دیدار با علمای قم
مسئولین نمایندگی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در قم، طی دیدارهای جداگانه با بعضی از علمای حوزه علمیه قم، گزارشهایی از فعالیتهای خود عرضه کردند. علمای حوزه علمیه نیز با تأیید و تشویق اینگونه فعالیتها ضمن راهنمایی، دیدگاههای خود را بیان کردند که بخشهایی از گزارش این دیدارها در پی می آید.
دیدار با آیت الله یزدی
در این دیدار حجت الاسلام و المسلمین موسوی (سرپرست نمایندگی) گفت: این مؤسسه تاکنون خدمات قابل قبولی داشته است و پژوهشهای خوبی در دست اقدام دارد که لازم دیدیم گزارشی از مسائل آنجا خدمتتان ارائه گردد تا از نظرات و پیشنهادات جنابعالی استفاده نماییم.
مؤسسه از دو بخش پژوهش و آموزش تشکیل شده است که هر کدام تحت نظر یک معاونت مشغول کار می باشند.
معاونت پژوهش اکنون نزدیک به 30 عنوان در دستور کار خود دارد؛ اعم از تقریرات دروس حضرت امام و شروح بر تحریرالوسیله و کتابهای دیگری که مرتبط با مباحثی است که حضرت امام مطرح کرده اند.
در این معاونت، بخشی از کارها جدید است که در حال آماده سازی جهت چاپ می باشد و در بخش دیگر، کتابهای حضرت امام اعم از فقهی، اصولی، فتوایی، تفسیری، عرفانی و فلسفی و سخنرانی های ایشان و همچنین تقریرات و شروحی که بر آثار امام نگاشته شده در حال بازبینی و ویراستاری جدید است که ان شاء الله در یک مجموعه هفتاد جلدی به صورت منسجم به چاپ خواهد رسید.
کار سومی که مؤسسه در حال انجام است، دانشنامه امام خمینی (دایرة المعارف) است که اگرچه از شروع این طرح مدت مدیدی گذشته است، ولی کار ارزشمندی است که امید داریم طی دو ـ سه سال آینده آن را به اتمام برسانیم. در این دانشنامه، بیش از 1200 مدخل وجود دارد و پس از آماده سازی می توان آن را به زبانهای مختلف ترجمه کرد.
کار دیگر مؤسسه مربوط به «خاطرات» است که این واحد نیز تحت نظر معاونت پژوهشی می باشد. دفتر قم علاوه بر کارهای پژوهشی، جهت ترویج افکار امام، کنگره هایی با موضوعات مختلف برگزار کرده و می کند.
واحد دیگری نیز در مؤسسه مشغول است با عنوان پایان نامه ها که تاکنون بیش از 700 پایان نامه در مقطع دکتری و کارشناسی ارشد جمع آوری شده که جهت آماده سازی برای چاپ در حال انجام است.
در این مجموعه دو کتابخانه پژوهشی و تخصصی وجود دارد که در آن آثار امام، تقریرات و شروح و کتابهایی که به گونه ای مرتبط به امام و انقلاب هستند جمع آوری شده و به کسانی که می خواهند در رابطه با امام تحقیق نمایند آماده ارائه خدمات است.
در کنار کارهای پژوهشی، معاونت آموزشی مؤسسه کلاسهایی که جنبه تخصصی دارد، در دوره های شش ماهه و دو ساله برقرار نموده است.
در سال جدید قرار است با همکاری پژوهشکده امام خمینی که مربوط به مؤسسه است، دانشجویانی در رشته های فقه، اصول و عرفان پذیرش داشته باشد، ولی در ارتباط با حوزه هنوز اتفاق خاصی صورت نپذیرفته است.
یک نکته را در پایان عرض می کنم راجع به کتابهای حضرتعالی که یکی از آنها تقریرات بیع و مکاسب است که ناقص می باشد و دیگری تقریرات اصول است که نسبتاً کامل است، ولی نیاز به بازنگری دارد، که پس از تکمیل جهت چاپ آماده گردد.
سپس آیت الله یزدی طی سخنانی گفتند: همانطور که اشاره فرمودید، دفتر انصافاً تاکنون در مورد شخصیت حضرت امام و آثار ایشان خیلی خوب کار کرده است، البته هر چه بیشتر کار شود، به خاطر مقام و موقعیت حضرت امام جای کار بیشتری خواهد بود.
البته من نمی خواهم بگویم یک شخصیت استثنایی به معنای اینکه معصوم بوده است، بلکه نظرم این است که هر چه فاصله زمانی بیشتر بشود، نوع ابزارها برای شناخت افراد متفاوت می گردد و گاهی شبهات نیز بیشتر می شود و آماده سازی آثار مربوط به زمان حضرت امام کمک می کند که از تحریف و سانسور شدن و احیاناً تأثیرات سوء دشمنان و تحریفی که معمول است جلوگیری شود.
از این جهت مسئولیت ما در درجه اول منعکس کردن چیزهایی است که مقام و عمق و روح و شخصیت این مرد بزرگ تاریخ را می شناساند. کسانی که در دوره حیات ایشان بوده اند چه در دوران تحصیل، چه در دوران شکل گیری انقلاب و چه پس از پیروزی آن و مسئولیت حکومتی، حتی افرادی که در متن جریانات بوده اند، برداشت هایی ابتدایی از مقام و موقعیت ایشان داشته و دارند، ولی رسیدن به عمق روح یک چنین شخصیتی واقعاً کار مشکلی است.
اخیراً جزوه ای را در دفتر تبلیغات اسلامی در رابطه با عرفان حضرت امام چاپ کرده بود و نظرات ایشان در مورد استادشان مرحوم شاه آبادی را بیان کرده بود. پس از مطالعه به نکاتی برخورد کردم که حتی امثال ما که در زمان ایشان بوده ایم، نتوانسته ایم به عمق روح و شخصیت ایشان دست یابیم.
می خواهم این مطلب را متذکر شوم که به آثاری که به نوعی می تواند به شخصیت ایشان منتهی شود، بیشتر توجه شود؛ چرا که ایشان نقطه عطف تاریخ تشیع و تاریخ اسلام است و ثمره آن، تأثیراتی است که پس از آن مرحله به وجود آمده است، از قبیل موفقیت هایی که امروز در عرصه های مختلف برای کشور و برای اسلام پیش آمده است. همین کارهای علمی و پژوهشی و تحقیقاتی که در حوزه های علمیه به وجود آمده است.
موفقیتی که رهبری نظام دارند مقدار زیادی از آن مبتنی بر آن روح و شخصیت آن مرد بزرگ و بنیانگذار جمهوری اسلامی است.
برای نسل های جدید نیز شناخت آن روح عظیم از ضروریات است. خصوصاً اینکه دشمن هم از پا ننشسته و هر روز به نوعی وارد می شود و می خواهد به کشور لطمه بزند.
من حاشیه نروم و مطلب اصلی را خدمتتان بگویم و پاسخ سؤالات را بیان نمایم.
گزارشاتی که در باره 8 جلد کتاب و رونمایی آن بود مطالعه کردم و در آنجا متذکر شدم اکنون که فرزندان و نوه های امام، شاگردان ایشان در قید حیات اند، کسانی که در حال نگارش تاریخ انقلابند، نه فقط شخصیت امام را، بلکه روحانیت را حذف می کنند، در حالی که ماهیت اصلی این انقلاب وابستگی کامل به روحانیت داشته و رهبر این انقلاب و مؤسس این نظام با تکیه بر روحانیت و نقش ایشان، و دین و ایمان مردم، این انقلاب را به سرانجام رساندند و با تمام انقلاب ها از این جهت تفاوتش بیشتر بوده است و ایشان حاضر نشدند به فاز نظامی، مسلحانه و مانند آن وارد شوند، حتی بعضی از نزدیکان ایشان پیشنهاد می کردند که در این مرحله از انقلاب لازم است که به فاز نظامی دست زده شود، اما امام کاملاً جلوگیری کردند و اقدامات نظامی را منع نمودند و روی مردم و تدین و دین ایشان تکیه ورزیدند، اما متأسفانه کسانی هستند که می خواهند روحانیت را کلاً حذف نمایند.
تاریخ این قبیل چیزها را در مورد ائمه ما هم داشته است.
از این جهت خیلی مهم است که امروز بحمدالله این همه امکانات در اختیار ماست و ما می توانیم کاری بکنیم که آثار و مکتوبات با تحقیق و پژوهش و با تکثیر و چاپ از گزند تحریف مصون داشت و با این کار از پرده کشیدن روی حقایق جلوگیری کرد. خصوصاً روحانیت و حوزه های علمیه و طلاب باید به این موضوعات اهمیت بیشتری بدهند.
یکی از چیزهایی که برای بنده جای تأسف دارد و بینی و بین الله من را غصه دار می کند این است که در روند حوزوی، آن اهدافی که امام به آنها توجه می کردند و همان باعث بروز این تغییرات و تحولات شد، مورد توجه قرار نمی گیرد. البته افرادی در گوشه و کنار از شاگردان و ارادتمندان امام هستند که به طور خصوصی و استثنایی به آن روند توجه دارند، اما روند عمومی حوزه مجدداً در حال بازگشت به عقب است و اصولاً عده ای در حوزه هستند که نمی خواهند بپذیرند که در این مملکت یک حادثه عظیمی رخ داده است و بعضی از اساتید که محترم هم هستند و کلاس درس دارند و شاگردان زیادی را نیز می پرورانند، ولی حاضر نیستند نامی از امام و انقلاب ببرند و از فضایل انقلاب، این نعمتی که خداوند نصیب ما کرده است، سخنی به زبان برانند و حمایتی نمایند. و من هنوز نمی دانم که چرا اینگونه است. از این جهت آن نکته ای که شما اشاره کردید که در حوزه کاری نشده و نمی شود، صحیح است، البته کار درباره امام خمینی زیاد صورت گرفته و مطالب زیادی انصافاً نشر پیدا کرده است.
البته بیشتر بعد از رحلت امام بوده و اکثراً به صورت فصلی و موردی و گذرا انجام می پذیرفته است. اما برای عموم حوزه های علمیه و طلاب کمتر به آن توجه شده است و اکنون من نمی دانم که چه پیشنهادی را دفتر مؤسسه جهت رشته های تخصصی دارند و اینکه در رابطه با درسهای حوزوی چه کار باید کرد؟
تاکنون دبیرخانه خبرگان رهبری دنبال این بوده اند که بتوانند یک مؤسسه یا پژوهشگاهی را با رویکرد پرورش نیروی انسانی برای انقلاب و اسلام و قبول مسئولیت حکومت تأسیس نمایند، چرا که در حوزه به این مسأله توجهی نمی شود. مثلاً در حوزه چند نفر داریم که جهت شورای نگهبان مناسب باشند یا انتخاب یک نفر برای ریاست قوه قضائیه که یکی از دغدغه های رهبری است که باید از راههای مختلف گزینش شود و امتیاز خوبی را احراز نماید و همچنین برای مدیریت حوزه های شهرستان ها که به عنوان نمونه می توان از حوزه علمیه اصفهان با آن شرایط و ویژگیهای خاص آن زمان و مدعیانی که حضور داشتند، آیت الله مظاهری را به عنوان مدیر این حوزه با عظمت معرفی کردند و ایشان احساس نگرانی می کردند از اینکه امکان کار کردن وجود ندارد و دوستان ایشان را به صبر و تحمل سفارش می کردند. لذا ما باید افرادی جهت حمایت از امام و انقلاب داشته باشیم که بتوانند متولی امور شوند و مدیریت قسمت های مختلف را عهده دار گردند.
قبل از اینکه بنده به خبرگان بیایم، آقای امینی چنین نظری داشتند که می فرمودند: اگر شما جداگانه یک تعدادی را انتخاب کنید و تشکیلات جداگانه ای را تأسیس نمایید، همین مشکل مطرح می شود که با اعتراض مراجع مواجه خواهیم شد که شما نظام حوزه را به هم خواهید زد.
متأسفانه مجتهدین حوزه توجه به مسائل حکومتی و ارتباطات دنیایی و مسائل روز ندارند و فقط فکر درس و بحث و تربیت طلایی هستند که بتوانند فروعات را از اصول استنتاج نمایند.
من مطمئن هستم اگر در این زمان که حاکمیت اسلام است کاری نشود، در آینده موفق نخواهیم بود و به مشکل برخواهیم خورد. الآن باید کاری کرد که در آینده حوزه ها توجهی به ضرورت تربیت روحانی علاقمند به حاکمیت اسلام و حکومت اسلامی و شناخت مسائل زمان و حل و فصل مشکلات مسلمین متناسب با امکانات حاکمیت، پیدا نمایند. این که چه کار باید کرد که به آنجا رسید، باید بحث و مذاکره شود.
کاری که مؤسسه انجام می دهد برای آشنایی و در جریان قرار گرفتن خیلی خوب است، ولی شاید آن هدفی که شما بدان اشاره کردید با این کار تأمین نشود.
به هر حال کارهای انتشاراتی و ترویجی یک بخش از کار است که باعث تزیین کتابخانه ها می شود و بعضاً محل مراجعه بعضی از محققین می گردد که می خواهند در موضوع خاصی تحقیق نمایند و این در حد خود کار مطلوبی است؛ اما در عمل جهت تربیت نیرو در حال حاضر و آینده شاید برد زیادی نداشته باشد و بنده نمی دانم که در آینده این تحقق می یابد یا نه؟
به عبارت دیگر برای ایجاد رشته تخصصی برای تنظیم حاکمیت اسلام در حوزه های علمیه، می توان توسط شورای علمی آرام آرام تغییراتی در کتابهای درسی برخی از مباحث حکومت را در فقه و اصول و اخلاق و فلسفه به وجود آورد و عملاً رنگ حکومت دینی درس های خارج ما بیشتر شود، تا پس از گذشت یک دوره، مدرسین و محققین آشنا به مبانی امام و آشنا به مسائل حکومت تربیت شوند.
لازم است خوشحالی خود را از خرید منزل قدیمی اینجانب که محل سکونت امام بود، ابراز کنم. من قبلاً به امام و رهبری پیشنهاد داده بودم ولی هر کدام به دلایل موجهی اقدام نکردند.
دیدار با آیت الله مقتدایی
در این دیدار بعد از گزارش فعالیتهای مؤسسه در قم آیت الله مقتدایی مدیر حوزه علمیه و نایب رئیس جامعه مدرسین ضمن سخنانی با تشکر از زحمات مدیر سابق مؤسسه، با نقل مواردی از تأثیر شخصیت و افکار حضرت امام به جهانیان و جذب آنان به اسلام و مکتب اهل بیت(ع) که در سفرهای خارجی مشاهده کرده بود، خاطره اثر گذار حضرت امام بر شاگردان و حاضران درس ایشان را گرامی داشت و گفت: وقتی پای درس و نکات تربیتی مطرح شده از سوی ایشان می نشستیم مشاهده می شد که حاضرین منقلب می شوند و در همان حال اشک می ریزند. این شخصیت اثرگذار با انقلاب اسلامی و تأسیس نظام جمهوری اسلامی در جهان تأثیرات شگرفی گذاشت به گونه ای که سال پیش روز عاشورا در اندونزی بودم و از آنجا به تایلند رفتیم ودیدیم مسجدی با شکوه به نام «روح الله» بنا کردند و کنار آن مدرسه ای به نام «المهدی»، در حالی که تا ده سال پیش آنجا یک نفر شیعه زندگی نمی کرد، ولی اکنون آنجا بیش از بیست هزار شیعه زندگی می کنند. اکثریت مردم آنجا می گفتند بواسطه امام خمینی راه حق را پیدا کردیم. بنابراین شما با اطمینان واعتماد خاطر آثار امام را منتشر کنید، خصوصاً به زبانهای زنده دنیا.
دیدار با آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی (فرزند مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی)
آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی در دیدار با مسئول دفتر قم اظهار داشت: خوشوقتیم که با همکاری مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، اثر ارزشمند تفضیل الشریعه مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (قدس سره) در حال آماده سازی نهایی است تا همه بیست و هفت جلد یک جا از سوی مؤسسه چاپ و منتشر شود. در ادامه آیت الله فاضل با استقبال از کار مشترک مرکز فقهی و مؤسسه امام با تجلیل از جایگاه علمی برجسته و کم نظیر حضرت امام(س) و با اشاره به آثار علمی ایشان مانند کتاب البیع، پیشنهاد نمود با برنامه ریزی مؤسسه کار وسیع تحقیقی بر روی نظرات و ابداعات امام در فقه المعاملات انجام گیرد و بدینوسیله شخصیت علمی و فقهی ایشان برای حوزویان بیشتر شناخته شود. ایشان پیشنهاد نمود با شناسایی طلاب فاضل و جوان از آنها خواسته شود در درسهایی که آراء و مبانی امام(س) مطرح می شود شرکت نموده و مباحث را تقریر و تنظیم نمایند تا از این رهگذر اندیشه های امام توسعه و تعمیق بیشتری یابد.
منبع: حضور، ش 67، ص 286.