میزان در کمال‏‎ ‎‏انسانیّت و حقیقت آن، عروج به معراج حقیقی و صعود به اوج کمال و وصول ‏‎ ‎‏به باب الله با مرقات نماز است.

 از برای نماز مقامات و مراتبی است که در هر مرتبه ای که‏‎ ‎‏مصلّی است نمازش با مرتبۀ دیگر بسیار فرق دارد؛ چنانچه مقامش با مقامات‏‎ ‎‏دیگر خیلی فرق دارد. پس مادامی که انسان صورت انسان و انسان صوری‏‎ ‎‏است، نماز او نیز نماز صوری و صورت نماز است. و فائدۀ آن نماز فقط‏‎ ‎‏صحّت و اِجزاء صوری فقهی است در صورتی که قیام به جمیع اجزاء و شرایط‏‎ ‎‏صحّت آن کند؛ ولی مقبول درگاه و پسند خاطر نیست. و اگر از مرتبۀ ظاهر به‏‎ ‎‏باطن و از صورت به معنی پی برد، تا هر مرتبه که متحقّق شد نماز او نیز‏‎ ‎‏حقیقت پیدا می کند. بلکه بنابر آنکه قبلا اشاره به آن شد که نماز مَرکب سلوک‏‎ ‎‏و براق سیر الی الله است، مطلب منعکس شود. پس مادامی که نماز انسان‏‎ ‎‏صورت نماز است و به مرتبۀ باطن و سرّ آن انسان متحقّق نشده، انسان نیز‏‎ ‎‏صورت انسان است و به حقیقت آن متحقّق نگردیده. پس، میزان در کمال‏‎ ‎‏انسانیّت و حقیقت آن، عروج به معراج حقیقی و (صعود به اوج کمال و وصول ‏‎ ‎‏به باب الله با مرقات نماز است. پس بر مؤمن به حقّ و حقیقت و سالک الی الله ‏‎ ‎‏به قدمِ معرفت، لازم است خود را برای این سفر معنوی و معراج ایمانی مهیّا‏‎ ‎‏کند و آنچه عِدّه و عُدّه و مؤونة و معونة لازم است همراه بردارد و عوائق و موانع‏‎ ‎‏سیر و سفر را از خود دور کند و با جنود الهی و مصاحب و موافقْ این راه را طی‏‎ ‎‏کند که از شیطان و جنود او، که قُطّاع طریق راه وصولند، مصون و محفوظ‏‎ ‎‏ماند. و ما پس از این، بیان مصاحبت و صاحب و بیان جنود الهی را می کنیم‏‎ ‎‏در اسرار اذان و اقامه.‏

سرالصلاه/صفحه ۶