به گزارش پرتال امام خمینی(س) به نقل از ایکنا نشست «مبدأییت قیام پانزده خرداد» با حضور اکبر اشرفی، پژوهشگر و علی کردی کارشناس مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در سرای اهل قلم بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
در این نشست، اشرفی با اشاره به انزوای نیروهای مذهبی پس از وقایع سال 1332 گفت: پس از رحلت آیت‌الله بروجردی با افشاگری‌ها و نهایتاً دستگیری امام خمینی(س) تلفیق دین با سیاست در قیام 15 خرداد سال و اعتراضات مردم تهران، قم و ورامین بروز پیدا کرد.
وی با یادآوری به حاشیه رفتن گروه‌های دیگر مبارز که پس از سال 32 دیگر به ساقط کردن رژیم پهلوی فکر نمی‌کردند خاطرنشان کرد: آن‌ها در این فاصله میان سال 32 تا 42 صرفاً به مبارزات پارلمانی و مسالمت‌آمیز پرداختند که مورد رضایت رژیم نیز بود زیرا سبب تثبیت شاه می‌شد.
اشرفی در ادامه گفت: اما اصولاً حرف جنبش 15 خرداد عدم مصالحه با رژیم بود چرا که با انقلاب سفید شاه و ملت و حذف متمم قانون اساسی با موضوع نظارت فقها بر مصوبات مجلس، علناً به مقابله با اسلام پرداخته بود.
وی دستگیری یک مرجع تقلید را علت اصلی قیام 15 خرداد برشمرد و اظهار کرد: هدف اصلی این قیام سرنگونی یا اسقاط رژیم نبود چون به علت فقدان رهبر، هنوز خواسته‌های مردم به این سطح نرسیده بود.
پژوهشگر مرکز اسناد انقلاب اسلامی یکی از مباحث کتاب «تاریخ‌نگاری 15 خرداد» را بررسی سیر تکوین و تبدیل مرجعیت امام خمینی(س) به رهبری نهضت دانست و گفت: این رهبری منبعث از اصول‌گرایی شیعه است که در آن مردم یا مقلدند یا مجتهد.
وی افزود: در سال 41 مراجعه مقلدان به مرجع تقلید خود، شامل مسایل گسترده‌تری شد از جمله اینکه پس از اینکه دولت به طور غیر رسمی انصراف خود را از پیگیری لوایح انجمن‌های ایالتی و ولایتی اعلام کرد، از امام خمینی(س) در مورد کفایت اعتراضات مردمی سؤال شد که امام در پاسخ سکوت و اتمام اعتراضات را منوط به اعلام انصراف رسمی دولت کردند.
اشرفی گفت: با عقب‌نشینی دولت، امام نیز به درس و بحث خود بازگشتند اما رژیم برای جبران شکست خود در این ماجرا پس از یک سال بحث همه پرسی طرح انقلاب سفید شاه و ملت را مطرح کرد که با مخالفت امام مواجه شد به این دلیل که اولاً نهاد برگزارکننده همه‌پرسی در قانون اساسی مشخص نشده بود و شاه برای اجرای آن مجوز نداشت و ثانیاً طبق متمم قانون اساسی در هیچ صورتی نمی‌توانست مغایر شرع باشد.
وی به نامه‌نگاری امام خمینی(س) با شاه اشاره کرد و تصریح کرد: ایشان به شاه متذکر می‌شوند در صورت اصرار بر تصویب لوایح شش‌گانه انجمن‌های ایالتی و ولایتی با انقلابی از سوی مردم مواجه خواهد شد و علت این هشدار خود را با ذکر حدیثی از رسول گرامی اسلام(ص) بیان می‌کنند که فرموده است: «هرگاه بدعتی در جامعه صورت گیرد بر عالم واجب است که علم خود را ظاهر کند».
پژوهشگر مرکز اسناد انقلاب اسلامی انگیزه رژیم شاه به ارائه لوایح شش‌گانه و انقلاب سفید اشاره کرد و گفت: رژیم به تصور اینکه با فوت آیت‌الله بروجردی دیگر با مانعی در مسیر اجرای سکولاریستی خود مواجه نیست مبادرت به این گونه اقدامات کرد که به گفته امام خمینی(س) با هدف جدا کردن دین از سیاست صورت می‌گرفت.
وی در پایان به تفسیرهای غیر دینی از رهبری امام خمینی(س) در جریان نهضت اسلامی پرداخت و بیان کرد: تحلیل وِبِری این است که امام بر احساسات مردمی سوار شده بود لذا او را یک رهبر کاریزماتیک می‌خواند در حالی که رهبری امام از نوع دینی بوده و بر پایه مکتب امامت استوار شده بود.