توضیحات کارشناس:
سفارش و تأکید اسلام بر سلامت دندان و بهداشت دهان بر کسی که اندک آگاهی از اسلام دارد پوشیده نیست. استحباب مسواک زدن تنها یکی از دستوراتی است که اسلام در این جهت بر آن تأکید ورزیده است.
امروزه دندانپزشکی با تکیه بر تجربه بشری و تحقیقات به روز و گسترده محققان علوم پزشکی و استفاده از تجهیزات مدرن عهده‌دار تلاش و کمک به حفظ سلامت و درمان و ارتقای سطح بهداشت دهان و دندان در جوامع بشری است.
در بدو امر ممکن است چنین به نظر آید که خدمات دندانپزشکی با روزه که از عبادت‌های بزرگ و دارای نقش و اثرات معنوی عمیق در سلامت و رشد روحی و جسمی انسان است، سازگار نباشد. از آن جهت که خوردن و آشامیدن که معمولا از راه دهان صورت می‌گیرد در احکام فقهی اسلام از مبطلات روزه به شمار آمده است. و اجتناب مطلق از خوردن و آشامیدن به وقت روزه به تدریج موجب پیدایش این احساس می‌گردد که در فضای دهان گذاشتن و وارد کردن هر چیزی ممکن است با صحت روزه منافات داشته باشد.
پرسش فوق بر اساس و با مد نظر قرار دادن احتمال مذکور طرح گردیده و طبیعی است که در مقام پاسخ به آن باید در صدد روشن نمودن ابعاد مسأله باشیم.
در احکام روزه بخشی است که مبطلات روزه و جزئیات آن‌ها و بخشی نیز مکروهات آن را تشریح می‌کند. وقتی به احکامی که در این قسمت‌ها آمده است نگاه می‌کنیم می‌بینیم که هیچ یک از کارهای دندانپزشکی از قبیل تزریق آمپول بی حسی در لثه، کشیدن دندان، پر کردن آن و دیگر کارهایی که دندانپزشک در فضای دهان بر روی لثه و دندان بیمار انجام می‌دهد، جزء امور دهگانه‌ای که باطل کننده روزه معرفی شده است نمی‌باشد. پس این اعمال فی نفسه باطل کننده روزه نیستند. بله ممکن است که به هنگام کار دندانپزشک اتفاق خاصی بیفتد که روزه بیمار را باطل می‌کند. آن عبارت است از پایین رفتن چیزی از حلق و گلوی بیمار، چیزی مانند آب، ذرات موادی که از فک و دندان کنده می‌شود و یا برای درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنا بر این دندانپزشکی رفتن برای روزه‌داری که قادر به مراقبت و اجتناب از بلعیدن و فرو بردن این‌هاست، جایز است.
از این روست که در استفتاءات امام خمینی؛ ج1، ص: 306 چنین می‌خوانیم که:
س 9 - آیا بردن وسایل غیر خوراکی در دهان در هنگام روزه (مثل وسایل‌دندانپزشکی هنگام معاینه) باعث ابطال روزه می‌شود؟
ج - مبطل نیست.
و یا در توضیح المسائل امام خمینی آمده است که:
مسأله 1576- احتیاط واجب آن است که روزه‌دار از استعمال آمپولی که به جای غذا بکار میرود، خودداری کند. تزریق آمپولی که عضو را بی حس می‌کند یا بجای دوا استعمال می‌شود اشکال ندارد.
این از حیث بطلان روزه بود اما از حیث مکروه بودن؛ در احکام روزه مواردی داریم که شامل کارهایی می‌گردد که در دندانپزشکی انجام می‌شود.
امام خمینی (س) در تحریر الوسیلة؛ ج1، ص: 271 و 272 با عبارت (کما أنه یکره نزع الضرس بل مطلق ما فیه إدماء) کشیدن دندان و هر کاری که به واسطۀ آن از دهان خون بیاید را از مکروهات روزه دانسته‌اند. و نیز هر کاری را که سبب ضعف می‌گردد. (و منها - اخراج الدم المضعف بحجامة او غیرها، بل کل ما یورث ذلک ...)
بر این اساس چنان‌چه در دندانپزشکی کاری انجام شود که سبب ضعف یا موجب آمدن خون از دهان می‌گردد و همچنین کشیدن دندان برای روزه‌دار مکروه است.
16/4/1392 - محمد ساعدی