امام خمینی (س) با توجه به شناخت عمیقی که از وضعیت اجتماعی - سیاسی مسلمانان در عصر حاضر داشتند احیای هویت اسلامی و بازگشت به خویشتن را تنها راه تجدید عظمت و قدرت اسلام و مسلمانان در جهان دانسته و این موضوع را سرلوحه دعوت خویش قرار دادند:
«من به صراحت اعلام می کنم که جمهوری اسلامی ایران با تمام وجود برای احیای هویت اسلامی مسلمانان در سراسر جهان سرمایه گذاری می کند. و دلیلی هم ندارد که مسلمانان جهان را به پیروی از اصول تصاحب قدرت در جهان دعوت نکند و جلوی جاه طلبی و فزون طلبی صاحبان قدرت و پول و فریب را نگیرد». (صحیفه امام، ج 21، ص: 91)
از آنجا که انتظار موعود و یا به عبارتی انتظار تحقق وعدۀ الهی در حاکمیت جهانی دین اسلام می تواند در احیای هویت اسلامی مسلمانان و مقابله با روحیۀ خود باختگی و احساس حقارت در مقابل فرهنگ و تمدن مغرب زمین بسیار مؤثر باشد، حضرت امام با ژرف اندیشی تمام احیای فرهنگ انتظار را به عنوان یکی از ارکان مهم احیای هویت اسلامی و وسیله ای برای تحقق دوبارۀ قدرت و شوکت گذشته مسلمانان در جهان مدنظر قرار داد و در یکی از بیانات خود که در اولین سال استقرار نظام اسلامی ایراد کردند ضمن بیان مفهوم «انتظار فرج» وظیفۀ منتظران ظهور حضرت صاحب الامر - علیه السلام – را چنین برشمردند:
«ما همه انتظار فرج داریم، و باید در این انتظار خدمت بکنیم. انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است، و ما باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا بکند، و مقدمات ظهور ان شاء الله تهیه بشود.». (صحیفه امام، ج 8، ص: 374)
چنانکه ملاحظه می شود در مفهومی که حضرت امام - قدس سره - از «انتظار» ارائه می دهند نه تنها از سکون و سکوت و تن دادن به وضع موجود خبری نیست، بلکه صحبت از تلاش و کوشش برای تحقق قدرت اسلام و آماده شدن زمینۀ ظهور است، که این با مفهومی که سالها سعی می شد از «انتظار» در اذهان مردم جا داده شود بسیار فاصله دارد.
امام (س) در برهه های مختلف انقلاب اسلامی به منظور آماده ساختن مردم برای مقابله با مشکلات و خطراتی که انقلاب و نظام نوپای اسلامی را تهدید می کرد، به مفهومی که خود از انتظار داشتند تأکید می فرمودند و مردم را به پایداری و تلاش بیشتر فرا می خواندند:
«من امیدوارم که ان شاء الله برسد روزی که آن وعده مسلم خدا تحقق پیدا کند و مستضعفان مالک ارض بشوند. این مطلب وعده خداست و تخلف ندارد، منتها آیا ما درک کنیم یا نکنیم، آن به دست خداست. ممکن است در یک برهه کمی وسایل فراهم بشود و چشم ما روشن بشود به جمال ایشان. این چیزی که ما در این وقت، در این عصر وظیفه داریم، این مهم است. همه انتظار داریم وجود مبارک ایشان را، لکن با انتظار تنها نمی شود، بلکه با وضعی که بسیاری دارند، انتظار نیست. ما باید ملاحظه وظیفه فعلی شرعی- الهی خودمان را بکنیم و باکی از هیچ امری از امور نداشته باشیم. کسی که برای رضای خدا ان شاء الله مشغول انجام وظیفه است، توقع این را نداشته باشد که مورد قبول همه است، هیچ امری مورد قبول همه نیست. کار انبیا هم مورد قبول همه نبوده است، لکن انبیا به وظایفشان عمل کردند و قصور در آن کاری که به آنها محول شده بود نکردند، گرچه مردم اکثراً گوش ندادند به حرف انبیا. ما هم آن چیزی که وظیفه مان هست عمل می کنیم و باید بکنیم، گرچه بسیاری از این عمل ناراضی باشند یا بسیاری هم کارشکنی بکنند. » (صحیفه امام، ج 19، ص: 246 - 247)
جانمایۀ تفکر امام راحل و موضوعی که همواره، چه در نظر و چه در عمل، مدّ نظر ایشان بوده عمل به وظیفه و ادای تکلیف الهی است.
« پر کردن دنیا را از عدالت، آن را ما نمی توانیم [پر] بکنیم. اگر می توانستیم، می کردیم، اما چون نمی توانیم بکنیم ایشان باید بیایند. الآن عالم پر از ظلم است. شما یک نقطه هستید در عالم. عالم پر از ظلم است. ما بتوانیم جلوی ظلم را بگیریم، باید بگیریم؛ تکلیفمان است. ضرورت اسلام و قرآن [است،] تکلیف ما کرده است که باید برویم همه کار را بکنیم. اما نمی توانیم بکنیم؛ چون نمی توانیم بکنیم، باید او بیاید تا بکند. اما ما باید فراهم کنیم کار را. فراهم کردن اسباب این است که کار را نزدیک بکنیم، کار را همچو بکنیم که مهیا بشود عالم برای آمدن حضرت- سلام الله علیه» (صحیفه امام، ج 21، ص: 16 – 17)
انتظار در قاموس امام خمینی (س) مفهومی جز آمادگی فردی و اجتماعی برای برپایی دولت کریمه حضرت ولی عصر – ارواحنا له الفداء - ندارد و این همان است که در فرهنگ شیعی بدان اشاره شده و در روایات معصومین - علیهم السلام - از آن سخن به میان آورده است.
مسئله انتظار از عمیق ترین مفاهیم دینی ما است. نمی توانیم بگوییم این انتظار هم مثل همین که انتظار فرج عبادت است یا افضل العبادة انتظار الفرج بگوییم حالا دو رکعت نماز مستحبی، مستحب است، این هم یکی از مستحبات است کنار این مستحب.
یک وقتی است که انسان می گوید من می خواهم ایمان خودم را حفظ کنم، واجبات و محرمات را رعایت کنم، یک وقت می گوید، من به عنوان یک مسلمان و مؤمن به دنبال این هستم که مقصود خدای تبارک و تعالی از خلقت آسمان ها و زمین و ارسال رسل و انزال کتب و این ها همه محقق بشود. و می شود من چنین روزی را ببینم؟ اگر انسان این فکر را بکند، این انتظار، انسان را آرام نمی گذارد. انتظاری را که امام خمینی(س) می فرمودند، همین گونه انتظار است و نه انتظاری که انسان را منزوی کند، انتظاری که انسان را بی اطلاع از آن چه که دارد علیه دین واقع می شود قرار دهد. به این جهت می گویند "افضل العبادة انتظار الفرج" این تعبیری که در کلمات امیرالمؤمنین هست که حضرت فرمود "انتظروا الفرج"، امیرالمؤمنین می فرمود "و لا تیأسوا من رَوح الله"، یعنی خود فرج روح الله است. حالا ممکن است بگوییم رَوح الله اطلاق بر خود حضرت حجت می شود که خیلی ها این را می گویند و مشهور هم همین را می گویند ولی خود فرج و ظهور رَوح الله است یعنی آن حقیقت اصلی و هدف اصلی خدای تبارک و تعالی آن زمان ظهور است. "فان احب الاعمال الی الله عزوجل، انتظار فرج". خوب این روایت یا مثلاً این روایتی که از امام صادق علیه السلام است: "من مات منتظراً لهذا الامر کان کمن کان مع القائم فی فسطاطه" بعد فرمود "لا بل کان بمنزلة الضارب بین یدی رسول الله بالسیف". کسی که منتظر این فرج باشد این مثل کسی است که با حضرت در خیمه او است بعد فرمود نه بالاتر مثل کسی است که در جلوی رسول خدا دارد جهاد می کند، خوب این کدام انتظار است؟ انتظاری که من در خانه خودم بنشینم، کاری نداشته باشم بر سر اسلام چه دارد می آید این انتظار نیست اصلاً، انتظاری که من خبر نداشته باشم بر سر مسلمین چه می آید، انتظاری که من اصلاً بیگانه باشم از این که دشمنان اسلام دارند چه حرکات و تحرکاتی را علیه اسلام می کنند، این اصلاً اسمش انتظار نیست. آن انتظاری که اینقدر ثواب دارد، این است که آدم به دنبال این باشد که دین به نحو کامل برای تمام بشریت محقق شود. این انتظار است که انسان را به دنبال حکومت اسلامی سوق می دهد.
برگرفته از امام خمینی(س) و احیاءِ انتظار فرج و مسئله انتظار