شرح مفاهیم و اصطلاحات عرفانی دیوان حضرت امام خمینی(س)
پژوهشگر: فرزاد دولتی
رشته تحصیلی: عرفان اسلامی
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ ۱۳۸۸
محل تحصیل: تهران، دانشگاه آزاد اسلامی
چکیده: در این پایان‌نامه ابتدا دیوان اشعار امام خمینی(س) و شخصیت عرفانی این حکیم و عارف بزرگوار مورد تحلیل قرار گرفته و سپس سعی بر آن شده است که جنبه‌های عرفان در دیوان اشعار ایشان که با نمود خاصی متجلی شده است در مقایسه با شاعرانی همچون حافظ، مولوی، سعدی، و... مورد بررسی قرار گیرد و اصطلاحات عرفانی همراه با شواهد شعری استخراج گردیده و توضیح داده شده است.
***
اخلاق و عرفان از منظر امام خمینی(س)
پژوهشگر: حسین ثواب
رشته تحصیلی: ادیان و عرفان
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ ۱۳۸۷
محل تحصیل: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرری
استاد راهنما: خسرو ظفرنوایی
استاد مشاور: سیدعبدالحمید حیرت سجادی
چکیده: نقش ممتاز و بی بدیل علمی و اندیشمندان دل آگاه در پیشرفت معنوی و اخلاقی جوامع محققین را بر آن می دارد که زوایای سلوک فردی و علمی و حیات سیاسی و اجتماعی آموزگاران حقیقت را در گذشته و حال مورد توجه قرار دهند.
***
سیری در اندیشه های عرفانی امام خمینی
پژوهشگر: محمد حسن شیرازی
رشته تحصیلی: فلسفه
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/1381
محل تحصیل: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
استاد راهنما: میرهادی موسوی نیا
استاد مشاور: حسین بهروان
چکیده: در این تحقیق اندیشه های عرفانی امام از جمله مسائل مربوط به خداشناسی ، ولایت ، جایگاه نماز و ... مورد توجه قرار گرفته است.
***
عشق و عرفان در دیوان حضرت امام خمینی(س)
پژوهشگر: شبنم صحیحی
رشته تحصیلی: زبان وادبیات فارسی
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/١٣٨٠
محل تحصیل: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان
استاد راهنما: قدمعلی سرامی
چکیده: در این تحقیق محقق به بررسی موضوع عشق و عرفان در دیوان حضرت امام پرداخته و این دو موضوع و همچنین ارتباط میان این دو را بررسی نموده است.
***
شریعت، طریقت، حقیقت در آثار و آراء عرفانی امام خمینی(س)
پژوهشگر: عفت صفوی
رشته تحصیلی: عرفان اسلامی
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ 1385
محل تحصیل: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات
استاد راهنما: هادی وکیلی
استاد مشاور: اسماعیل منصوری لاریجانی
چکیده: ضمن توضیحاتی پیرامون سه مقوله (شریعت، طریقت، حقیقت) به آسیب شناسی و پیشینه‌ای تاریخی این دیدگاه‌های سه‌گانه پرداخته شده و علل انفصال آنها مورد بررسی قرار گرفته و عوامل تنش و ستیز تا مرز تکفیر و ارتداد شناسایی شده‌اند. در قرن هشتم نقش سید حیدر آملی واز قرن دهم به بعد آن دسته از علماء که در پیوند و تالیف این سه دیدگاه اثرگذار بوده‌اند مطرح می‌گردد. در ادامه با کنکاش در آثار و آراء عرفانی امام خمینی که خود حکیم و فقیهی بی‌بدیل است در می‌یابیم که ایشان در تادب به آداب شرعی بسیار دقیق بوده‌اند و التزام به ظواهر شرع را شرط لاینفک وصول به حقیقت می‌دانند. از طرفی در اهمیت کسب معارف از دامنه‌ی طور سینا اوج زحل حقایق داد سخن داده‌اند تا مشتاقان به فراخور حال قبسی برگیرند.ایشان در گشودن و فتح باب حقیقت، راهی راجز نوشیدن از شریعه‌ی شریعت و پیمودن راه طریقت امکان پذیر نمی‌دانند.
***
مبانی و مباحث عرفانی نظری در آثار و اشعار حضرت امام خمینی(س)
پژوهشگر: ابوالفضل فیروزی
رشته تحصیلی: عرفان اسلامی
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ 1382
محل تحصیل: تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات
استاد راهنما: اسماعیل منصوری لاریجانی
استاد مشاور: هادی وکیلی
چکیده: الف ـ مهمترین اهداف 1. تدوین، طرح و تبیین مبانی و مباحث مهم حکمی و نکات عرفان نظری حضرت امام خمینی(س) به‌ویژه در مبحث «حسن تجلی». 2. تطبیق آرا و اندیشه‌ها و مشاهدات عرفانی آن حضرت در مباحث مذکور با قرآن و حدیث و ادعیه و نیز نظریات صاحبنظران طراز اول عرفان و بیان نقاط اشتراک یا افتراق آنها با اندیشه‌های حضرت امام خمینی(س). 3. طرح و تبیین چهره ادبی ـ عرفانی حضرت امام(س) در مبحث مذکور ب ـ روش‌ها و اسلوب: 1. سعی کرده‌ایم ضمن اینکه متن تحقیق قل و دل و با تکیه بر اندیشه‌های اساسی و ناب حضرت امام(س) باشد، به‌گونه‌ای ادبی، بدیع و جذاب نگارش شود و حتی‌الامکان از آوردن مطالب پیچیده و نکات غامض و جملات بغرنج و کلمات غریب و ترکیبات نامأنوس و اصطلاحات مغلق، چنانکه لازمه و ضرورت شیوه این قوم تاکنون بوده است، پرهیز شود و در مواردی که ناگزیر و بوده‌ایم، سعی شده، در بخش توضیحات پیوستی نکات لازم را مستنداً و مشروحاً شرح و بسط نماییم. 2. برعکس دیگر تحقیقاتی که تاکنون در ادامه عرفان امام(س) شده ـ و آن اینکه معمولاً امام در حاشیه قرار گرفته است و دیگران در متن ـ سعی شده در این تحقیق حضور حضرت امام خمینی(س) پررنگ‌تر باشد و اندیشه‌های ناب آن امام همام در متن و محوریت بحث قرار بگیرد و نظرات دیگران در حاشیه. ضمن اینکه نوعی عرفان نظری تطبیقی نیز ارائه گردد. 3. برای تأیید و اعتبار بیشتر شرح نکات و توضیحات پیوستی مربوطه در این مبحث، سعی شده است به آیات قرآن و روایات و ادعیه معتبر و آثار و اشعار صاحبنظران، طراز اول عرفان از جمله خود حضرت امام خمینی(س) استناد نماییم و از ارائه نظریات شخصی و حتی اشخاص و منابع غیرمعتبر و مشهور حتی‌الامکان پرهیز نماییم. 4. آغاز مقدمه مبحث را نیز تبرکاً و تیمناً از دیباچه وزین کتاب مستطاب «مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه» آن امام همام(س) آورده‌ایم. چرا که هم متناسب با این مبحث بود و هم خواستیم بدین بهانه شرحی بر آن ـ که البته نه درخور آن بلکه در اندازه فهم قاصر خود و ظرفیت مجال این مقاله ـ آورده باشیم. 5. سعی کرده‌ایم از شرح و بسط نکات بدیهی و یا توضیح باصطلاح واضحات و یا مطالب و نکاتی که غالباً در آثار حضرت امام(س) به‌ویژه پس از ارتحال آن حضرت توسط عزیزان زحمتکش مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام(س) انجام شده پرهیز نماییم. 6. حتی‌المقدور سعی شده در برخی موارد در تفسیر اندیشه و آثار حضرت امام(س) به مصداق و اقتضای قرآن و حدیث که ـ «تفسیر بعضه لبعض» است ـ از دیگر بیانات و آثار خود آن حضرت مدد بگیریم. نتیجه: سعی شده عصاره اندیشه امام را از تمام آثار منظوم و منثور امام(س) در موضوع «حسن تجلی» مطرح، و نقد و بررسی و در قالب سبکی بدیع و جذاب و در عین حال علمی و عقلی به شکل موجز و متین ارائه شود.
***
تجلی دین و عرفان در آثار حضرت امام خمینی(س)
پژوهشگر: فاطمه حاجی بابائیان امیری
رشته تحصیلی: زبان و ادبیات فارسی
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ ۱۳۸۷
محل تحصیل: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
استاد راهنما: محمدعلی گذشتی
استاد مشاور: حسین بهزادی اندوهجردی
چکیده: پژوهش شامل موارد ذیل است: بررسی دین و عرفان، عرفان و امام، زندگی و آثار حضرت امام خمینی(س)، بررسی مقامات و احوال در عرفان و تصوف از منظر اهل عرفان و حضرت امام(س) تاثیرگذاری مشایخ در تکوین اندیشه‌های حضرت امام، تاملی بر مهمترین آثار عرفانی حضرت امام، بررسی اندیشه عرفانی، نگرش امام به اهل عرفان و خصوصیات عرفان ایشان، امام و عرفان ناب محمدی(ص)، ویژگی های عمومی عرفان ناب امام(س)، امام و ادبیات عرفانی، سبک‌شناسی در آثار امام، بررسی تطبیقی منظر عرفانی امام و دو شاعر عارف و نامی ادبیات فارسی و بررسی برخی وجوه برجسته در ادبیات عرفانی امام.
***
پژوهش در آثار عرفانی حضرت امام خمینی(س)
پژوهشگر: مهناز اخوان زنجانی
رشته تحصیلی: ادبیات فارسی
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ ٧٩-١٣٧٨
محل تحصیل: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
استاد راهنما: محمدعلی گذشتی
استاد مشاور: حسین بهزادی اندوهجردی
چکیده: در مذاهب فلسفی و عرفانی امام خمینی، انسان مختار است و می‌تواند ماهیت‌های گوناگونی را بپذیرد و اگر انسان ماهیتی را که مطابق فطرت انسانیش است بپذیرد و انتخاب کند به آخرین درجه کمال خود سیر خواهد کرد و کسب این مهم جز در سایه پرورش استعدادها و امیال درونی و بیرونی امکان‌پذیر نیست. انسان دارای دو سیر عقلی و قلبی در اندیشه امام است. انسان در قدم اول سیر الهی، فکر می کند که موجودی مستقل است اما در مراحل بعدی با ژرف اندیشی پی می‌برد که در دنیا هیچ موجود مستقلی وجود ندارد و همه موجودات عین نیازند. در نتیجه متوجه آن ذاتی می‌شود که صمد مطلق است. نگارنده در بخش دیگری از این پایان‌نامه نگاشته است: امام مانند بعضی عرفا سیر حرکت از مبدا خلقت تا مقصد آفرینش را قوس نزول و سیر از دورترین نقطه تا نقطه مبدا را قوس صعودی می‌نامند. حرکت اشیاء از مبدا تا دورترین نقطه از نظر فلسفه اصل علیت و از نظر عرفان اصلی تجلی است. حرکت اشیاء از دورترین نقطه به سوی مبدا همان فلسفه اصل دل و عشق هر فرع به بازگشت به اصل و مبدا خویش است.
***
نگرشی بر اندیشه های عرفانی حضرت امام خمینی(س)
پژوهشگر: امیرمسعود حسینی حقیقت
رشته تحصیلی: معارف اسلامی گرایش تبلیغ
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد پیوسته/ ١٣٧٣
محل تحصیل: تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد
استاد راهنما: حسن مصطفوی
استاد مشاور: غلامرضا اعوانی
چکیده: جای شک نیست که جهان‌بینی حضرت امام(قدس‌الله نفسه الزکیه) به گونه‌ای متمایز بود. خصوصیات این جهان‌بینی اگرچه تا حدودی به صورت عام روشن است، ولی زوایا و دقایق آن تا حدود زیادی نیاز به تحقیق و تفحص دارد. از سویی تاثر حضرت ایشان از قضایای عرفانی و عرفان بطور عموم امری واضح است و این خود می‌تواند سرنخی برای کنکاش در ریز موضوعات فکری ایشان باشد. به همین دلیل طرز تفکر ایشان و تاثرشان از جریانات شایع در قلمرو عرفان در ارزیابی حوزه تاثیر عرفان در اندیشه ایشان به گونه‌ای بود که اعتبار آن جدا و مستقل از تراوشات فکری دیگر ایشان کار صوابی نباشد. همینگونه به نظر می‌رسد بررسی افکار ایشان در ابعادی همانند تشریح و تبیین امور دینی و سیاسی نیز بدون توجه به دستاوردهای ایشان درخصوص عرفان چندان درست نباشد. بر این اساس شناخت آن نحو اسلام که ایشان بدان فرامی‌خوانند و نام آن را اسلام ناب محمدی می‌دانستند مستلزم دخول و جولان در حیطه تفکرات عرفانی ایشان می‌باشد. این تحقیق در نظر داشته تا این بعد عظیم حضرتش را در مبحثی مستقل مطرح ساخته و جلال و ابهت آن روح عظیم را در این بعد جلای بیشتری بخشد. محورهای عمده این پژوهش عبارتند از: الف - شخصیت هایی که در تکوین اندیشه‌های عرفانی حضرت امام نقش داشته‌اند. ب - نگرشی به برخی از مهمترین آثار عرفانی ایشان. ج - نگرش حضرت امام نسبت به عرفا و ویژگیهای عرفان ایشان. د - برخی از مهمترین آموزه‌های عرفانی معظم‌له.
***
مبانی عرفان و تصوف در دیوان اشعار امام خمینی(س)
پژوهشگر: رقیه صدرائی
رشته تحصیلی: زبان وادبیات فارسی
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ ١٣٨٣
محل تحصیل: تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات
استاد راهنما: علی شیخ الاسلامی
استاد مشاور: فاطمه طباطبایی
چکیده: رساله حاضر پیرامون مبانی عرفانی و تصوف در دیوان امام خمینی رحمه الله علیه نوشته شده که به طور اختصار به مطالب آن اشاره می کنیم. تصوف از قرن دوم هجری با زهد و اعراض از دنیا شروع شدد اصطلاح عرفان در قرن سوم هجری قمری معمول شد عرفان در مقایسه با تصوف یک مکتب فکری و فلسفی متعارف برای شناخت حق و حقیقت است آن هم البته نه به طریق حکما، بلکه از راه اشراق و کشف است. تصوف و عرفان را می‌توان در دو چهره مثبت و منفی مشخص نمود در چهره مثبت عرفانی است مبتنی بر فکر اصیل اسلامی گرفته شده است. از قرآن و سیره پیامبر اسلام و ائمه معصومین به دو راز حشویات (منطبق با کرامت انسانی و در چهره منفی که با روح عرفان اسلامی سازگار ندارد تصوفی است صرفاً خانقاهی و با آداب خشک، انزوا، سماع، رقص و ریاضت های آنچنانی، و محروم کردن خود از حلال‌ها و طیبات است. در قرن سوم تصوف را به صورت علمی در آورده و تدریس می کردند در قرن چهارم (ه.ق) توسعه تصوف روز افزون شد و با تألیف کتبی مانند قوت القلوب ابوطالب مکی و صفوه الصفوه ابوالفضل محمدبن طاهر مقدس و احیاء العلوم غزالی یکباره نفوذ و تأثیر تصوف بیشتر شد و از قرن پنجم به بعد شعر عرفانی آغاز شد و در دوره‌های بعد به کمال رسید و شاهکارهایی چون حدیقه سنایی، قصاید و غزلیات عارفانه سعدی و حافظ و مثنوی مولانا به وجود آمد. در قرن نهم شریعت و طریقت به هم نزدیک شد و در هم آمیخت دراین قرن تشیع بیشتر به تصوف نزدیک شد و علماء دین و متشرعان و فقها هم نسبت به صوفیه و عرفا نظر موافق پیدا می کنند اگر چه عده‌ای هنوز با صوفیه مخالفت داشتند. در قرن دهم به بعد مخالفت علمای دین با صوفیه بیشتر شد و در قرن دوازدهم تصوف به خارج از ایران راه یافت. در عهده قارجاریه هم مثل عهد صوفیه در نزد معدودی از حکما و فقها مقول واقع شد. در قرن حاضر با نهضت امام خمینی عرفان و تعالیم اسلامی که به فراموشی سپرده شده بود جانی تازه گرفت و امروزه با تأمل در زندگی امام می‌توان راه روشنی برای بازشناسی عرفای گذشته یافت. وقتی از چنان شخصیتی زمزمه‌های عاشقانه و عرفانی سلف چون حافظ... شنیده می‌شود روح تازه‌ای در کالبد عرفان خشک و فراموش شده دمیده می‌شود.ایشان خدمات بزرگی برجامعه اسلامی کرده‌اند: از جمله خدمات بزرگ ایشان خدمت به عرفان اسلامی و عارفان می‌باشد.
***
بررسی جنبه‌های عرفانی در دیوان اشعار امام خمینی(س)
پژوهشگر: علی صمدی عباسی
رشته تحصیلی: زبان و ادبیات فارسی
مقطه تحصیلی: کارشناسی ارشد/ ۱۳۸۹
محل تحصیل: دانشگاه ازاد اسلامی، واحد مهاباد، دانشکده زبان و ادبیات فارسی
استاد راهنما: پرویز محمدی
استاد مشاور: رحیم عبدالهی
چکیده: در این پایان‌نامه ابتدا دیوان اشعار امام خمینی(س) و شخصیت عرفانی این حکیم و عارف بزرگوار مورد تحلیل قرار گرفته و سپس سعی بر آن شده است که جنبه‌های عرفان در دیوان اشعار ایشان که با نمود خاصی متجلی شده است در مقایسه با شاعرانی همچون حافظ، مولوی، سعدی، و... مورد بررسی قرار گیرد و اصطلاحات عرفانی همراه با شواهد شعری استخراج گردیده و توضیح داده شده است.
***
فنا و بقا در عرفان اسلامی با رویکرد به آرای امام خمینی
پژوهشگر: الهام غیور
رشته تحصیلی: عرفان اسلامی
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ 1385
استاد راهنما: فاطمه طباطبایی
استاد مشاور: سیدمحمود یوسف ثانی
چکیده: در پژوهش های عرفان اسلامی به «فنا و بقا» به عنوان یک موضوع مستقل و به شکل جامع، کمتر پرداخته شده، بلکه همواره در ضمن موضوعات دیگر مطرح گردیده است. بنابر اهمیت مساله «فنا و بقا» که به اتفاق نظر همه عرفا بالاترین مرتبه سیر انسان است و دستیابی به جاودانگی و ابدیت که هدف بشر در طول تاریخ بوده، در سایه فنای فی الله و بقای باالله میسر می باشد، این موضوع با رویکرد به آراء حضرت امام خمینی(س) بررسی شده است. این رساله به تبیین حقیقت «فنا و بقا» بر مبنای «وحدت شخصی وجود» پرداخته که حقیقت «فنا و بقا» وجود مستقل نداشتن ماسوی الله و به عبارت دیگر ظهور و نمود بودن عالم بیان شده و بدینوسیله سعی شده به یکسری از اشکالات وارد در مسئله «فنا و بقا» پاسخ داده شود، از جمله اینکه فنا به معنای نابودی عالم و انکار ماسوی الله نیست، بلکه به معنای نمود و ظهور بودن عالم در مقابل حقیقت وجود می باشد و ادراک شهودی و وجدانی این حقیقت توسط عارف واصل «فانی شدن» نام دارد. عارف با فنای در وجود بی نهایت و فنا ناپذیر حق، از تمامی قیود و حدود رها شده و به بقای حق باقی می گردد. همچنین در این رساله سعی شده با طرح مراتب عالم و تطبیق آن با مراتب نفس انسان جایگاه «فنا و بقا» روشن شود و در ادامه به مراتب «فنا و بقا» و تطبیق آن با مراتب انسان پرداخته می شود. در بخش پایانی این رساله نتایج «فنا و بقا» تحت دو عنوان «خلافت الهی» و «عبادت» بررسی می شود.