آنچه در کربلا، در عاشورای سال 61 اتفاق افتاد، گرچه بظاهر، یک «حادثه» می نمود، امّا حماسه ای عظیم و تکان دهنده بود که وجدانهای خفته را بیدار کرد و خون رشادت و آگاهی و حماسه، در رگهای امّت اسلامی دوانید.
عاشورای حسینی، به مکتبی تبدیل شد که ستمدیدگان را بر ضدّ ظلم، می شوراند و پیروان فرهنگِ عاشورا را به مقابله با سلطه گری بر می انگیخت.
عملکرد های امام حسین (ع) و یارانش در آن صحنه نبرد خونین تا شهادت و چگونگی برخورد اهل بیت آن بزرگوار در اسارت با احکام و سردمداران حکومت اموی، فرهنگ عاشورا را مجسم می کند. فرهنگی که می توان ایمان و اعتقاد بخدا، هدایت و ارشاد، پیکار و مبارزه با ظلم، صبر و مقاومت، ایثار و از خود گذشتگی، تسلیم نشدن و سازش ناپذیری، شوق به لقاء الله، امر به معروف و نهی از منکر، عبادت و بندگی، یاد خدا و ذکر، یقین و قطع به قیامت، تعلیم و تربیت، وفای به عهد و پیمان، اطاعت و تسلیم در برابر امام، صفا و صمیمیت، صدق، اخلاص، عدالت و قسط را در آن به زیبایی مشاهده کرد.
از این واقعه چهل روز می گذرد و پس از گذشت این مدت، آن شور و التهاب اولیه فروکش کرده و گرد و خاکهای صحنۀ جنگ و انقلاب فرو نشسته است و فرهنگ عاشورا در حال تبدیل شدن به فرهنگ اربعین است. در فرهنگ اربعین جهتگیریها و حرکتها بر مبنای محاسبات عقلانی است.
قیام و حرکت امام حسین (ع) با آن اهمیت بدون زینب (س) و نقش وی نتیجه نمی داد اگر کاروان سالار اسیران صفحه دیگر حادثه عاشورا را به عهده نمی گرفت، موج وسیع تبلیغات دشمن، فرهنگ ضد ارزشی مردم آن زمان که ساخته و پرداخته نیم قرن برنامه ریزی دشمن بود و حاکمیت دشمن، موجب منزوی شدن اهل بیت(ع) و تحریف اهداف این قیام می شد.
خونی که در راه خدا ریخته می‌‌شود بی‌مقدمه و بی‌هدف نیست، هدف و پیام دارد، خونش ایثار شهید است و پیامش مربوط به بازماندگان و آنچنان پیام‌آوران کربلا رسالت خود را به انجام رساندند که قلبهای خفته را بیدار و دلهای مرده را زنده ساختند و فرصت تحریف و دگرگون کردن قضایا را از دست دشمن گرفتند حتی کوچکترین حادثه که در کربلا واقع شد در تاریخ منعکس شد. در رأس پیام‌آوران زینب(ع) است و امام چهارم(ع).
برای پیشگیری از تلاش دشمن برای خاموش نمودن نهضت و بی اثر کردن شهادت امام حسین(ع) تمهیداتی چیدند که اهم آنها از این قرار بود:
1- رساندن پیام خون امام (ع) و اهل‌بیت و اصحابش به توده های مردم.
2- تبیین امامت و خلافت رسول خدا (ص) و معرفی امام برای مردم، خصوصاً مردمی مثل مردم شام که در طول پنجاه سال پس از رحلت رسول خدا در فضای پر شده از تبلیغات بنی امیه زیسته اند و نه مفهوم امامت را می دانند و نه مصداقی از آن جز معاویه ستمگر بر خود دیده اند.
3- معرفی چهره واقعی بنی امیه که در مدت چهل سال حکومت معاویه زیر پرده تزویر و ابهام مانده بود با بیان جنایات آنان و ذکر ماهیتشان.
4- بیان جنایات بنی امیه و عوامل آنها در فاجعه کربلا که از هیچ جنایتی فروگذار نکردند.
5- پیشگیری از تحریف حادثه کربلا به وسیله دشمن با بیان اهداف و انگیزه های آن.
6- بهره گیری از جوشش این خون برای ریشه‌کن کردن بنی امیه.
7- سرپرستی از زنان و کودکان معصوم امام(ع) و اهل‌بیت و حفظ آنها از جنایات دشمن.
8- حفظ جان امام، یعنی حضرت زین العابدین(ع).
9- کنترل زنان و کودکان از هر گونه عمل و حرکتی که نشانه ضعف و زبونی است.
این انقلاب مقدس همواره در طول تاریخ همانند دانشگاهی به تعلیم و تربیت انسانها و افرادی که خواهان حرّیت و آزادگی، عدالت و سعادت، مبارزه با ظلم و پیکار با ظالم بوده پرداخته و الگو و اسوۀ نهضت هایی که در راستای تحقق عدالت صورت گرفته، بوده است.
امام خمینی (س)، آن پیر فرزانه عاشق حسینی و آکنده از عشق اسلام و سوخته دل از ظلم ظالمان و محّب و مدافع مظلومان، بپا خاست. او که در دل جز سوز دین و عشق عمیق خدایی و خشمی الهی از ستمگران و جباران نداشت براساس احساس تکلیف علیه رژیم طاغوتی زمان قیام کرد و پیام عاشورا را زنده نمود و حجّت و تکلیف الهی را بازگو کرد تا هر که را در سر شور حسین است و در دل نور ایمان، بپا خیزد.
حماسه 12 محرم (15 خرداد 42) و حبس و حصر منادی نور در بند و حصار ظلمت طاغوت و سپس تبعید او و هجران از وطن و بعدها شهادت فرزند برومندش، شعله آفرین دوره جدید انقلاب شد. مجالس ختم و سوگواری شهادت آیت الله سید مصطفی خمینی با سرکوب وحشیانه عوامل رژیم رو به رو می شد و حوادث خونین دیگری را رقم می زد. این اعتراضات به برگزاری اربعین هایی تبدیل شد که آتش انقلاب را شعله ور می کرد، امام خمینی (س) فرمودند:
"امسال اربعین امام امت در خلال اربعینهای پیروان و شیعیان آن بزرگمرد اسلام واقع شده، و گویی خون شهیدان ما امتداد خون پاک شهیدان کربلاست، و اربعین اخیر برادران ما بازتاب اربعین آن دلاوران میباشد؛ خون طاهر آنان به حکومت طاغوتی یزید خاتمه داد، و خون پاک اینان سلطنت طاغوتی را به هم پیچید. اربعین امسال استثنایی و نمونه است؛ راهپیمایی و تظاهرات پر شور در این اربعین وظیفه شرعی و ملی است." (صحیفه امام؛ ج5، ص 477)