مرجع عالیقدر شیعه آیت الله العظمی صافی گلپایگانی در پی دوره ای بیماری به ملکوت اعلیٰ پیوست. اولین دبیری شورای نگهبان قانون اساسی با حکم امام راحل (ره) از جمله مسئولیت‌های سیاسی این فقیه برجسته حوزه‌های علمیه بود.
حضرت آیت‌الله العظمی آقای حاج شیخ لطف الله صافی‌مدظله‌العالی، فقیه، اسلام‌شناس و اندیشمند بزرگ معاصر، در سال ۱۳۳۷ قمری در شهر گلپایگان، قدم به صحنة هستی نهاد.
پدر او عالم عارف، مرحوم آیت‌الله آخوند ملا محمدجواد صافی (متولد ۱۲۸۷ ق) بود که علاوه بر تخصّص، تحقیق، تألیف و تدریس در گرایشهای مختلف علوم اسلامی مانند فقه، اصول، کلام، اخلاق، حدیث و…، در زمینه هنرهای ارزشمندی چون شعر و خوشنویسی نیز سرآمد بود. زهد، تقوا، عشق به ولایت و فضیلت‌های علمی اخلاقی آن بزرگ‌مرد، از یک سو و مواضع قدرتمندانه او در سنگر امر به معروف و نهی از منکر و جبههگیریهای صریحش در برابر افکار انحرافی، غیرمتدیّنان، ظالمان و جابران آن روزگار از سویی دیگر، هر قدر که مردم گلپایگان را شیفته و مطیع محض او مینمود، هیئت‌حاکمه، خوانین و زورگویان را در برابرش شکنندهتر میکرد؛ چنان‌که آنها همیشه او را سدّ راه اعمال خلاف شرع و بدعتگذاریهای خود دیده و تا زنده بود از غیرت دینی و خشم الهی او میترسیدند.
آفتاب عمر آن عالم جلیلالقدر در افق عصر بیست و پنجم رجب سال ۱۳۷۸ هـجری قمری، مصادف با شب شهادت حضرت امام موسی کاظم(علیه‌السلام) غروب کرد.
مادر او بانوی فاضله، شاعره و عاشق اهل بیت(علیهم‌السلام) فاطمه خانم، دختر حضرت آیت‌الله آخوند ملا محمّدعلی بود.
از ویژگیهای بزرگ معنوی، اخلاقی، که در وجود آن مرحومه، متبلور بود، میتوان به تعبّد، اخلاص، تقوا، معرفت به حضرت حق، شجاعت، صراحت لهجه، شوهرداری کمنظیر، اهتمام در تربیت کودکان، راز و نیاز خاشعانه، ذکر، دعا و نماز شب اشاره کرد.
آیت‌الله العظمی صافی، در نوجوانی قدم به وادی علم و معنویت ـ حوزه ـ نهاد و میهمان صفای حلقههای صمیمی درس و بحث و مَحرَم شور وصفناپذیر مناجات نیمه‌شب پاک‌باختگان حوزه شد. ابتدا در گلپایگان، کتب پایه ادبیات عرب را نزد عالم جلیلالقدر، مرحوم آخوند ملا ابوالقاسم مشهور به «قطب» آغاز کرد و ادامه مباحث ادبیات، کلام، تفسیر، حدیث، فقه و اصول را تا پایان سطح در همانجا پی گرفت و در این مدّت حجم وسیع کتب مهم رشتههای مذکور را نزد پدر بزرگوارش، حضرت آیت‌الله آخوند ملا محمّدجواد صافی آموخت. در سال ۱۳۶۰ هجری قمری، گلپایگان را با دنیایی از خاطرههای شیرین دوران کودکی و نوجوانی و لذّت حضور در کنار پدر و مادری مهربان و دلسوز، که اکنون از حسرت فراق او پریشان بودند، ترک کرد و رنج مشکلات هجرت به قم را پذیرا شد، تا با حضور در مجلس درس و بحث اساتید بزرگ حوزه علمیه قم به تکمیل تحصیلات و تحقیقات خود بپردازد.
ایشان چند سال بعد به نجف اشرف مشرّف شد و در آنجا نیز از محضر مراجع عالیقدر آن حوزه، برای یک سال بهرهمند گشت.
هوش و استعداد فوقالعادّه و تلاش و جدیّت در امر تحصیل او را مورد علاقه خاص اساتید بزرگ قم و نجف قرار داد. حضرت آیت‌الله العظمی صافی پس از آن مجدداً به قم بازگشتند و بیش از پانزده سال حلقهنشین مجلس درس و بحث و اخلاق و عرفان مرجع پرافتخار شیعه، حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی(قدس‌سره) و نیز یکی از مشاورین ویژه و برجسته و از اصحاب خاص استفتاء آن بزرگوار گشت و آن مرحوم، نظر به توانایی والای علمی آیت‌الله العظمی صافی، پاسخگویی به سؤالات مهم و حسّاسی از فقه و کلام شیعی و نیز نگارش کتاب ارزشمندی درباره مهدویّت را که «منتخبالاثر» نام گرفت، به ایشان واگذار کردند.
از اساتید مهم آن بزرگوار در قم، مراجع تقلید، آیات عظام: سید محمّدتقی خوانساری، حجّت، صدر، بروجردی و در نجف، آیات عظام: شیخ محمّدکاظم شیرازی، سید جمالالدین گلپایگانی و شیخ محمّدعلی کاظمی را میتوان نام برد.
در بیست و ششم آذر ماه سال 66 مطابق با بیست و پنجم ربیع الثانی سال۱۴۰۸ در نامه ای خطاب به آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی، دبیر وقت شورای نگهبان، حدود اختیارات دولت در بخش های اجتماعی، اقتصادی، بازرگانی و کشاورزی را مشخص کردند. متن نامه امام و آیت الله صافی به شرح زیر است:
[بسم الله الرحمن الرحیم
محضر شریف حضرت مستطاب رهبر انقلاب اسلامی، آیت الله العظمی امام خمینی ـ دامت برکاته
با عرض سلام و تحیت و مسئلت طول عمر و سلامت وجود مبارک در ظل عنایات خاصۀ حضرت بقیة الله ـ ارواح العالمین له الفداء ـ تصدیع می دهد:
از فتوای صادره از ناحیۀ حضرت عالی که، دولت می تواند در ازای استفاده از خدمات و امکانات دولتی و عمومی شروط الزامی مقرر نماید،[۱] به طور وسیع بعض اشخاص استظهار نموده اند که دولت می تواند هرگونه نظام اجتماعی، اقتصادی، کار، عائله، بازرگانی، امور شهری، کشاورزی و غیره را با استفاده از این اختیار جایگزین نظامات اصلیه و مستقیم اسلام قرار دهد و خدمات و امکاناتی را که منحصر به او شده است و مردم در استفاده از آنها مضطر یا شبه مضطر می باشند وسیلۀ اعمال سیاست های عام و کلی بنماید و افعال و تروک مباحۀ شرعیه را تحریم یا الزام نماید. بدیهی است در امکاناتی که در انحصار دولت نیست و دولت مانند یک طرف عادی عمل می کند و یا مربوط به مقرر کردن نظام عام در مسائل عامه نیست و یا مربوط به نظام استفاده از خود آن خدمت است جواز این شرط مشروع و غیرقابل تردید است اما در امور عامه و خدماتی که به دولت منحصر شده است به عنوان شرط مقرر داشتن نظامات مختلف که قابل شمول نسبت به تمام موارد و اقشار و اصناف و اشخاص است موجب این نگرانی شده است که نظامات اسلام از مزارعه ـ اجاره ـ تجارت عائله و سایر روابط بتدریج عملاً منع و در خطر تعویض و تغییر قرار بگیرد و خلاصه استظهار این اشخاص که می خواهند در برقرار کردن هرگونه نظام اجتماعی و اقتصادی، این فتوا را مستمسک قرار دهند به نظر آنها باب عرضۀ هر نظام را مفتوح نموده است. بدیهی است همان طور که در همۀ موارد نظر مبارک راهگشای عموم بوده در این مورد نیز رافع اشتباه خواهد شد.
دبیر شورای نگهبان ـ لطف الله صافی]
بسمه تعالی
دولت می تواند در تمام مواردی که مردم استفاده از امکانات و خدمات دولتی می کنند با شروط اسلامی، و حتی بدون شرط، قیمت مورد استفاده را از آنان بگیرد. و این جاری است در جمیع مواردی که تحت سلطۀ حکومت است، و اختصاص به مواردی که در نامۀ وزیر کار ذکر شده است ندارد. بلکه در «اَنفال»، که در زمان حکومت اسلامی امرش با حکومت است، می تواند بدون شرط یا با شرطِ الزامی این امر را اجرا کند.
و حضرات آقایان محترم به شایعاتی که از طرف استفاده جویان بی بند وبار یا مخالفان با نظام جمهوری اسلامی پخش می شود اعتنایی نکنند که شایعات در هر امری ممکن است. والسلام علیکم و رحمة الله .
روح الله الموسوی الخمینی"
۱ـ ر . ک: پاسخ امام خمینی به استفتای وزیر کار و امور اجتماعی، مورخ ۱۸ / ۹ / ۱۳۶۶.
صحیفه امام؛ ج ۲۰، ص ۴۳۴-۴۳۵
عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی و عضویت در شورای نگهبان و دبیری آن با حکم امام خمینی(ره)، از جمله فعالیت های سیاسی حضرت آیت الله صافی گلپایگانی بوده است.
از این مرجع تقلید بیش از ۸۰ عنوان کتاب برجای مانده که برخی از آنها جایزه کتاب سال ولایت و کتاب سال مهدویت را به دست آورده‌اند، منتخب الاثر، اوقات الصلوات، بیان الاصول و ثلاث رسائل فقهیه از جمله آثار آیت الله صافی گلپایگانی است.
ایشان از شاگردان برجسته آیت‌الله بروجردی و عضو شورای استفتای وی بوده و کتاب منتخب الاثر درباره امام دوازدهم شیعیان را به توصیه استاد خود نوشته است.
دفتر این مرجع هم پیامی به این شرح صادر کرد:
بسم الله الرحمن الرحیم
الذین تتوفیهم الملائکه طیبین یقولون سلام علیکم ادخلوا الجنه بما کنتم تعملون.
ساعاتی قبل قلب تپنده مرجعی بیدار و مدافع غیور حریم اهل بیت عصمت و طهارت، علیهم السلام، و زبان گویای دفاع از حق واحکام الهی و خادم دلباخته آستان ملائک پاسبان حضرت ولی الله الاعظم، ارواح العالمین له الفداء، زعیم حوزه های علمیه، حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، قدس سره الشریف، از حرکت باز ایستاد و روح بلند و بی قرارش که مشتاق لقای پروردگار بود، کالبد تن را شکست و به ملکوت اعلی پیوست.
کارنامه پرافتخار این مرجع عالیقدر، مشحون از نُصح و خیرخواهی برای کیان اسلام و تشیّع و دلسوزی برای همه بندگان خدا بود.
ضمن عرض تسلیت این ضایعه جبران ناپذیر به پیشگاه مقدس مولا و محبوبش،حضرت بقیت الله الاعظم، عجل الله تعالی فرجه الشریف،و حوزه های مبارکه علمیه و مردم شریف ایران و دوستداران مرجعیت در همه نقاط جهان، به اطلاع می‌رساند مراسم تشییع و تدفین پیکر مطهر ایشان،متعاقبا اعلام خواهد گردید.