پایه های مشروعیت حاکم در زمان غیبت، از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی چیست؟
«مشروعیت» در اندیشه سیاسی به معنای قانونی بودن، حقانیت و درستی است. لیکن به نظر می رسد بررسی این موضوع در کلام امام خمینی به دور از تفسیرهای رایج راهگشاتر از مباحث مناقشه انگیز صرفاً نظری خواهد بود. د...
کد : 43086
|
تاریخ : 11/02/1392
«مشروعیت» در اندیشه سیاسی به معنای قانونی بودن، حقانیت و درستی است. لیکن به نظر می رسد بررسی این موضوع در کلام امام خمینی به دور از تفسیرهای رایج راهگشاتر از مباحث مناقشه انگیز صرفاً نظری خواهد بود. در واقع فهم خاستگاه حکومت و حاکمیت حاکم از نظر امام خمینی می تواند چارچوب روشنگرایانه ای برای بحث مطروحه باشد.
1- امام خمینی هدف اصلی انبیاء را هدایت و معنویت انسان ها می داند؛ اما چون تحقق این هدف بدون دخالت در امور دنیوی و زندگی مردمان ممکن نیست از آن روی اصلاح دنیا شرط لازم برای اصلاح آخرت است و نتیجه می گیرد بنابراین اصلاح دنیا در قلمرو کار انبیاء قرار گرفته است و می گویند «پیغمبر می خواهد عدالت ایجاد کند تا بتواند آن مسائلی که دارد آن مسائل، انسان می خواهد درست کند، آن مسائل را طرح کند.» (صحیفه امام، ج20، ص10) و بر این اساس استدلال می کند که پیامبر شأن و سمت حکومت دارد و وظیفه مند است تا در جامعه حکومت قسط برپا کند و مؤمنان را رهبری کند. لذا بشر علاوه بر هدایت نیازمند رهبری نیز می باشد به نظر ایشان «خداوند متعال در کنار فرستادن یک مجموعه قانون، یعنی احکام شرع، یک حکومت و دستگاه اجرا و اداره مستقر کرده است. رسول اکرم(ص) در رأس تشکیلات اجرایی و اداری جامعه مسلمانان قرار داشت. علاوه بر ابلاغ وحی و بیان و تفسیر عقاید و احکام و نظامات اسلام به اجرای احکام و برقراری نظامات اسلام همت گماشته بود تا دولت اسلام را به وجود آورد.» (ولایت فقیه، ص25)
2- رویکرد امام خمینی به اسلام، بیانگر آن است که اسلام دین عبادت و موعظه صرف نیست و پیامبر علاوه بر شأن بیان احکام و مسائل اجتماعی به راهکارهای اجرایی که از بخشهای اصیل و گسترده دین اسلام است می پرداخته و اسلام برای زندگی روزانه انسانها در زمینه رفتارهای فردی و اجتماعی برنامه کامل دارد و به این نتیجه می رسد که اسلام و «ماهیت و کیفیت این قوانین می رسانند که برای تکوین یک دولت و برای اداره سیاسی و اقتصادی و فرهنگی جامعه تشریع گشته است» (همان، ص29) و معتقد است که دینی که اینگونه هویت و ساختار اجرایی و اجتماعی دارد چگونه ممکن است پیام آور آن وظیفه تشکیل حکومت و اجرا نداشته باشد. ایشان براساس آیات قرآن معتقد است که بخش اجرایی اسلام به اندازه ای سرنوشت ساز است که برگزیدن جانشین پیامبر رسالت را کامل و تمام می کند. این امر و مقدمات جهان شناسانه آن در اندیشه امام خمینی مبنای حکومت اسلامی تلقی می گردد. او معتقد است ماهیت و ساختار قوانین اسلام اقتضا می کند که پیامبر و جانشینان وی حکومت و امامت جامعه را عهده دار باشند تا از آن راه بتوانند آموزه های دینی را به مرحله اجرا گذارند. لذا حکومت اسلامی در عصر غیبت در اندیشه علمای شیعی به ویژه امام خمینی بر چنین تلقی و مبنایی شکل می گیرد. امام خمینی معتقد است کلیه امور مربوط به حکومت و سیاست که برای پیامبر و ائمه مقرر گردیده در مورد فقیه عادل نیز مقرر گردیده است. و می گوید «در عصر غیبت ولی امر و سلطان عصر نایبان عالمآن حضرت واجد شرایط فتوا و قضا هستند. جانشینان آن حضرت در اجرای مناسبات و مسائل حکومتی و سایر اموری که به عهده امام است مجاز می باشند.» (تحریر الوسیله، ج1، ص548، مسئله 1، با تصرف در ترجمه) ایشان فقط جهاد ابتدایی را از وظایف ائمه برای نایبان عام استثنا نموده است.
3- امام در آغاز اوج گیری نهضت در سال 56 بدون ابهام، هدف قیام خویش را تشکیل حکومت اسلامی اعلام و در پیامی به جناح های سیاسی می فرمایند: دست در دست یکدیگر نهاده و در این امر حیاتی، که برچیده شدن رژیم پهلوی است، مبارزه و بدون مناقشات، ملت را به سوی هدف غایی، که ایجاد حکومت اسلامی است، هدایت نمایند.» (صحیفه امام، ج3، ص447). امام خمینی تعیین شکل و نوع حکومت را از حقوق اولیه هر ملتی دانسته و می گوید: «از حقوق اولیه هر ملتی است که باید سرنوشت و تعیین شکل و نوع حکومت خود را در دست داشته باشد.» (صحیفه امام، ج4، ص367) رویکرد امام خمینی ترسیم کننده میزان وسیعی از حق مردمی در تشکیل حکومت اسلامی است و بدون اراده آنان تحقق چنین نظامی را محال می داند. ایشان همچنین ایجاد، اداره و ادامه حکومت را نیز مدیون حضور مردم و انتخاب صحیح آنان دانسته و می گوید: «ماهیت حکومت جمهوری اسلامی این است که با شرایطی که اسلام برای حکومت قرار داده است با اتکا به آرای عمومی ملت، حکومت تشکیل شده و مجری احکام اسلام باشد.» (همان، ص444) و رویکردی بدیع خاستگاه نظام جدید ایران را چنین تبیین می کند. «حکومت جمهوری اسلامی مورد نظر ما از رویه پیامبر اکرم(ص) و امام علی -علیه السلام- الهام خواهد گرفت و متکی به آرای عمومی ملت خواهد بود و نیز شکل حکومت با مراجعه به آرای ملت تعیین خواهد گردید.» (ص امام، ج4، ص334)
4- جایگاه آرای مردم به عنوان فصل ...
انتهای پیام /*