پرتال امام خمینی(س)؛ یادداشت ۳۹۹ / حسین مستوفی
سلسله یادداشت های «شرح دعای وداع با ماه مبارک رمضان امام سجاد علیه السلام» به همت معاونت پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) تهیه شده و از سوی پرتال امام خمینی(س) در ایام ماه مبارک رمضان منتشر می شود. در شرح دعای وداع، امام سجاد (علیه‌السلام) آخر ماه مبارک رمضان که می‌شد، با سوز و گداز این دعا را می‌خواند و می‌فرمود: ماه رمضان در بین ما اقامت داشت و جای حمد و ثنا بود؛ زیرا به همراه خود رحمت آورد. و رفیق بسیار خوبی برای ما بود. ما در صحبت و همراهی با او به فضایل و نعمتهایی رسیدیم. دوستی بود که به همراهش رحمت و مغفرت و برکت آورد...
همانگونه که در شماره قبل مطرح شد؛ شاید برای مخاطبان گرامی این سوال مطرح شود که چرا در ابتدای ماه مبارک، شرح دعای وداع با ماه مبارک رمضان از سوی پرتال امام خمینی(س) منتشر می شود؟ در پاسخ باید گفت که با توجه به حجم مطالب تفسیر که در ۱۵ قسمت تقدیم خواهد شد، این سلسله یادداشت به تناوب زمانی مشخص ارائه خواهد شد؛ ضمن آنکه با بازخوانی و تفسیر دقیق این دعا، بهتر می توان از پیامدهای معنوی رمضان در ماه های دیگر نیز بهره برد؛ چراکه وداع با ماه رمضان، هرگز به معنای وداع با ویژگی های ارزشمند این ماه نیست. اکنون قسمت ششم این تفسیر با عنوان ویژگیهای فعل حق تعالی از نظر می گرد:
«تَسْتُرُ عَلَی مَنْ لَوْ شِئْتَ فَضَحْتَهُ وَ تَجُودُ عَلَی مَنْ لَوْ شِئْتَ مَنَعْتَهُ وَ کِلاَهُمَا أَهْلٌ مِنْکَ لِلْفَضِیحَةِ وَ الْمَنْعِ غَیْرَ أَنَّکَ بَنَیْتَ أَفْعَالَکَ عَلَی التَّفَضُّلِ وَ أَجْرَیْتَ قُدْرَتَکَ عَلَی التَّجَاوُزِ وَ تَلَقَّیْتَ مَنْ عَصَاکَ بِالْحِلْمِ وَ أَمْهَلْتَ مَنْ قَصَدَ لِنَفْسِهِ بِالظُّلْمِ تَسْتَنْظِرُهُمْ بِأَنَاتِکَ إِلَی الْإِنَابَةِ وَ تَتْرُکُ مُعَاجَلَتَهُمْ إِلَی التَّوْبَةِ لِکَیْلاَ یَهْلِکَ عَلَیْکَ هَالِکُهُمْ وَ لاَ یَشْقَی بِنِعْمَتِکَ شَقِیُّهُمْ إِلاَّ عَنْ طُولِ الْإِعْذَارِ إِلَیْهِ وَ بَعْدَ تَرَادُفِ الْحُجَّةِ عَلَیْهِ کَرَماً مِنْ عَفْوِکَ یَا کَرِیمُ وَ عَائِدَةً مِنْ عَطْفِکَ یَا حَلِیمُ»
پرده می پوشانی بر کسی که اگر می خواستی رسوایش می ساختی، جود و بخشش می کنی بر کسی که اگر می خواستی محرومش می کردی، با ان که هر دو سزاوار رسوایی و محرومیتند، جز آنکه پایه کارهایت را بر تفضل بنا نهاده ای و قدرت خویش را بر عفو و گذشت جاری ساخته ای. با کسی که تو را نافرمانی کرده با بردباری برخورد می کنی و کسی را که قصد ستم بر خویش دارد مهلت می دهی، با درنگ و صبر خویش در انتظار بازگشت آنها می مانی، و مجازات آنها را تا زمان بازگشت (توبه) ترک می کنی، تا هلاکت هلاک شونده آنها بر تو نباشد، و بدبخت آنها به نعمت (ارزانی داده شده) تو به بدبختی نیفتد، مگر پس از آنکه برای وی عذر و بهانه ای نماند، و حجتها بر او تمام شود، همه اینها از کرم و عفو توست. ای بخشنده و بهره و سودی است که از مهربانی و عطوفت تو، ای بردبار».خداوند به حکم رحمت گسترده اش و به حکم اسم ستاریت و جودش با بندگان خود رفتار می کند هر چند بر رسوا کردن و هم بر منع قدرت دارد. حق در افعال خود به بندگان نمی نگرد که اگر چنین بود و ملاک، لیاقتها و شایستگی ها بود، باید کوس رسوایی انسان ها در برابر هر خلافی زده می شد و محرومیت از نعمت ها برای افراد فراهم می شد و اما فعل و قدرت خداوند بر گذشت و بخشش قرار گرفته است. «وَلَوْ یُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِمْ مَا تَرَکَ عَلَیْهَا مِنْ دَابَّةٍ وَلَکِنْ یُؤَخِّرُهُمْ إِلَی أَجَلٍ مُسَمًّی؛ و اگر خداوند مردم را برای ستمشان فرو می گرفت، جنبنده ای بر زمین وا نمی نهاد ولی آنها را تا زمانی معین وا می نهد.» (نحل / ۶۱).
حق تعالی منکران خود را و شریک قراردهندگان و از حد گذاران ها و ستمگران بر خویش و بر دیگران را، همه و همه را از خوان روزی خویش بهره مند می سازد، آن اندازه به انسان ها لطف می کند که افراد در قدرت حق به شک و انکار می رسند بلکه وجود وی را؛ و آن اندازه به آنها فرصت می دهد که افراد فکر می کنند، چه اعمال خوبی دارند، و بر ناصواب های خود فریفته شده و آنها را نیکو می شمرند (ر.ک: سوره کهف، آیه ۱۰۴). همه اینها از لطف و بردباری حق است، او حکیم است، در برابر نافرمانی های انسان بردبارانه برخورد می کند و به انسان فرصت می دهد که ستمهای به خویش را جبران کند و راه را برای جبران آنها به توبه باز می گذارد، تا مبادا کسی هلاک شود و به شقاوت و بدبختی برسد و دلیل شقاوت خویش را به نداشتن فرصت و مهلت عذر بیاورد.«لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ؛ تا پس از پیامبران برای مردم بر خداوند حجتی نباشد.» (نساء / ۱۶۵).و چه بسیار کریم و بزرگوار است حق، گناه بنده کند، عصیان انسان کند، او برای تنبیه وی عذرخواه است و فرصت دهد.بنا بر روایات، کارهای نیکو از بنده به نیت وی نیز ثبت می شود، و به عمل، ده برابر ثبت می شود و لی در عمل بد(سیئه)، به نیت هیچ چیز ثبت نمی شود و پس از عمل به آن، مدتی برای ثبت مهلت می دهد، تا حسنه ای انجام دهد یا استغفاری کند، و چیزی بر او نوشته نشود و پس از آن ثبت می شود. (ر.ک: کافی، ج ۲، صص ۴۳۰ - ۴۲۸)