق داده می شوند. یعنی دعوا در منزل پیامبر(ص) هم شروع می شود. اما قرآن می گوید ما شما را کثیر کردم، و الا شما چیزی از خودتان نداشتید؛ به چه می نازید؟ حتی تو(محمدبن عبدالله) به چه می نازی؟ همه چیز را ما به تو دادیم؛  توجه داشته باش که از آن خرابه ها، اتاق های دربسته، غار حرا و آن بی چیزی ها به اینجا رسیدی.

وی تصریح کرد: یک فایده تأمل در گذشته این است که مغرور نشویم و فکر نکنیم هرچه داریم از خودمان است و فایده دیگر اینکه، اگر این نعمت کم و زیاد شد فاجعه ای اتفاق نیفتاده است( و لا تأسوا علی مافاتکم). وظیفه ای داشتید که خداوند لطف کرد و در انجام آن نصرت و لطف عطا کرد؛ اکنون باز هم تلاش کنید تا کثیر شوید، اینکه فاجعه نیست!

ای آنکه غمگنی وسزاواری /  و اندر نهان سرشک همی باری

شو تا قیامت آید زاری کن /  کی رفته را به زاری بازآری؟

مستی مکن که نشوند او مستی /  زاری مکن که نشوند او زاری

اندر بلای سخت پدید آید /  فضل و بزرگ مردی و سالاری

یادگار امام با ذکر مجدد آیه ابتدای سخن خود اظهار داشت: این آیه می گوید ممکن است مجدداً قلیل شوید، اما باز هم  تلاش کنید و از خدا کمک بخواهید. روایت لطیفی از پیامبر(ص) در کتاب بحارالانوار علامه مجلسی هست که می فرماید: ان الله یحب السائل اللحوح. خداوند درخواست کنندگان سمج را دوست دارد، خداوند کسانی را که از درگاه او بطور مداوم درخواست می کنند دوست دارد.

وی یادآور شد: مگر امام وقتی حرکت خود را شروع کرد با آسایش شروع کرد؟ ایشان هم با سختی شروع کرد؛ امروز نسل جوان هم با سختی شروع کند و تلاش کند. ما نسبت به گذشته خودمان نه تنها خوش بینیم، بلکه افتخار می کنیم؛ اما نسبت به وضع امروزمان نه تنها منتقدیم، بلکه نسبت به بسیاری از قسمتهای آن معترضیم، اما نسبت به آینده نه تنها باید امیدواریم باشیم، بلکه باید آن را بسازیم. نباید فکر کرد دنیا به آخر رسیده است؛ همیشه این فراز و فرودها بوده است. دوره صدر اسلام را که نگاه کنیم، هم دوره پیامبر(ص) بوده، هم دوره امیرالمؤمنین(ع) و هم دوره سیدالشهدا(ع). ما نسبت به گذشته مان افتخار می کنیم و امروزمان باید بهتر از این باشد که در این جهت باید تلاش کنیم. اگر نشد، اشکال از من و شماست؛ پس تلاش کنیم فردایمان بهتر شود.

سید حسن خمینی در بخش دیگری از سخنان خود با قرائت روایتی امیرالمؤمنین(ع) گفت: ایشان می فرمایند کسانی که دین دار و اهل دین هستند علائمی دارند که به آنها شناخته می شوند. اولین علامتی که ایشان بر می شمرند "صدق حدیث" است. یعنی ببینید که یک فرد چقدر راست می گوید؛ دروغ چقدر از زبان او دور است؟ علامت دوم "اداء الامانه" است؛ چقدر فرد امانتدار است؟ امانت فقط پول تو جیبی که از کسی گرفته اید و می خواهید پس بدهید نیست؛ اعتمادی هم که او به شما کرده، یک امانت است. خونهای شهیدانی که ما را وامدار خویش کرده است یک امانت است؛ چقدر آن را رعایت می کنیم؟ علامت سوم "وفای به عهد" است. چقدر به پیمانمان وفا می کنیم؟

وی با بیان اینکه علامت چهارم اهل دین "صله الرحم و رحمه الضعفا" است، ادامه داد: ما چه مقدار به ضعفا رحمت داریم؟ ضعفا الزاماً ضعیفان مالی نیستند، بلکه گناهکاران هم ضعیف هستند. فلسفه جزاء در اسلام مبارزه با مجرم نیست، بلکه مبارزه با جرم است. اگر جزائی ترتیب داده شده، برای ریشه کن کردن جرم است؛ و گرنه مجرم بیمار است و دست او را باید گرفت و بلند کرد. بی تردید دل سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا بیشتر از خود شمر، برای او می سوخت. زیرا او نوه رحمة للعالمین و امام است و باید دست همه را بگیرد و از جا بلند کند.

یادگار امام در همین خصوص با بیان اینکه خیلی اوقات دعواهای ما شخصی می شود، تأکید کرد: اگر با کسی اختلاف داریم نباید با شخص او اختلاف داشته باشیم، بلکه باید با خطای او اختلاف داشته باشیم. یکی از مواردی هم که معمولاً انتقادات گزنده می شود همین موضوع است که در انتقادات از فرد انتقاد می کنیم، بلکه باید از فعل و کار افراد انتقاد کنیم و سعی کنیم کار را از فرد مجزا کنیم و بر این اساس هر کاری ممکن است از هر کدام از ما سر بزند.

وی با نقل جمله ای از امام که می فرمودند بحث های طلبگی نباید به بغض و کینه بینجامد، افزود: فرق بحث طلبگی با سایر دعواها این است که در آن افراد با هم اختلاف ندارند، بلکه با حرف یکدیگر مشکل دارند و در حالت عادی پشت سر هم نماز می خوانند و در یک حجره زندگی می کنند.

سید حسن خمینی در نتیجه گیری این بخش بحث خود، اظهار داشت: بر اساس این نوع نگاه اگر ما در کسی خطایی می بینیم به این معناست که آن فرد ضعیف است و باید به او رحمت داشته باشیم. هرچقدر از این منش دور شویم خودسازی از بین می رود و مشکل ها پیدا می شود.

وی با بیان اینکه از جمله موارد دیگری که امیرالمؤمنین(ع) در آن روایت به آن اشاره می کنند "حسن الخلق" است، گفت: افراد باید با هم خوش اخلاق باشند؛ چقدر عبوس باشیم؟ ما ایرانی ها یک خصلتی داشتیم که اگر فرضاً در جایی اخلاق نداشتیم، با ادب آن را جبران می کردیم؛ ملت مؤدبی بودیم و همه هم می گفتند. یعنی در روی کسی بدی او را نمی گفتیم که البته باعث نوعی دو رویی می شد؛ اما بالاخره ادبی داشتیم. متأسفانه همان ادب هم در جامعه ما روز به روز کمرنگ تر شده است و با ضمیمیه شدن جوهره بی ادبی به جوهره بی اخلاقی، وضعیت بدتر می شود.

یادگار امام با تأکید بر اینکه هزاران نکته در شخصیت امام هست که می توان از آن صحبت کرد که یکی از آنها ادب ایشان است، گفت: بنده وقتی امام فوت کرد 17 ساله بودم؛ فارغ از این موضوع که رابطه من با ایشان از حیث موقعیت اجتماعی، سواد و... که قابل مقایسه نیست، اما بالاخره هرکس به فرزند خودش راحت دستور می دهد، اما ایشان یکبار به من حتی "تو" هم نگفت؛ همیشه می گفت "شما"! این از ادب حضور ایشان حکایت دارد. تمام آداب اجتماعی امام هم اینگونه بود و کسی یک رفتار خلاف ادب اجتماعی از امام سراغ ندارد که باید همه ما از آن بزرگوار الگو بگیریم. نه اینکه یکباره تغییر رفتار داده و بی ادبی کنیم و حرمت بزرگانمان را نداشته باشیم؟ یک بچه طلبه انگار نه انگار که در مقابل یک پیرمرد ایستاده است! پس این توصیه پیامبر که می فرمایند "وقرّوا کبارکم" چیست؟ بعضی ها چشم را می بندند و دهان را باز می کنند! و البته برخی بدتر چشم را هم باز می کنند و دهان را هم باز می کنند؛ در روی طرف نگاه می کنند و هر حرفی را می زنند.

وی گفت: یکی از دوستان از یکی از  معلمین اخلاق نقل می کرد که  تعبیر "فاصفحوا، صفح الجمیل" با عفو کردن(بخشیدن) فرق دارد؛ به معنای نادیده گرفتن است که تعبیر قرآن هم این است. یعنی در برخی جاها چیزی را نباید ببینید و بگذرید.

سید حسن خمینی با اشاره به نشانه های دیگر گرفتاران دنیا در روایت امیرالمؤمنین(ع) گفت: نشانه دیگر "بذل المعروف" است؛ یعنی آدمهای خوبی باشیم و خوبی کنیم. فراز دیگر این است که "اتباع العلم" کنیم. یعنی حرف بی دانش نباید بزنیم و و وقتی یقین نداریم نسبتی را ندهیم.

یادگار امام تصریح کرد: امروز در جامعه ما متأسفانه نسبت های ناروا بسیار رواج پیدا کرده است. خیلی ها هم برای اینکه تیراژشان بالا برود این اخبار را دائم تکرار می کنند. در مورد خود بنده، به جز خبرهای رسمی که منتشر می شود، در مورد سایر خبرها 95 درصد موارد و حرف هایی که در مورد من نقل می شود دروغ است؛ کاری به محتوای مثبت و منفی خبرها ندارم، بلکه منظورم صحت آنهاست. مثلاً می گویند فلانی به فلانی حرفی را زده است؛ منبع این خبر کجاست؟

وی با اشاره مجدد به آیه ابتدای سخن خود اظهار داشت: خداوند می فرمایند اگر قلیل و ضعیف هستید، من شما را زیاد و قوی می کنم؛ از فحش و بد و بیراه و دشنام هم نترسید! در ادامه آیه تعبیر زیبایی است که می فرماید "وانظروا عاقبه المفسدین". یعنی یادتان بیاید که قبلاً در چه موقعیتی بودید و ما شما را به کجا رساندیم و آنگاه عاقبت مفسدین را هم مشاهده کنید؛ یعنی این طرف قضیه را هم ببینید که اگر حب دنیا داشتید و فساد کردید چه عاقبتی در انتظارتان خواهد بود.

وی در پایان سخنان خود با اشاره به دلسوخته بودن و درخشان بودن گذشته جمع حاضر، خطاب به آنان گفت: نسبت به گذشته مان افتخار کنیم و از فراز و فرودها ناراحت باشیم، اما فکر نکنیم دنیا به آخر رسیده است. پیش از سخنان یادگار امام آقایان بصیرزاده و پهلوانی و خانم سیده عالیه امامزاده(خاله شهید جهان آرا) خاطراتی را از دوران مبارزه پیش از انقلاب اسلامی بیان کردند. در پایان این دیدار نیز لوح تقدیری از طرف خانواده های شهدای گروه توحیدی منصورون به یادگار امام اهدا شد.

منبع: حضور، ش 83، ص 302.