حجت الاسلام والمسلمین حسن پویا: امام خمینی پیش از آن‌که سیاستمدار، بنیان‌گذار و رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران باشد، فقیه، فیلسوف، عارف و استاد اخلاق بود. نوشته حاضر نیز قطره‌ای است از دریای پربار سفارش‌های اخلاقی و تربیتی آن شخصیت فرهیخته و خودساخته که بخش چهارم آن تقدیم خوانندگان گردید و اکنون بخش پنجم پیش‌روی شما خواننده گرامی قرار دارد، امید است اندرزها و آموزه‌های این عالم عامل سودمند افتد.
میهمانی خدا
ماه مبارک رمضان نزدیک شد و در این ماه مبارک خودتان را تقویت کنید به قوّتهای روحانی. در یک حدیثی است که پیغمبر اکرم فرمودند که ماه رمضان آمد، اقبال کرد، آمد. در ضمنش میفرمایند که دُعیتُم الی ضیافَةِ الله. ضیافت‌های خدا با ضیافت‌های مردم این است فرقش که وقتی شما را یک اشخاصی دعوت بکنند به یک مهمانی، وقتی بروید در آن مهمانی به حسب فراخور حال، یک چیزهایی برای خوردنی و یک چیزهایی برای تفریح و این چیزهاست. ضیافت خدا در ماه رمضان یک شعبه اش روزه است، آن ضیافت خداست؛ یک شعبه اش روزه است و یک امر مهمش که مائده غیبی و آسمانی است قرآن است. شما دعوت شده اید به مهمانی خدا و شما در ماه رمضان مهمان خدا هستید. مهماندار شما، شما را وادار کرده است به اینکه روزه بگیرید. (صحیفه امام، ج 13، ص 31 ـ 30)
در نگاه عرفا ماه مبارک رمضان معنای خاصی پیدا می‌کند و روزه‌داری خود راهی برای رسیدن به معبود است.
اقبال ماه مبارک رمضان، نیازمند استقبال است و ما برای استقبال از این ماه پربرکت باید خودمان را مهیا کنیم، چنان‌که برای استقبال سایر موارد به تناسب، وسائل استقبال را مهیا می‌کنیم.
در حدیث شریف پیامبر اسلام چنان‌که در کلام امام خمینی هم به آن اشاره شده ماه رمضان، ماه مهمانی خدا خوانده شده است. گشوده شدن درهای رحمت الهی در طول شبانه‌روز، مغفرت الهی، بخشش گناهان، استجابت دعاها، نزول رحمت الهی، دوری از گناهان و معصیت و توجه خاص به عبادت و اطاعت خداوند متعال همه وسائل میهمانی و استقبال از این ماه پر برکت است.
از این‌رو در جمله‌ای دیگر امام خمینی جهت مهیا شدن برای ورود به این ماه توصیه می‌کند:
برای ورود در «ضیافة الله»؛ در مهمانی خدا که ان شاء الله با سلامت نفْس، با نور هدایت خدای تبارک و تعالی وارد بشویم در این ماه عزیز معظم و فرق بکنیم. در این ماه فرق داشته باشیم با سایر ماهها و دنبال این باشیم که ان شاء الله «لیلة القدر» را دریابیم. (صحیفه امام، ج 13، ص 36)
آداب روزه‌داری
تصمیم بگیرید در این سی روز ماه مبارک رمضان مراقب زبان، چشم، گوش، و همه اعضا و جوارح خود باشید، و دایما متوجه باشید این عملی که میخواهید انجام دهید، این سخنی که میخواهید بر زبان آورید، این مطلبی که دارید استماع میکنید، از نظر شرع چه حکمی دارد؟ این آداب اولی و ظاهری صوم است؛ اقلا به این آداب ظاهری صوم پابند باشید. (جهاد اکبر، ص 41)
آنچه در آیات و روایات ما دربارة روزه ماه مبارک رمضان آمده است و با توجه به آنها بزرگان دین به ویژه عارفان بالله به مسأله روزه توجه خاص نموده‌اند خلاصه شده است در اینکه روزه و روزه‌داری چند قسم دارد. برخی تنها تشنگی و گرسنگی برایشان می‌ماند و رفع تکلیف کرده‌اند و واجب الهی را به جا آورده‌اند.
برخی علاوه بر آن به آداب روزه‌داری پرداخته و علاوه بر تشنگی و گرسنگی از سایر معاصی الهی دوری کرده و چشم و گوش و زبان خود را حفظ کرده‌اند. چنان‌که امام خمینی فرموده است:
شما تصمیم بگیرید لا اقل در این یک ماه از خود مراقبت به عمل آورید؛ از گفتار و کرداری که خداوند تبارک و تعالی راضی نیست اجتناب ورزید. از هم اکنون در همین مجلس با خدای خود عهد ببندید که در ماه مبارک رمضان از غیبت، تهمت، و بدگویی نسبت به دیگران، خودداری کنید. زبان، چشم،دست، گوش، و سایر اعضا و جوارح، را تحت اراده خود درآورید. (جهاد اکبر، ص 40 ـ 41)
برخی دیگر مرحله بالاتری را پیموده و علاوه بر جنبه‌های ظاهری و حفظ از گناهان، به رضوان الهی اندیشیده‌‌اند و در صدد جلب رضایت الهی برآمده‌اند.
در این مرحله مراقبت ویژه‌ای لازم دارد تا انسان بتواند علاوه بر حفظ اعضا و جوارح ظاهری، باطن خویش را نیز برای ضیافت الهی مهیا سازد و در اندیشه و خیال نیز مراقبت داشته باشد و راه خلوص واقعی را در پیش گیرد. اعمال را جز برای رضای حق انجام ندهد، تا بتواند با پاکی دل و درون صاف از این میهمانی بیرون بیاید و شامل تمام رحمت‌ها و مغفرت‌های الهی گردد.
پیامبر مظهر رحمت الهی
آن رسول ختمی و ولیّ مطلق گرامی که از محضر قدس ربوبی و محفل قرب و انس الهی به این سر منزل غربت و وحشت قدم رنجه فرموده و گرفتار معاشرت و مراودت با ابو جهل ها و بدتر از آنها گردیده و ناله لَیُغانُ عَلی قَلْبی‌اش دل اهل معرفت و ولایت را محترق کرده و می‌کند، رحمت واسعه و کرامت مطلقه الهیّه است که آمدن در این کلبه اش برای رحمت موجودات سکنه عالم اسفل ادنی است و بیرون بردن آنها است از این دار وحشت و غربت. (آداب الصلاة (آداب نماز)، ص 66)
از رحمت‌های بزرگ خداوند بر بشریت، ارسال رسولان و پیام‌آوران الهی است. انسان در زندگی خویش همواره نیازمند هادی و مرشد بوده است، زیرا در این جهان مادی، و انواع وابستگی‌ها انسان غرق می‌شود و از فلسفه وجودی و رسالت خویش و جایگاه و عظمتی که خداوند به او بخشیده است، غافل می‌شود. نمی‌داند که او جانشین و خلیفه خداست، نمی‌داند که جهان برای او خلق شده است، توجه نمی‌کند که اشرف و با ارزش‌ترین مخلوقات است، تأمل نمی‌کند که برای جهان ابدیت خلق شده و این جهان پلی برای تعالی و ترقی است. از این رو سرگرم جهان مادی و مادیات می‌شود و نیازمند هشدار دهنده و بیدار کننده‌ای است که او را از خواب غفلت برهاند و به عالمی دیگر رهنمونش کند. دست او را بگیرد، و رحمت واسعه الهی را به او تذکر دهد. زیرا پیامبران همچون طبیبان حاذقی هستند که ضمن درک عظمت وجودی انسان، به همه جوانب شخصیت او توجه دارند. امام خمینی(س) در این باره می‌فرماید:
در سیر ملکوتی، باید انسان کوشش کند تا هادی طریق پیدا کند. و چون هادی پیدا کرد، باید تسلیم او شود، و در سیر و سلوک دنبال او رود، و قدم را جای قدم او گذارد.
و ما چون نبیّ أکرم- صلّی الله علیه و آله و سلَّم- را هادی طریق یافتیم و او را واصل به تمام معارف میدانیم، باید در سیر ملکوتی تبعیت او کنیم بیچون و چرا. (شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص 403)
جایگاه بانوان
خیال می‌کنند فقط اسلام آمده است که زن را خانه نشین کند. چرا با درس خواندن زن مخالف باشیم؟ چرا با کار کردن زن مخالف باشیم؟ چرا زن نتواند کارهای دولتی انجام دهد؟ چرا با مسافرت کردن زن مخالفت کنیم؟ زن، چون مرد در تمام اینها آزاد است. زن هر گز با مرد فرقی ندارد. آری در اسلام زن باید حجاب داشته باشد، ولی لازم نیست که چادر باشد. بلکه زن میتواند هر لباسی را که حجابش را به وجود آورد اختیار کند. ما نمیتوانیم و اسلام نمیخواهد که زن به عنوان یک شیء و یک عروسک در دست ما باشد. اسلام میخواهد شخصیت زن را حفظ کند و از او انسانی جدی و کارآمد بسازد. ما هر گز اجازه نمیدهیم تا زنان فقط شیئی برای مردان و آلت هوسرانی باشند. اسلام سقط جنین را حرام میداند و زن در ضمن عقد ازدواج میتواند حق طلاق را برای خودش به وجود آورد. احترام و آزادیای که اسلام به زن داده است، هیچ قانونی و مکتبی نداده است. (صحیفه امام، ج 5، ص 294)
نیمی از جمعیت را زنان تشکیل می‌دهند. در برخی از جوامع از جایگاه خاصی برخوردارند و به آنان توجه می‌شود، زیرا به نقش مؤثر آنان پی برده و می‌دانند که آنها در سرنوشت جامعه تأثیرگذار می‌باشند.
بانوان از نقش‌های بسیاری برخوردارند، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین نقش آنان مادری است که در تربیت فرزندان تأثیر بسزایی دارند زیرا با مهر و محبت مادری و روحیات لطیف زنانه می‌توانند در آینده آنان مؤثر باشند و چنان‌که با شیرة جان خود آنان را سیراب می‌کنند با روح پاک و مهربانانه می‌توانند فرزندان را به تربیت الهی، تربیت کنند.
نقش دیگر آنان پرستاری از بیماران است که با توجه به برخورداری از روح لطیف و مقاومت روحانی که دارند می‌توانند بسیار مؤثر باشند و بیماران را به آرامش برسانند.
حضور زنان در صحنه‌های اجتماعی، در طول تاریخ بسیار مؤثر بوده است، چنان‌که شاید بتوان ادعا کرد اگر بانوان در ایران در طول نهضت و پس از پیروزی انقلاب در صحنه‌های مختلف حضور نداشتند، این انقلاب به پیروزی نمی‌رسید.
اینان در طول نهضت و دوران دفاع مقدس بسیار نقش‌آفرین بودند و حضرت امام خمینی با توجه به همین نقش سازنده، بارها بر جایگاه و عظمت و حضور آنان تأکید کرده است.
استعانت از حق
در هر حال، از خدای مهربان در هر وقت، خصوصا در خلوات، با تضرع واستکانت و عجز و مذلت بخواه که تو را هدایت کند به نور توحید، و قلب تو را منور کند به بارقه غیبی یک بینی و یک پرستی، تا از همه عالم وارهی و همه چیز را ناچیز دانی. و با تضرع از آن ذات مقدس خواهش کن که اعمال تو را خالص گرداند و تو را هدایت فرماید به طریق خلوص و ارادات. (شرح چهل حدیث، ص 53 ـ 54)
همگان در زندگی با فراز و نشیب‌های فراوانی روبرو هستیم و نیازمند کمک و توجه دیگران می‌باشیم.
انسان مسلمان با توجه به جمله (إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ) که در همه نمازها تکرار می‌کند، به قدرت لا یزال الهی که مسبب الاسباب است، توجه می‌کند و از او مدد می‌جوید.
در همه امور زندگی انسان نیازمند یاری‌خواهی و نیایش به درگاه الهی است زیرا در مسیر زندگی دائماً با مشکلات فراوانی روبرو است و باید از خداوند عالم مدد جوید تا مشکلات او را از پا در نیاورد و در همه مراحل زندگی دستگیر او باشد.
این روحیه نیاز روحی انسان را برطرف می‌کند و به انسان اعتماد به نفس می‌بخشد، چنان‌که امام خمینی در جای دیگری می‌فرماید:
تقویت در جانب روح به این است که توجهتان به خدای تبارک و تعالی زیاد باشد؛ اتکای تان به قدرت لا یزال حق تعالی باشد، و نظرتان نظر الهی باشد و تبعیت از احکام خدا بکنید؛ و در جسم و جان هر دو فداکار اسلام باشید. (صحیفه امام، ج 8، ص 250)
بنابراین اگر انسانی با این روحیه به زندگی ادامه دهد، همیشه امیدوار به زندگی می‌شود و سختی‌ها و مشقات روزمره او را از پا درنمی‌آورد زیرا به قدرت لا یزال الهی متکی شده و ایمان دارد که او را در همه مراحل زندگی یاری می‌کند.