دهم رجب، مصادف است با سالروز میلاد خجسته نهمین امام شیعیان حضرت امام محمد بن علی الجواد (ع)، بزگواری از تبار راستان که در عین جوانی، مناظرات علمی ایشان با دانشمندان سیار فرق اسلامی، از جمله مناظرات و مباحثات عمده و معروف ائمه طاهرین (علیهم السلام) به شمار می رود.
از آن امام همام، روایات متعددی در موضوعات مختلف عقیدتی به یادگار مانده است که هر کدام در جامعه امروز ما قابل توجه بیش از پیش است. آن حضرت در فرازی می فرمایند: مؤمن نیازمند سه خصلت است: توفیق از سوی خداوند، واعظی از درون خود و پذیرش از کسی که او را پند می دهد. (تحف العقول، ص 457). در آموزه های دینی و عقیدتی ما، به مقوله نقد و نقدپذیری توجه شایانی شده است. موعظه و نصیحت و از سوی دیگر استعماع قول و پذیرش نقد و پند از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر بوده و در جامعه پیامدهای سازنده و سودمندی از خود به جای می گذارد.
اصولاً جاکعه بدون پرسش و خالی از نقد، جامعه زنده نیست. در یک جامعه پویا، انتقاد سانده از جمله حقوق حاکم اسلامی بر مردم شمرده می شود. گرچه تمام اقشار جامعه نیازمند اصلاح و پند و نقدپذیری هستند. نقادی و نقد پذیری برای یک جامعه پویا، سرمایه ای گرانبها محسوب می شود. حکومت اسلامی نیز بر اساس خرد و ارزش حاکم بر آن به دنیال چنین سرمایه ای است و از آن استقبال می کند.
امام خمینی (ره) به عنوان پایه گذار حکومت اسلامی و مجدد آموزه های اسلام در قرون اخیر، به این مهم توجه خاص داشتند، و در موارد گوناگون متذکر این معنا شده و مسئولان و مقامات کشور را به نقدپذیری، ترویج فرهنگ نقادی و پذیرش پند دعوت نموده اند:
«نباید ماها گمان کنیم که هر چه می گوییم و می کنیم کسی را حق اشکال نیست. اشکال، بلکه تخطئه، یک هدیه الهی است برای رشد انسانها.» (صحیفه امام، جلد 20، صفحه 451)
این فرموده رهبر انقلاب ناظر به حدیثی است از امام جعفر صادق (ع) که فرمودند: «أحَبُّ إِخْوَانِی إِلَیَّ مَنْ أَهْدَی إِلَیَّ عُیُوبِی؛ محبوبترین برادر نزد من کسی است که عیوبم را به من اهدا کند.» (بحارالانوار، ج 75، ص 249)
بنابراین امام راحل (ره) در ادامه رسالت بزرگان دین، جامعه اسلامی را متوجه این مهم می کنند که برای تهذیب نفس و دوری از رذیلت اخلاق، باید با روی باز و سینه ای گشاده به استقبال پند و نقد رفت.
«اگر انسان خودش را ساخته بود، هیچ بدش نمی آمد که یک رعیتی هم به او انتقاد کند؛ اصلًا بدش نمی آمد، از انتقاد بدش نمی آمد.» (صحیفه امام، جلد 13، صفحه 198)
این سخن نشان دهنده این نکته است که احترام به عقاید دیگران و پذیرش نقد خود مستلزم آموختن و تمرین نمودن است.
اما روی دیگر سکه نقد و نقادی، رعایت انصاف در نقد و دوری از حب و بغضهاست.
فرد نقاد باید در نقد و پند خود، جانب انصاف و عدالت را در نظر گرفته و از روشهای غیر اخلاقی و تخریب و تخطئه پرهیز کند. فقط در این صورت است که جامعه اصلاح می شود و راه رشد و تعالی را در پیش خواهد گرفت.