همسر امام دارای کتابچه شعری بوده اند که در نقل مکان های زندگی این بانو که منبعث از زندگی پر فراز و نشیب همسرش به عنوان فردی مبارز بود مفقود شد، اما این همه از شوق ادبی بانوی بزرگ انقلاب نکاست و ایشان تا اواخر عمر پربرکت خویش هیچ گاه از مطالعه اشعار شعرای بزرگی چون حافظ و سعدی غافل نماند و تسلط عجیبی بر اشعار این شعرا داشت. در پرده ماندن این بعد از شخصیت همسر امام و به بالفعل نرسیدن این قریحه بانو ثقفی از مواردی است که اطرافیان ایشان همواره با حسرت از آن یاد می کنند، البته نباید بگوییم زندگی با امام راحل برای خانم وجه منفی نداشت، خانم آنطور که باید و شاید دراین زندگی رشد نکرد. خانم دارای استعداد ها و هوش ذاتی فراوانی بود، اما جای تاسف دارد که این هوش و استعداد ذاتی بالقوه باقی ماند و هیچگاه بالفعل نشد.
همسر بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران که علاوه بر استعداد عجیب در شعر و شاعری، علاقه وتوانایی وافری نیز در زمینه یادگیری و به خا طر سپاری اطلاعات تاریخی و جغرافیای جهان داشت، هر چند باز هم با وجود آنکه به واسطه زندگی پر فراز و نشیب امام راحل کمتر فرصت سفر به نقاط مختلف جهان را داشت، اما به واسطه مطالعات قوی خود با مختصات تاریخی و جغرافیایی شهرها و کشورهای مختلف آشنایی کامل داشت. بانوی انقلاب مطالعات خود در این زمینه را با دریافت اطلاعات از فرزندان و نوادگان خود که به سفرهای خارجی م یرفتند تقویت می کرد.
چند سال قبل به واسطه شغل همسرم سفری به ایتالیا داشتیم و در آنجا از موزه بزرگی که در این کشور است بازدید کردیم، در بازگشت به ایران مطابق رسم معمول بعد از هر سفر خارجی، برای ارایه گزارش سفر خدمت خانم رسیدیم، خانم از من خواست اطلاعات کاملی در مورد زمان تاسیس موزه، آثار موجود در آن و تاریخ این آثار را در اختیارشان بگذارم که من با تعجب از این همه علاقه خانم به این مساله از این که نتوانستم به دلیل محدودیت زمانی اطلاعات دقیقی را تهیه کنم عذرخواهی کردم.
***
رعایت آداب و نظم و ترتیب در نزد همسر حضرت امام بی نظیر است. حتی احساسی برخورد کردن امام در منزل با فرزندان معلول علتی به نام خانم بود و علاوه بر آن که خانم حضرت امام به لحاظ ظاهر جذاب بودند، اما به لحاظ شخصیتی لیاقت این را داشتند که به عنوان زنی کامل و بی نظیر اینطور کانون توجه و احترام امام راحل قرار گیرند. من یادم می آید که همسر حضرت امام در زمره بانوان کم نظیری قرار داشت که تا آخر حیات پر برکتشان رعایت آداب برخورد و صمیمیت در رفتار با اطرافیان و حتی غریبه ها را فراموش نکرد، خانم با وجود زندگی سخت و دشواری که داشتند، هیچگاه رعایت ادب و آداب را از یاد نبردند و حتی در مورد ازدواج من در دوران جنگ توصیه اکید داشتند که مبادا در این شرایط آداب ازدواج را به جا نیاوری و حتما این آداب را رعایت کن.
همچنین باید این نکته را بیان کنم که همسر حضرت امام با هر یک از فرزندان و نوادگان در موضوع مورد علاقه آنها به گفت وگو می نشست. وی از بحث در مورد مختصات تاریخی و جغرافیایی کشورها به عنوان یکی از موضوعات مورد علاقه این بانو با فرزند خود (فرزند زهرا اشراقی)، علی، نام برد و یادآور شد: چندی قبل سفری به مصر داشتیم آنجا برای من جالب بود که پسرم تمام اطلاعات مربوط به این کشور و اهرام مصر را یادداشت می کرد تا در بازگشت به تهران آن را برای خانم ببرد.
این بانو در زندگی پربار خود در کنار بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران سهم زیادی را درموفقیت ایشان ایفا کرد. اما آن سوی قضیه من از هیچکدام از آقایان اطرافم تا کنون احترامی نظیر احترام امام نسبت به همسرش را که توام با عشق و نه از روی اجبار بود ندیدم. به عقیده من درمورد امام و همسرش این معشوق (همسر امام) بود که عاشق (امام) را به وجد می آورد، چرا که شخصیت خانم خود به خود احترام پذیر بود و در این زمینه به یاد دارم که خانم همیشه با یکی از نوه ها به صورت ناشناس به خرید می رفت. یک بار که من همراه ایشان به خرید رفتم مشاهده کردم بعد از ورود ما به فروشگاه فروشنده با احترام خاصی از ما استقبال کرد و حتی صندلی برای خانم گذاشت به طوری که حتی من تصور کردم خانم را می شناسد، اما دربرخوردهای بعدی متوجه شدم ما را نمی شناسد و احترام او به واسطه شخصیت خانم بود که خود به خود اطرافیان را به احترام فرا می خواند.
***
نگرش امام در مورد زن و جا یگاه این قشر در جامعه را شاید بتوان به جهت نگاهی که پیش از انقلاب به زن ها وجود داشت ممتاز و عاملی در جهت رشد و ترقی آنها برشمرد، زهرا اشراقی در این زمینه خاطر نشان می کند: اگر خانم امام یک جایگاهی را در دل امام پیدا می کند و امام ایشان را در حد معشوق می داند، باید این مساله را در رفتار خانم جستجو کرد، نباید این طور فکر کنیم آقا شخصیتی داشتند که هر کس با ایشان ازدواج می کرد این تاثیر را در ایشان می گذاشت، شخصیت برجسته خانم باعث شد تا نگاه امام نسبت به زن تغییر پیدا کند، تغییری که بر اساس آن بانوان به عنوان نیمی از جامعه از جایگاه بالاتر و تاثیرگذارتری در جامعه بهره مند شدند. خانم این حصارهای سنتی حضور زن در خانه را شکستند و از حصار چهار دیواری خانه بیرون آمدند و با روحیه بالاو استعداد و توانایی ای که داشتند توانستند علاوه بر تحصیل در علوم قدیم از علوم جدید نیز بهره مند شوند. اگر نگرش امام(س) نسبت به زن تغییر می کند به واسطه تاثیری است که از خانم گرفتند و به اعتقاد من تغییر رفتار امام در مسایل مربوط به زنان و خانواده مرهون خانم است و خانم دارای شخصیتی بودند که نه از جهات فوق، بلکه در ابعاد مختلف رفتاری و رعایت نظم و ترتیب، امام را متأثر از خود ساختند. مثلا اگر می بینیم که در مورد امام گفته می شود ایشان در ساعت مقرر قدم می زد، چای می خورد و کارهای خود را انجام می دادند این ها همه به واسطه حضور شخصیتی مانند خانم در زندگی امام است.
***
به اعتقاد من برخورد امام با مسایل سخت خانوادگی و مصیبت های بزرگ برگرفته از افکار خانم بود و در کل، آرامش خانم به همه خانواده تسری یافته بود و همه ما از بودن در کنار ایشان آرامش خاصی می گرفتیم، شاید ایشان معتقد به جبر زمانه بودند، اما به خوبی توانسته بودند این روحیه آرام خود در برابر مصایب را به دیگر افراد خانواده منتقل کنند. البته به اعتقاد من هر چه از شخصیت والای خانم گفته شود کم است و کسانی که حضور ایشان را درک کرده باشند، می توانند معنای این سخنان را متوجه شوند.کمتر زنی با وجود دارا بودن همسری روحانی می تواند خود را از لحاظ علمی و اجتماعی به جایگاهی در حد و اندازه خانم امام برساند.
وی می گوید: اگر می بینیم که مردی نظرش نسبت به زن واپس گرا و مرتجعانه است، قطعا این امر به لحاظ تاثیری است که از همسرش گرفته است، و اگر می بینیم نظر امام نسبت به زن خوشبینانه است و حقوق زن و مرد را برابر می داند این برگرفته از این است که خانم روشنفکری در زندگی امام حضور داشتند.