پرتال امام خمینی: مصاحبه ۴۰ / قربانعلی دری نجف آبادی
آیت الله قربانعلی دری نجف آبادی متولد آبان ۱۳۲۴ در نجف آباد اصفهان است. وی در دولت اول اصلاحات به عنوان وزیر اطلاعات فعالیت می کرد و در حال حاضر نماینده ولی فقیه در استان مرکزی و امام جمعه اراک، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و نماینده استان تهران در مجلس خبرگان رهبری است. او در دوره های دوم، چهارم و پنجم نماینده مجلس شورای اسلامی بود. ایشان همچنین از مرداد ۱۳۸۳ تا شهریور ۱۳۸۸ دادستان کل کشور بوده است. تاسیس و احداث مدرسه علمیه و مجتمع فرهنگی بزرگ خاتم الانبیا نمونه ای بارز از خدمات ایشان در استان مرکزی است.
از ویژگی های اخلاقی منحصر به فرد مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید احمد آقای خمینی بفرمایید.
فرصتی فراهم شده تا بتوانم درباره برادر بسیار عزیز، دلسوز، وظیفه شناس، متعهد، متعبّد، وفادار به امام و آرمان های امام، وفادار به اسلام فقاهت، وفادار به رهبری، وفادار به امت، وفادار به روحانیت و حوزه های علمیه قم، وفادار به بیت کریم امام، وفادار به بیت کریم مرحوم آیت الله سلطانی رضوان الله تعالی علیه، بیت شهادت، بیت مرحوم آیت الله صدر و بزرگان دیگر صحبت کنم. خداوند را سپاسگزارم و امیدوارم نسبت به امام، حاج آقا مصطفی، حاج احمد آقا، پدر امام مرحوم حاج آقا مصطفی شهید، جد امام، بیت مرحوم آیت الله سلطانی، بیت امام موسی صدر و دیگر بزرگان ادای دین کرده باشم.
اما آشنایی من با حاج احمد آقا؛ من از سال ۴۲ طلبه مدرسه فیضیه بودم. من فروردین سال ۴۰ در وفات مرحوم آیت الله بروجردی به قم آمدم. در مدرسه علوی خیابان تهران بودم. بسیاری از برادران از جمله آقای قرائتی، آقای حسن روحانی، آقایان اختری نیز در مدرسه علوی خیابان تهران قم مقدسه بودیم. شهید بهشتی، مرحوم آیت الله ربانی شیرازی و آقای جنتی به عنوان سرپرست نظارت می خواستند آن مدرسه تحت برنامه باشد که نشد و بعدها به مدرسه حقانی تبدیل شد. بنده در آن مدرسه تحت برنامه امتحان دادم و به من اجازه داده شد خارج از برنامه به بیرون از مدرسه بروم و درس لمعه و درس های دیگر را بخوانم. من از مدرسه علوی به مدرسه الوندیه رفتم و سال ۴۲ وارد مدرسه مبارکه فیضیه شدم. روز حادثه مدرسه فیضیه من در آنجا بودم. دوم فروردین سال ۴۲ من جزو کسانی بودم که در مدرسه حضور داشتم و تا آخر شب نیز در آنجا ماندم. من از سال ۴۲ تا ۴۹ طلبه مدرسه فیضیه بودم. از همان جا با بیت امام آشنا شدم. البته حاج آقا مصطفی را می شناختم. بعدها متوجه شدم امام فرزند دیگری دارند که آن وقت کت و پالتو می پوشید و در مدرسه حکیم نظامی که پشت خانه امام قرار داشت تحصیل می کرد. حاج احمد آقا در مسابقات فوتبال مدرسه حکیم نظامی هم موفق بود. در تیم های مسابقه شرکت داشت. من از آنجا با احمد آقا رضوان الله علیه آشنا شدم. این آقازاده امام را شناختم. در زمانی که امام در قید حیات بودند من به منزل امام می رفتم. زمانی که امام به عنوان مرجع انقلاب مطرح شدند ما گاهی نماز مغرب و عشاء را در نماز امام که الان در خیابان یخچال است می خواندیم. از همان جا احمد آقا رضوان الله تعالی علیه را شناختم. این داستان آشنایی ابتدایی من با حاج احمد آقا.
تا آن که حاج احمد آقا طلبه شدند و درس و بحث را شروع کردند. یکی از کسانی که حاج احمد آقا با ایشان مباحثه می کرد آقای واحدی نجف آبادی است که در نزد من هم درس خوانده اند. آقای واحدی نجف آبادی در حال حاضر در نجف آباد هستند. ایشان از خانواده محترم و فاضلی هستند. حاج احمد آقا در محضر آیت الله صادقی که در حقیقت شوهر خاله خانمشان بودند و آیت الله فاضل لنکرانی و دیگر بزرگان درس خواندند. از این جا بود که با احمد آقا بیشتر آشنا شدم. من تا سال ۵۰ در کوچه آقازاده که مسیر خانه امام نیز هست در منزلی که مرحوم آقای نجف آبادی خریداری کرده بودند سه سال زندگی کردم. حاج احمد آقا گاهی اوقات که از نجف برمی گشتند به من سری می زدند و احوال مرا جویا می شدند. این داستان آشنایی حقیر با احمد آقا در دهه چهل و پنجاه بود.
حاج احمد آقا از سال ۴۵، ۴۶ به بعد طلبه و معمّم شدند. حاج احمد آقا بنا به توصیه و تشویق امام به سمت طلبگی و درس رفتند و با عنایات خداوند و دعای خیر امام و مادر بزرگوارشان وارد سلک روحانیت شدند و بعدها با بیت شریف استاد بزرگ ما مرحوم آیت الله سلطانی ازدواج کردند. مرحوم آیت الله سلطانی واقعا در درس کفایه گفتن ید بسیار طولایی داشت و بسیاری از برادران همسن و سال من شاگرد مرحوم آیت الله سلطانی رضوان الله تعالی علیه بودند. در مسجد امام قم، گاهی صد و پنجاه نفر کمتر یا بیشتر پای درس کفایه مرحوم آیت الله سلطانی حاضر می شدند. ایشان دنیایی از وقار، ادب و طمأنینه بودند. حاج احمد آقا به واسطه آنکه جزو بیت امام و خانواده امام بودند و همچنین به دلیل ارتباط با آیت الله سلطانی و ازدواج با بیت آیت الله سلطانی و ارتباطی که با اساتید بزرگ و مراجع داشتند شخصیتی خاص، قابل اعتماد، محترم، باکرامت و با ادب پیدا کرده بودند. برای هر کسی این زمینه ها فراهم نمی شود. لطف خداوند، شرایط زمینی، زمانی، جغرافیایی، تاریخی، معرفتی، اخلاقی و تربیتی باید کمک کند. جمع این عوامل بسیار کارساز است و ان شاء الله خداوند نصیب همه بکند.
اگر بخواهم شخصیت مرحوم حاج احمد آقا را توصیف کنم باید بگویم حاج احمد آقا انسانی معتقد و مؤمن بود. امام برایشان پدر و مرجع و ولی امر بودند و همواره با دیده احترام ویژه، با دیده ولایت الهی و با دیده مربی نفسانی، مربی روحی، اخلاقی و اعتقادی به امام نگاه می کردند. این خیلی مهم است اگر کسی از دور بخواهد امام را بشناسد و به امام ارادت داشته باشد یا نه بخواهد در بوران حوادث روزگار امام را بشناسد. حاج احمد آقا کسی بود که سر سفره امام بزرگ شد، شب ها و سحرهای امام را دیده، زیارت های امام را دیده، گرفتاری های امام را شاهد بوده، عشق امام به حق و حقیقت را دیده و همه اینها را لمس کرده بود.حاج احمد آقا به معنای واقعی از عمق جان امام را باور داشت. امام مراد، محبوب و عبد صالح پروردگار بودند. این خیلی مهم است. با این نگاه به امام نگاه می کردند. وقتی با این نگاه به امام نگاه می کرد با توجه به ایمانی که داشت با تمام وجود از امام و آرمان های امام دفاع، پاسداری، صیانت می کرد. حرمت امام را حرمت اسلام و اهل بیت می دانست. حرمت امام را حرمت انقلاب می دانست. حرمت بیت امام را حرمت آرمان های بزرگ اسلامی و انقلابی می دانست. بنابراین چه زمانی که در نجف بودند و چه زمانی که به ایران بازگشتند یکی از مقدسترین و حساسترین وظایف خود این را می دانست که با تمام وجود از امام پاسداری و صیانت کند و همواره نسبت به امام وفادار و متواضع باشد تا بتواند پل ارتباطی خردمندانه و خداپسندانه ای بین امام و امت باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی مسئولیت ایشان ده برابر شد. ناراحتی که برای امام پیش آمد وظایف احمد آقا را چند برابر ساخت. پیروزی انقلاب، وظایف احمد آقا را ده برابر کرد. زمانی که امام سکته کردند و به تهران منتقل شدند وظایف ایشان صد برابر شد.الحق والانصاف حاج احمد آقا به عنوان یک مرید، سرباز، سردار نجیب، شریف، عفیف، وفادار، دلسوز و خدمتگزار دین خود را نسبت به امام، اطرافیان امام، جنگ و جبهه، ملت و شهدا و سلامت امام و مقابله با توطئه دشمنان به نحو احسن ادا کردند.
با توجه به آنکه شما در وزارت اطلاعات بودید و مرتب با امام و بیت امام در ارتباط بودید نحوه اداره دفتر امام قبل و بعد از پیروزی به ویژه بعد از پیروزی انقلاب را چگونه دیدید؟
قبل از انقلاب دفتر امام شرایط خاص خودش را داشت. شرایط دفتر پس از پیروزی انقلاب، تغییرات بسیاری کرد. دفتر امام رضوان الله علیه پیش از پیروزی انقلاب، بیشتر دفتر مراجعات مردم و پاسخگویی به سؤالات و گاهی وجوه شرعی بود. اداره دفتر امام در قم را مدتی مرحوم آیت الله اسلامی تربتی، مرحوم آقای تهرانی پدر آقای کرباسچی شهردار اسبق تهران، مرحوم آیت الله پسندیده برعهده داشتند. طبیعتا حاج احمد آقا غیر مستقیم کمک می کردند و امور را تنظیم می کردند. مسئله وجوهات و شهریه امام، مسائل سیاسی، مذهبی و ... مطرح بود.واما از زمانی که جریان پیروزی مطرح شد بهتر آن است که بگویم از دوازده بهمن سال ۵۷ که امام و حاج احمد آقا به ایران تشریف آوردند و منشأ تحولات عظیم بعدی و پیروزی انقلاب و تشکیل نظام مقدس جمهوری اسلامی شدند. چندین مسأله مهم وجود داشت. از حساسترین مسائل، مسئله سلامت جان امام بود. حاج احمد آقا کاملا مراقب امام بودند. تنظیم اوقات امام، روابط و ملاقات های امام با داخلی ها و خارجی ها، مهمانان، احکام، جلسات، ملاقات های عمومی و خصوصی امام، پاسخ به سوالات شرعی، وجوه، شهریه، موضع گیری های امام، اطلاع رسانی و اقدامات امام در عرصه داخلی، منطقه ای و بین المللی کار بسیار عظیمی بود.
کسانی که در دفتر امام خدمت می کردند افراد شایسته ای بودند که برخی از آنها فوت کرده اند و من یادشان را گرامی می دارم از جمله مرحوم آیت الله رسولی محلاتی، مرحوم آیت الله توسلی و دیگران. خداوند به آیت الله صانعی عافیت عنایت فرماید. آقای رحیمیان که در بیت مقام معظم رهبری هستند و دیگر عزیزانی که به صورت های مختلف خدمت کردند. درطرف دیگر امام و بیت شریف امام و اهداف متعالی حضرت امام و کارهایی که می بایست انجام می گرفت قرار داشت؛ از پاسخ به سؤالات شرعی و غیر شرعی گرفته تا پیام های حج و سفرهای حج، انتصابات حضرت امام، تنفیذ ریاست جمهوری، مسائل مربوط به منافقین، مسائل مربوط به لیبرال ها، جریانات بنی صدر، جریانات نهضت آزادی، جریان منافقین، جریانات آخر عمر شریف همه اینها را کسی باید پشتیبانی می کرد و در عین حال می بایست از سلامت امام کاملا حراست و حفاظت می کرد.
الحق والانصاف باید بگویم نمره ایشان نمره قابل قبولی است. ما باید از همسر امام که رضوان خداوند بر ایشان باد خیلی تشکر کنیم. از حاج احمد آقا و خانواده احمد آقا، عروس امام و بیت شریف مرحوم آیت الله سلطانی طباطبایی، دختران امام سرکار خانم فریده مصطفوی و مرحوم آقای بروجردی داماد حضرت امام و همه کسانی که در این دوره ها کمک کردند باید تشکر و قدردانی کنیم. بدون تردید مقام معظم رهبری و آقای هاشمی رفسنجانی نقش ویژه ای داشتند. از همه باید یک دنیا سپاسگزار بود و خداوند این عنایت را به ما کرد که توانستیم امام را حفظ کنیم. عمر پربرکت امام و پیروزی در جنگ برکات بزرگی است. بدون تردید لطف و عنایات خداوند، دعاهای مردم، خون مقدس شهدا و همه و همه در این مسائل بسیار تأثیرگذار بوده است.
آیا شده بود که احمد آقا خدای ناکرده به یک گروه خاصی میدان بدهند یا دفتر امام به روی همه افکار، سلیقه ها و جناح ها باز بود؟
دفتر امام به روی همه باز بود. امام متعلق به قشر خاصی نبودند. امام متعلق به اسلام، امت اسلامی، اهل بیت، ملت بزرگ ایران و امت بزرگ اسلامی بودند. امام برای همه انسان های آزادیخواه دنیا شاخص بوده و هست و خواهند بود.
عملکرد حاج احمد آقا را بعد از رحلت امام چگونه ارزیابی می کنید؟
بر چند مسئله می توان تأکید کرد. باید تدبیر کنیم تا آثار امام را حفظ کنیم. تأسیس مؤسسه حفظ و نشر آثار امام کار مهمی بود که بعد از احمد آقا، حاج حسن آقا آن را اداره می کنند. مرقد نورانی امام باید پایگاه امت اسلامی باشد. مسئله ای که بسیار مهم است پاسداری و صیانت از ولی فقیه و مقام معظم رهبری مد ظله العالی است. شخصیتی مثل حاج احمد آقا خالصانه و مخلصانه و با تمام وجود نسبت به مقام معظم رهبری اظهار ارادت می کردند و وفاداری خودشان را نسبت به ایشان با تمام وجود نشان دادند.
مسئله دیگری که بسیار مهم است آن است که حاج احمد آقا از آرمان های امام در رابطه با خانواده شهدا، ایثارگران و جانبازان همه و همه پاسداری نمود و توانست از مکتب فقهی، اصولی، عرفانی، تربیتی و اخلاقی امام پاسداری کند. البته خودشان نیز یک روحیه معنوی و عرفانی خاصی داشتند.
به دیدگاههای سیاسی و عضویت حاج احمد آقا در مجلس خبرگان اشاره ای بفرمایید.
مجلس خبرگان رهبری در مجموع یک فکر، یک ایده و آرمان را دنبال می کند. خداوند سایه رهبر عظیم الشان را بر سر ما حفظ نماید. اگر بعد از صد سال رأی گرفتند و کسی به عنوان رهبر جمهوری اسلامی انتخاب شد همه موظف به دفاع و پاسداری هستند.
حاج احمد آقا با همین شیوه و روحیه وارد مجلس خبرگان شدند. البته عمر شریفشان خیلی کفاف نداد که ما بیشتر از وجودشان استفاده کنیم. اسرار و رموز بسیاری از امام در حافظه ایشان بود که ما اطلاع نداریم و ایشان می توانست برای خبرگان و مردم بیان کند که متأسفانه تقدیر الهی بیش از آن اجازه نداد.
رویکرد سخنرانی های حاج احمد آقا بعد از رحلت حضرت امام چه محتوایی داشت؟
اساس سخنرانی های ایشان؛ حفظ اصول خط امام، خط رهبری، خط ولایت، خط شهادت، خط جهاد، خط شرف و عزت دنیای اسلام، استقلال، آزادی جمهوری اسلامی، پاسداری از کار بزرگی که حضرت امام انجام دادند بوده است. باید کمک کنیم تا این انقلاب ان شاء الله به دست صاحب اصلی آن برسد. سهل انگاری، غفلت، جهالت و غرور به ضرر همه خواهد بود. البته من همه بیانات مرحوم حاج احمد آقا را الان در خاطر ندارم. باید به آنها مراجعه کنم تا بتوانم شواهدی را ذکر کنم.
چه توصیه ای برای جوانان در راستای شناخت بیشتر این شخصیت دارید؟
از همه برادران، خواهران، عزیزان و ارادتمندان اسلام و اهل بیت، دوستداران ایران اسلامی، دوستداران عزت اسلام و مسلمانان، دوستداران وحدت دنیای اسلام، دوستداران مقابله با کفر، شرک و استکبار و صهیونیسم می خواهم که همه با اخوت و برادری دست در دست هم نهیم و پیرو مقام معظم رهبری و پیرو آمان های شهدا باشیم و در راستای پیشرفت نظام، انقلاب و خنثی کردن توطئه ها تلاش کنیم. بعد از سیصد سال فرصتی در اختیار ما قرار گرفته است. اگر شکرگزار باشیم خداوند نعمتش را بر ما افزون می کند اما اگر سهل انگاری کنیم خداوند نعمت هایش را از ما سلب خواهد کرد. باید شکرگزار و قدرشناس این همه نعمت باشیم. امام ولی نعمت ماست. مقام معظم رهبری ولی نعمت ما هستند. حاج احمد آقا، حاج آقا مصطفی، پدر مرحوم امام، همسر امام، بیت شریف امام، همه ولی نعمت ما هستند. ما به بیت شریف شهدا، بیت شریف رهبری، بیت شریف مراجع و علمای روحانی در قم و نجف که زحمات بسیاری را متحمل شدند مدیونیم و سهل انگاری، غفلت، جهالت، حب نفس و حب جاه از احدی پذیرفته نیست. همه باید در راستای اعتلای کلمه الله، اعتلای کلمه ولایت و امامت و اعتلای ایران اسلامی و پاسداری از خون شهدا تلاش کنیم و عذر احدی هم پذیرفته نیست.