قسمت ۱۶ شرح دعایی ۴۴ صحیفه سجادیه(ع)
بسم الله الرحمن الرحیم
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ، وَ قِفْنا فیهِ عَلی مَواقیتِ الصَّلَواتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا الَّتی حَدَّدْتَ، وَ فُرُوضِهَا الَّتی فَرَضْتَ، وَ وَظآئِفِهَا الَّتی وَظَّفْتَ، وَ اَوْقاتِهَا الَّتی وَقَّتَّ، وَ اَنْزِلْنا فیها مَنْزِلَه الْمُصیبینَ لِمَنازِلِها، الْحافِظینَ لِاَرْکانِها، الْمُؤَدّینَ - لَها فی اَوْقاتِها عَلی ما سَنَّهُ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ - صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ الِهِ - فی رُکُوعِها وَ سُجُودِها وَ جَمیعِ فَواضِلِها عَلی اَتَمِّ الطَّهُورِ وَ اَسْبَغِهِ، وَ اَبْیَنِ الْخُشُوعِ وَ اَبْلَغِهِ»
«خدایا بر محمد و خاندانش درود و رحمت فرست، و در این ماه ما را آگاه ساز بر زمان های نمازهای پنجگانه با حدودی که تعیین کرده ای و واجباتی که قرار داده ای و شرایطی که معین کرده ای و زمان هایی که مشخص کرده ای، و ما را در نماز در جایگاه بهره وران منازل نماز قرار ده که ارکان آن را حفظ کرده اند وحق نماز را در وقت خودش بر آیین بنده و فرستاده ات -درود و سلام تو بر او وخاندانش باد-، در رکوع وسجده آن و همه برتری های آن با کاملترین طهارت و آشکارترین و رساترین خشوع به جا آورده اند»
نکته دیگری که در مورد وقت باید نماز به آن توجه کرد، رعایت وقت است. یعنی انسان وقت نماز را پاس بدارد و هنگام رسیدن وقت نماز جز به ادای نماز اول وقت همت نکند و دیگر کارها را وانهد. همچنین در برنامه زندگی خویش زمان معینی را برای انجام عبادات به ویژه نماز قرار دهد و هیچ کار دیگری را در ان وقت قرار ندهد تا فراغت وقت برای او حاصل شود که مقدمه فراغت قلب و راه تحصیل حضور قلب می باشد.
امام خمینی(س) در شرح حدیثی از امام صادق(ع) که می فرمایند: « در تورات نوشته شده است که پسر آدم! برای عبادت من فارغ شو تا دلت را از بی نیازی پر کنم و تو را در طلب خویش وانگذارم و بر من است که راه تفرقه را ببندم و دل تو را از خوف خویش پر سازم و اگر برای عبادت من فارغ نشوی دل تو را از اشتغال به دنیا پر سازم و راه فقر و نیاز تو را نبندم و تو را در طلب کارها به خودت واگذارم.» [کافی، ج ۲، ص ۸۳].
چنین می نویسند: آنچه باعث حضور قلب شود دو امر است: یکی فراغت وقت و قلب، و دیگر فهماندن به قلب اهمیت عبادت را. و مقصود از فراغت وقت آن است که انسان در هر شبانه روزی برای عبادت خود وقتی را معین کند که در آن وقت خود را موظف بداند فقط به عبادت، و اشتغال دیگری را برای خود در آن وقت قرار ندهد. انسان اگر بفهمد که عبادت یکی از امور مهمهای است که از کارهای دیگر اهمیتش بیشتر بلکه طرف نسبت با آنها نیست، البته اوقات آن را حفظ می‌کند و برای آن وقتی موظف می‌کند...
در هر حال، انسان متعبد باید اوقات عبادتش موظف باشد. البته اوقات نماز را، که مهمترین عبادات است، باید حفظ کند و آنها را در اوقات فضیلت به جا آورد، و در آن اوقات برای خود شغل دیگری قرار ندهد. [شرح چهل حدیث، صص: ۴۲۷-۴۲۶]
در اینجا به دو روایت پیرامون وقت اشاره می شود:
امام باقر علیه السلام فرمودند: «هر مؤمنی که نگهبان بر نمازهای واجب باشد و آنها را در وقت آن بخواند، از غافلین شمرده نمی شود.» [کافی،ج ۳ ،ص ۲۷۰]
امام صادق علیه السلام فرمودند: «برای هر نماز دو وقت است؛ و اول وقت، زمان برتر آن است، و سزاوار نیست کسی وقت پایانی را برگزیند مگر عذری داشته باشد.» [همان،ج۳ ،ص ۲۷۴]
۵_ امام سجاد علیه السلام، در بخش دیگری از این قسمت دعا، خواستار جایگاه نماز گزاران می شود. نماز گزارانی که ارکان نماز را حفظ کنند، و آن را در زمان خود بیاورند، روش و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله را در رکوع و سجده و دیگر اعمال نماز رعایت کنند، نمازی که با طهارت تمام و خشوع کامل باشد.
شرح و تفصیل این مطالب در اینجا مقدور نیست لذا به اشاره کوتاهی بسنده می‌کنیم:
فواضل، جمع فاضله به معنای نعمت های بزرگ، و مقام بلند و برجسته در فضیلت می باشد.(تاج العروس، ج۱۵، ص ۵۷۶؛ فرهنگ ابجدی) و امام علیه السلام از بخشهای نماز تعبیر به فواضل می کند که اشاره به برجستگی آن و اهمیت و نعمت بودن اجزای نماز از قرائت، تشهد و... می باشد.
طهور؛ به معنای طهارت است و اسبغ از اسباغ می باشد و اسباغ به معنای اتمام و اکمال و توسعه است، و مراد از اسباغ در اینجا، یعنی وضو و طهارت نماز را به تمام و کمال بیاورد، و مراد از اسباغ در وضو را دوبار شستن، رساندن کامل آب به تمام اجزای وضو، انجام وضو با آداب مستحب و دعاهای آن دانسته اند. (من لایحضره الفقیه، ج۱، ص ۶۷؛ مرآة العقول، ج۱۵، ص ۴۵۵؛محاسن، ج۱،ص۴ و ۶ و ۷ و ...).
در روایات یک سوم نماز را رکوع و یک سوم دیگر را سجده دانسته اند.(کافی،ج ۳، ص ۲۷۳). امام خمینی (س) می نویسد:
«بدان که عمدهٔ احوال صلوة سه حال است، که سایر اعمال و افعال مقدمات و مهیئات آنها است؛ اول قیام،؛ و دوم رکوع؛ و سوم سجود.
و اهل معرفت این سه را اشاره به توحیدات ثلاثه دانند....» (آداب الصلاة، صص ۳۴۹-۳۵۰)
نمازگزار،در حالات نماز، باید ادب ظاهری آن را که رعایت چگونگی ایستادن، نگاه، قرار دادن دست و...را بنماید، و در ظاهر بگونه ای بایستد که انسان در برابر بزرگی به فروتنی و خشوع می ایستد، و در درون باید با درک مقام و عظمت حق و کوچکی و ناچیزی خویش، قلبی خاشع پیدا کند که البته خشوع ظاهر آنگاه حقیقت پیدا می‌کند که از خشوع درونی برخیزد، و مؤمنانی به فوز و سعادت قطعی رسیده اند که در نماز خویش (فی صلاتهم خاشعون) باشند.
«یکی از اموری که از برای سالک در جمیع عبادات خصوصاً نماز که سرآمد همه عبادات است و مقام جامعیّت دارد لازم است، خشوع است. و حقیقت آن عبارت است از خضوع تامّ ممزوج با حبّ یا خوف. و آن حاصل شود از ادراک عظمت و سطوت و هیبت جمال و جلال.»(آداب الصلاة، ص ۱۳).
امام باقر علیه السلام فرمودند: «آنگاه که برای نماز برمی خیزی بر تو باد به نماز به نمازت روی کنی، همانا آن مقدار از نماز برای تو حساب می شود که در آن توجه داشته باشیو با دستهایت به سر و ریشت بازی نکن و در ذهن خود با خویشتند سخن نگو...(کافی ج ۳، ص ۲۹۹).
امام صادق(ع) فرمودند: «آنگاه که در نماز هستی بر تو باد به خشوع و توجه به نماز، که خداوند تعالی می فرماید: «الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ»(وسائل، ج ۵، ص ۴۷۷).
روایت شده است که پیغمبر شخصی را دید که نماز می خواند و با ریش خویش بازی می کند، فرمودند: اگر قلب او خاشع بود، اعضاء و جوارح او نیز خشوع پیدا می کرد. (نورالثقلین، ج ۲، ص ۵۲۸).
در حالات ائمه علیهم السلام در نماز، روایات فراوانی نقل شده است. امام صادق علیه السلام می فرماید: «امام سجاد وقتی به نماز برمی خاست، رنگش تغییر می کرد، و آنگاه که به سجده می رفت سر از سجده بر نمی داشت تا عرق او جاری می شد. (وسائل، ج ۵، ص ۴۷۴.)
انتهای پیام /*