تربیت اخلاقی از دیدگاه امام خمینی
پژوهشگر: اکبر اسدی
رشته تحصیلی: تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ ۱۳۸۷
محل تحصیل: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، دانشکده علوم انسانی
استاد راهنما: م‍ن‍ص‍ور خ‍وش‍خ‍ویی
استاد مشاور: م‍ح‍م‍درض‍ا ف‍ریدونی
چکیده: تربیت اخلاقی فرایند زمینه‌سازی و به کارگیری شیوه‌هایی جهت شکوفاسازی، تقویت و ایجاد صفات، رفتارها و آداب اخلاقی و اصلاح و از بین بردن صفات، رفتارها و آداب غیراخلاقی در خود انسان یا دیگری است. بدون تردید اصلاح و تهذیب نفس در سعادت فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی انسان نقش به سزایی دارد؛ به طوری که اگر انسان تمامی علوم را تحصیل کند و کلیه نیروهای طبیعت را به تسخیر خویش درآورد، اما از تسخیر درون و تسلط بر نفس خود ناتوان باشد، از رسیدن به سعادت و نیل به کمال بازخواهد ماند. از این رو تربیت روحی و اخلاقی و در یک‌کلام «برنامه انسان‌سازی» برای هر جامعه‌ای امری به غایت حیاتی و جدی است.
در این میان همه ی کسانی که با زندگی امام خمینی(س) آشنایی دارند بر این نکته واقفند که سیره تربیت اخلاقی امام خمینی(س) شیوه ی موفقی است که می تواند راه‌گشای جامعه در حرکت به سوی تعالی باشد؛ زیرا امام خمینی(س) پیش از آن که یک سیاستمدار و انقلابی قاطع باشد یک مربی بزرگ و معلمی نمونه بود که توانست با دریافتی عمیق از اصول و مبانی اخلاق و تربیت الهی، خویشتن را در میدان سخت مجاهده با نفس و تزکیه ی دایمی بیازماید و مراحل آن را در عالی ترین سطوح طی کند و به جاست امروز که بیش از هر زمان دیگر جامعه ی ما مورد هجوم فرهنگی قرار گرفته و کمبود ارزش‌های اسلامی احساس می شود راه و روش اخلاقی و تربیتی امام خمینی(س) که منطبق بر اصول اسلامی می باشد هر چه بیشتر مورد توجه قرار گرفته و در جامعه بسط و گسترش یابد.
در این تحقیق آن چه مورد نظر قرار گرفته بررسی و معرفی دیدگاه‌های امام خمینی(س) در حوزه ی تربیت اخلاقی است که در این خصوص روش بررسی از نوع اسنادی و کتابخانه‌ای بوده که محقق با مراجعه به آثار بر جای مانده از حضرت امام خمینی(س) به بررسی موضوع پرداخته و نتیجه ی کلی بدست آمده این که؛ تعلیم و تربیت اخلاقی انسان از دیدگاه امام خمینی(س) زمانی تربیت واقعی و حقیقی است که انسان را در جهت کمال سوق دهد نه کمال اعتباری؛ و آنچه که انسان را به این کمال می رساند تعلیم وتربیتی است که در راستای تحقق فضائل اخلاقی و اجتناب از رذایل اخلاقی است تا بدین وسیله انسان به کمال و سعادت الهی نائل آید.
***
اخلاق عملی امام خمینی(س)
پژوهشگر: عصمت حسنی برزگرپور
رشته تحصیلی: حوزوی
مقطه تحصیلی: کارشناسی/ ٧٧-١٣٧٦
محل تحصیل: قم، جامعه الزهرا(س)
چکیده: اکنون که با گذشت زمان هر روز برگی به برگ های تاریخ افزوده می‌شود، یک تحفه برای ما می‌ماند و آن اندوه و حسرت به خاطر غفلت ها و بی‌تفاوتی ها و دور ماندن از سرمایه‌هاست. اکنون بر ماست که همت کنیم، تا آیندگان ما، بیش از این چوب غفلت ما را نخورند. و لازمه این کار این است که ریشه ضغف و فقر خویش را بشناسیم و آن را ریشه کن کنیم. با کمی دقت می‌فهمیم که علت چیزی جز غفلت نیست. غفلت از سرمایه‌ها سرمایه‌هایی چون اهلی بیت علیهم السلام- و علوم الهی ایشان همچنین غفلت از احوال بزرگان که با روح آنها در دفتر تاریخ می‌توانستیم خزانه‌ای گرانبها داشته باشیم. چرا که آن بزرگان منابع فیض عالمند. بنابراین باید با عزمی راسخ، در این زمان که از پیشوایان دوریم و «الوالامر» را داریم آستین همت بالا بزنیم و خاطره آن بزرگان را زنده نگه داشته و بر لوح سینه‌هامان حک کنیم و بعد هم درون گنجینه‌هایی برای استفاده آنیدگان ذخیره کنیم. برای نیل به این مقصود به سراغ آن کسی رفته‌ایم که «الوالامر» است. او پیشوا و مقتدای ما رادمردی از عشیره خورشید است. او که وقتی طوفان سیاه بیدارگر طاغوت خانه و کاشانه‌مان را به تاراج می‌برد و چشمان خون گرفته خفاشان شب از هر طرف در کمین ردپای نور بود، با گامهای استوار خود قدم بر این خاک نهاد و ظلم جادوگر قرن را شکست. در چشمانش موجی از شادی های ناب و دست هایش مأمن نور بود. در نگاه پیرامونش راز نهفته بود که هر جستجوگر را به دنبال خود میکشاند و در یکنگاه عاشق خود میکرد. عاشق عشق که معشوقش خدا بود.دلاوری که گلها با مسیجائیش سر برافراشتند، کسی نبود جز ابراهیم دوران، خمینی بت شکن و ما اینک به امید آنکه بتوانیم برای جبران آن ساختارها کاری کرده باشیم. هرچند ناچیزسعی بر آن داریم تا حد امکان و در حد سعی خویش گل هایی از بوستان زندگی ایشان جمع آوری کرده صحن و سرای دل هامان را با آن آذین بندیم تا انشاءالله ما هم قطره کوچکی از آن اقیانوس بیکران گردیم. به همین منظور و با عنایت خداوند متعال و توجهات حضرت ولی عصر روحی وارواح العالمین مجموعه‌ای گردآوری و تدوین شده البته با توجه به محدود بودن حجم نوشته گزینه‌هایی بسیار کم و کوچک را انتخاب نماییم. این مجموعه در سه فصل تهیه شده: در فصل اول در مورد اخلاق، ضرورت و فایده آن و همچنین اهمیت اخلاق بحث می‌شود تا با شناخت و پی‌بردن به نقش اخلاق درزندگی به ضرورت آن بیشتر پی برده و از آن بهتر بهره گیریم. در فصل دوم انواع اخلاق که عبارت از اخلاق دینی و غیر دینی است معرفی شده و مصادیق ذکر گردیده همچنین تفاوت اخلاق دینی با اخلاق غیردینی بیان شده، تا فرد خواهان اخلاق با شناسایی درست آن اخلاق راکه به درد او می‌خورد و او را به اهداف عالیه‌اش می‌رساند، انتخاب کند و با شناخت درست از اخلاق از گام نهادن در بیراحه پرهیز کند. همچنین مبنای اخلاقی امام که همان اخلاق اسلامی است مورد بررسی قرار گرفته. در فصل سوم اخلاق عملی امام خمینی مورد بررسی قرار گرفته، که این فصل بخش عمده رساله را تشکیل می‌دهد و گزیده‌هایی هرچند کم از زندگی پر بار امام انتخاب شده و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته به امید اینکه توشه راهی باشد برای ساکنان طریق بندگی.
***
تجلی قرآن در آثار اخلاقی امام خمینی(س)
پژوهشگر: مهین رضایی بیدگلی
رشته تحصیلی: علوم قرآن و حدیث
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ 1385
محل تحصیل: دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی
استاد راهنما: محمدتقی دیاری بیدگلی
استاد مشاور: سیدرضا مودب
چکیده: امام خمینی قرآن را یک کتاب اخلاقی می دانستند و انسان ها را نیازمند اخلاق، آن هم اخلاقی که از قرآن و سخنان معصومین سرچشمه گرفته است. مکتب اخلاقی ایشان نیز برگرفته از مکتب قرآن است. از این رو در آثار اخلاقی خویش با بهره گیری از روایات ائمه به بیان فضایل و رذایل اخلاقی، آثار آنها، تنبه دادن خوانندگان و مواعظی در این جهت پرداخته اند و راه کارهای عملی مناسب برای آراستگی به فضایل به و زدودن رذایل بیان کرده اند: که در راستای این تبیین و توضیح و برای تقریب به ذهن مطالب به آیات شریفه قرآنی استناد فرموده اند. در این پژوهش تلاش می شود میزان اتکای ایشان به آیات شریفه بررسی شود و موارد استنادات قرآنی و بعضی استنادات روایی آثار اخلاقی ایشان بیان شود.
***
مقایسه آراء اخلاقی امام خمینی(س) با آراء اخلاقی فیض کاشانی در المحجه البیضا فی تهذیب الاحیا
پژوهشگر: زهرا صالحی
رشته تحصیلی: عرفان اسلامی
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ 1385
محل تحصیل: پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی
استاد راهنما: فاطمه طباطبایی
استاد مشاور: هادی وکیلی
چکیده: در این پژوهش آراء اخلاقی امام خمینی با فیض کاشانی در بحث مهلکات و منجیات مورد بررسی قرار گرفته است. مهلکات یا رذایل اخلاقی بررسی شده عبارتند از: آقات زبان، غضب، حسد، حب دنیا، ریا، تکبر، و عجب، منجیات یا فضایل اخلاقی بررسی شده. دراین پژوهش عبارتند از: توبه، صبر، خوف و رجاء، توکل، اخلاص و تفکر.اختلاف میان امام خمینی با فیض کاشانی در روش و نحوه بیان مطالب اخلاقی است. در آراء اخلاقی این اختلاف در برخی موارد جزئی است علت این شباهت ها هم به یکسانی منابع معرفتی بر می‌گردد منابع معرفتی شامل آیات و روایاتی است که امام و فیض کاشانی در بیان مطالب اخلاقی به آنها استناد کرده‌اند و در برخی موارد روایات مورد استناد حضرت امام و فیض کاشانی یکسان هستند. آنچه که در بحث مهلکات برای ما اهمیت داشت راه های درمان رذایل اخلاقی است در درمان رذایل اخلاقی سه روش وجود دارد: روش ریاضت، روش محبت و روش توحید. این سه روش هر کدام به تنهایی نمی‌‌توانند سالک را دراین راه یاری دهند، بلکه سالک در ابتدا با روش توحید از خدا می‌خواهد که رذایل را از وجود او پاک کند و فضایل را جایگزین آنها کند در روش محبت با عشق به خداوند و محبت او دراین راه گام بر می‌دارد و در مرحله آخر به مدد انجام روش ریاضت تلاش در جهت رفع رذایل و کسب فضای دارد.
***
نقش اخلاق در وحدت ملی با تأکید بر اندیشه امام خمینی(س)
پژوهشگر: مجتبی غلامی
رشته تحصیلی: مدرسی معارف اسلامی گرایش انقلاب اسلامی
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد/ ۱۳۸۹
محل تحصیل: قم، دانشگاه معارف اسلامی
استاد راهنما: نجف لک زایی
استاد مشاور: حسین شرکت توسلی
چکیده: نوشتار حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال اساسی است که در اندیشۀ حضرت امام خمینی(س) چه رابطه ای بین آموزه های اخلاقی و تحکیم وحدت ملی وجود دارد؟ آیا با توجه به اهمیّت اخلاق در اندیشۀ ایشان می توان آنرا به عنوان یکی از مؤلفه های تأثیرگذار بر وحدت ملی معرفی کرد؟
برای پاسخگویی به سؤال مذکور و سؤالات فرعی دیگر، نویسنده تلاش دارد با توجه به نظر امام خمینی(س) دربارۀ انسان در سه حوزه رفتاری، اخلاقی و اعتقادی، رابطۀ دو حوزۀ اخلاق و رفتار را مورد کنکاش قرار دهد. ایشان در این زمینه معتقد است هر یک از این سه حوزه بر یکدیگر تأثیر می گذارد. با چنین رویکردی، اخلاق آدمی بر کلیه رفتارهای جامعه، از جمله وحدت ملی تأثیرگذار است. بنابراین برای ایجاد وحدت ملّی مستحکم در درون جامعه، باید مبانی اخلاقی آن لحاظ گردد. حضرت امام(س) در این زمینه دیدگاه جامعی را عرضه کرده و به سه حوزۀ فردی، اجتماعی و ساختاری اخلاق توجه کرده اند و با تأکید بر نقش والای فرد در حیات جمعی، وحدت را بدون افراد صالح غیرممکن دانسته و تأسیس حکومت صالحان و گسترش آن را در قلمرو جهانی، در گرو وجود افراد مؤمن و مهذب می دانند لذا تهذیب نفس را سرلوحه کار همه افراد معرفی می کنند. در حوزه اجتماعی نیز افراد مهذّب باید با رفتاری اخلاقی در جامعه، موجبات وحدت را فراهم کنند. در حوزه ساختاری اعتقاد دارند ترویج اخلاق در جامعه نیازمند یک شبکۀ ساختاری منظم و منسجم است تا با نهادینه کردن اخلاق در رفتارهای فردی و اجتماعی، وحدت را در جامعه تقویت نماید.
ما در این پژوهش، تأثیر اخلاق را با توجه به چهار مقولۀ مبانی وحدت، کارگزاران وحدت، گستره و انواع وحدت و نیز اهداف وحدت مورد بررسی قرار داده ایم. در مجموع اسلام و برادری بعنوان مهم ترین منابع وحدت مورد توجه امام می باشد. به نظر ایشان کارگزاران وحدت بعنوان علت فاعلی مهمترین نقش را در وحدت ملی دارند. اصول بنیادی اخلاقی که در این حوزه مورد تأکید ایشان است. عبارتند از ایمان، تهذیب نفس، عدالت خواهی.... به نظر ایشان رذائل مهمترین مشکل وحدت در جامعه می باشد.
در بعد گستره وحدت امام معتقد است تنها با گروه هایی می توان متحّد شد که از جهت اعتقادی و اخلاقی با ما همخوانی داشته باشند. ایشان اهداف وحدت را با توجه به حوزه اعتقادی و اخلاقی خود ترسیم می کنند.
***
سیره تربیتی، اخلاقی امام خمینی(س)
پژوهشگر: فردین هاشمی نیک
رشته تحصیلی: عقیدتی سیاسی
مقطع تحصیلی: کارشناسی /١٣٧٤
محل تحصیل: قم، دانشکده عقیدتی سیاسی شهید محلاتی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
چکیده: در این راستا محقق درسر فصل به بررسی ابعاد علمی و تربیتی امام پرداخته که عبارتند از: امام خمینی در وادی تهذیب نفس در این فصل محقق ابتدا از ضرورت تهذیب نفس صحبت کرده و سپس به بررسی ویژگی های تهذیب نفس در زندگی امام پرداخته است. در فصل دوم سیره عملی امام را در توجه به مسائل عبادی و معنوی مورد توجه قرارداده و به مسائل همچنین جایگاه و ویژگی های نماز در نزد امام و توجه به زیارت مشاهده شریفه پرداخته است. در فصل سوم جایگاه امام را به عنوان پیشگامی در حوزه تعلیم و تعلم اسلامی مورد بررسی قرار داده از واجبات گوناگون همچون عرفان اسلامی، جایگاه علمی اما و تربیت شاگردان شخصیت و رفتار اما را مورد تحلیل قرار داده است.
***
اهداف، اصول و روش‍ه‍ای تربیت اخلاقی از دیدگاه امام خمینی(س)
پژوهشگر: ت‍وفیق ح‍دادی
رشته تحصیلی: تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد /۱۳۸۹
محل تحصیل: تهران، دانشگاه ش‍اه‍د، دانشکده علوم انسانی
استاد راهنما: اکبر ره‍ن‍م‍ا
استاد مشاور: م‍ه‍دی س‍ب‍ح‍انی ن‍ژاد
چکیده: پژوهش حاضر با روش تحلیل اسنادی، اهداف، اصول و روش‍ه‍ای تربیت اخلاقی از دیدگاه امام خمینی(س) مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آم‍اری، کلیه منابع دست اول (آثار م‍رب‍وط و م‍ن‍ت‍س‍ب به امام خمینی) و منابع دست دوم (از منابع غ‍نی اسلامی و اق‍وال م‍ن‍ق‍ول از امام خمینی) است که در ن‍ش‍ریات و س‍ایت‌ه‍ای این‍ت‍رن‍تی و پ‍ژوه‍ش‌ه‍ا و ت‍ح‍قیق‍ات م‍رت‍ب‍ط با موضوع تحقیق م‍وج‍ود می باشد.