امام خمینی بسیج، استراتژی دفاع همه جانبه

امام خمینی (س) بسیج، استراتژی دفاع همه جانبه

پدیدآورنده (ها): خانی، مهدی

حتی در شرایط باز سازی نـیروهای مـسلح، بـاید بزرگترین توجه را به بازسازی نیروها، استعدادها، انتقال تجارب نظامی و دفاعی به کلیه آحاد ملت و مـدافعان انقلاب باشد. چرا که در هنگامه نبرد مجال پرداختن به همه جهات قوت ها، ضـعف ها و طرحها و برنامه ها و در حـقیقت تـرسیم استراتژی دفاع همه جانبه نبوده است. ولی در شرایط عادی باید با سعه صدر و به دور از حب و بغض ها به این مسایل پرداخت و از همه اندوخته ها و تجربه ها و استعدادها و طرحها استفاده نموده و در جذب هر چه بیشتر نـیروهای مؤمن به انقلاب همت گماشت و تجارب را به دیگران منتقل ساخت و در تجهیز کلیه آحاد و افراد این کشور و بر اساس اصول و فرمول خاص دفاع همه جانبه و تا رسیدن به تشکل واقعی و حقیقی بـسیج و ارتـش بیست میلیونی کوشش نمود». امام خمینی (س)

کلید واژه های ماشینی:

استراتژی دفاع همه جانبه، دفاع، بسیج، امام خمینی، امام خمینی (س)، اسلامی، جهان اسلام، سطوح استراتژی دفاع همه جانبه، ملت، مستضعف

مفهوم دفاع همه جانبه

تاکنون در زمینه دفاع همه جانبه و ترسیم استراتژی آن علیرغم بیان صریح و روشن حضرت امام خمینی (س) تحقیقی مناسب انجام نشده است. شـاید بـتوان گفت سمینارهای برگزار شده از سوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تحت عنوان تبیین و اندیشه های دفاعی حضرت امام خمینی (س) گامی مؤثر در این خصوص بشمار می آید.

استاد شهید مرتضی مطهری در باره مـفهوم دفـاع می گوید:

«پس اینکه عرض می کنیم که موضوع جهاد دفاع است، مقصودمان دفاع به معنی محدود نیست که آقا اگر به تو کسی با شمشیر و توپ و تفنگ حمله کرد دفـاع کـن، نـه به تو یا بیکی از ارزشـهای مـادی زنـدگی تو، و یا یکی از ارزشهای معنوی زندگی تو و خلاصه اگر به چیزی که برای بشریت عزیز و محترم است و از شرایط سعادت بشریت بـشمار مـی رود، تـجاوز شود دفاع کن » (مطهری، مرتضی، جهاد، انتشارات صدرا، تهران: بی نا، ص ۲۲)

استراتژی دفاع همه جانبه عـبارتست از آمـاده سازی و بکارگیری کلیه سرمایه های انسانی، امکانات مادی و معنوی، به منظور پیشگیری و مقابله با هر نوع تهدید و تهاجم دشمنان داخلی و خـارجی.

بـدین لحـاظ و با در نظر گرفتن تعریف فوق، استراتژی دفاع همه جانبه مـی تواند اهداف اساسی و عمده زیر را دنبال نماید:

۱ ـ دفاع همه جانبه، تا آخرین قطره خون برای احقاق حقوق فقرا در جـوامع بـشری صـورت خواهد گرفت.

۲ ـ حفظ استقلال همه جانبه، تمامیت اراضی کشور و دفاع از حـقوق هـمه مسلمانان که در اصل یکصد و پنجاه و دوم قانون اساسی جمهوری اسلامی در ایران مورد تأکید قرار گرفته است.

۳ ـ گـسترش نـفوذ اسـلام و در صدد خشکانیدن ریشه های فاسد صهیونیزم، سرمایه داری و کمونیزم در جهان.

۴ ـ صدور انقلاب اسـلامی و تـشکیل امـت واحده جهانی و استمرار مبارزه در نجات ملل محروم و تحت ستم در تمامی جهان.

دفاع همه جـانبه دارای انـواع گـوناگونی است که تعدد و فراوانی آن مورد توافق آراء محققین و نویسندگان نمی باشد، برخی انواع دفاع را بـه سـه دسته تقسیم می نمایند و برخی دیگر بـیشتر و حـتی تـعدادی از افراد، انواع دفاع را به ده قسم تقسیم کرده اند. ولی آنچه که مورد تأکید بسیاری از صاحبنظران قـرار مـی گیرد، این که دفاع صرفا برای حفظ جان و صیانت سرزمین نیست، بلکه ارزشهای انـسانی و آزادیـهای فـردی و اجتماعی از جمله موارد دفاع بحساب می آید.

علامه شهید مطهری می فرماید:

«انواع دفاع عبارتست از دفاع از حـیات، دفـاع از مال و ثروت و سرزمین، دفاع از استقلال، دفاع از ناموس، که همه اینها دفاعهائیست مـشروع» (مطهری، مرتضی، جهاد، انتشارات اسلامی، قم: ۱۳۶۱، ص ۴۰)

در مـقاله آقـای عظیمی شوشتری آمده است:

«چهار نوع دفاع در نهج البلاغه پیش بینی شده است اول: دفاع از سرزمین دوم: دفـاع از اسـتقلال سـوم: دفاع از استقلال فرهنگی چهارم: دفاع از ارزشهای انسانی» (عظیمی، شوشتری، عباسعلی، مقاله ارائه شـده بـه کنگره امام علی «ع» الگوی بسیجیان)

بطور کلی می توان دفاع هـمه جـانبه را به دو دسته بزرگ تقسیم نمود که هر کدام دارای وجوهات مختلفی است:

۱ ـ دفاع از اسلام، احکام اسلامی و ارزشـهای اسـلامی.

۲ ـ دفاع از انسان «انسانهای مسلمان ـ انسانهای مستضعف» اعم از جان، مال و نوامیس و ارزشهای آن.

سـطوح اسـتراتژی دفاع همه جانبه

آنچه تاکنون پیرامون دفـاع هـمه جـانبه بحث و بررسی به میان آمد، معلوم گـردید دفـاع دارای مفهوم وسیع و گسترده ای است که علاوه بر افراد انسانی، دفاع از اموال و نوامیس و هـمچنین دفـاع از ارزشهای انسانی و اسلامی را نیز شـامل مـی گردد و سپس تـوضیح داده شـد کـه دامنه دفاع به همه مسلمانان جـهان و حـتی مستضعفان و مـحرومان عالم گسترش می یابد، بـعبارت دیـگر دفاع همه جانبه مختص یـک مـلت و یک کشور یا سرزمین نمی باشد.

به لحاظ جغرافیایی و سرزمینی دفاع همه جانبه دارایـ جـنبه های متعددی است که بطور عـموم بـه سـطح ملی، منطقه ای و بـین المـللی تقسیم می شود اما بـر اسـاس رهنمودهای امام راحل «رضوان الله تعالی علیه» و با بهره گیری از سخنان و پیامهای آن مرجع عـالیقدر، مـی توان استراتژی دفاع همه جانبه را به چـهار سـطح تقسیم نـمود کـه عـبارتند از:

الف) دفاع همه جانبه مـلی یا میهنی

ب) دفاع همه جانبه در سطح بین الملل اسلامی

ج) دفاع همه جانبه در سطح بین الملل مستضعف

د) دفـاع هـمه جانبه جهانی

الف) سطح ملی یا مـیهنی

اسـتراتژی دفـاع هـمه جـانبه در سطح ملی، بـه مـنظور دفاع از کشور و ملت انجام می شود که این سطح از استراتژی برای همگان مسئله ای بدیهی و روشن است و هـمه کـشورها و مـلتها از این سطح استراتژی برخوردار بوده و برای صـیانت از سـرزمین و جـان و مـال خـود بـه دفاع برمی خیزند. ایران اسلامی نیز پس از پیروزی شکوهمند انقلاب که مورد هجوم بیگانگان قرار گرفته است، برخورداری از ایده پیامبر گونه امام خمینی (س) در فکر تأسیس حکومت اسلامی مردمی کـه همانا تکیه گاه آن کلیه آحاد و ملت و عصاره آن یعنی ارتش بیست میلیونی و بسیج می باشد، همواره تهاجم همه جانبه دشمن را که گاه به شکل نظامی، گاه توطئه های سیاسی و ترفندهای اقتصادی و یا مـجموعه ای از تـهدیدها و هجومهای مختلف انجام می شده با بسیج توده ای مردم و سیل خروشان امت حزب الله، دفاع مردمی را سرلوحه استراتژی دفاعی خویش قرار داده است. و بر همین اساس توانسته است هشت سـال جـنگ تحمیلی عراق و استکبار غرب را علیه ایران با سرافرازی و پیروزی به سرانجام برساند.

امام خمینی (س) می فرماید:

« اکنون بر ملت شریف و مبارز ایران است که در مقابل تمام توطئه ها و شرارتها بایستند و همان طور که با قیام و انقلاب خود دست قدرتهای بزرگ و تفاله های آنان را از ایران قطع کردند، برای ادامه انقلاب اسلامی خود و برای اقامه عدل الهی از هیچ قدرتی و شرارتی هراس به خود راه ندهند. و بر قوای مسلح اسلامی، از ارتش، سپاه، بسیج و سایر قوای نظامی و انتظامی تا نیروهای مردمی در جبهه و پشت جبهه است که چون سیلی خروشان مزدوران جبهه را از کشور اسلامی شان برانند و ایران عزیز را از این خس و خاشاکها پاک نمایند، و بدانند که نیروی ایمان پیروز است. ». (صحیفه امام، ج ۱۵، ص ۲۴۰ – ۲۴۱)

بنابراین جمهوری اسلامی ایران که امروزه مرکز جهان اسلام و مستضعفین جهان بشمار می رود باید در مقابل تهاجم همه جانبه دشمنان داخلی و خارجی، از استراتژی دفاعی کـه ارکـان اصلی آن را سـرمایه های نیروی انسانی و مقاومت مردمی و همچنین نیروی پرقدرت ایمان شکل می دهد، برخوردار گردد تا بتوان ضمن حفاظت و صـیانت از نظام مقدس اسلامی در کشور ایران، در فکر صدور انقلاب اسلامی و اشاعه اسـلام نـاب مـحمدی «ص» در کشورهای اسلامی و ملل محروم جهان باشد.

ب) سطح بین المللی اسلامی جهان اسلام

این سطح از استراتژی دفاع همه جـانبه را مـی توان سطح فراملی یا فرامیهنی نامید.

زیرا در این سطح فقط نیروهای دفـاعی یـک سـرزمین و یک کشور نیستند که در مقابل تهاجم دشمن ایستادگی می کنند بلکه وظیفه دولتها و ملتهای اسلامی اسـت که به قیام برخیزند. آنچه که حائز اهمیت است اینکه بر اساس اصـل یازدهم قانون اساسی جـمهوری اسـلامی ایران:

«به حکم آیه «ان هذه امتکم امة واحده و اناربکم فاعبدون» (قرآن کریم، سوره انبیاء،آیه ۹۲) همه مسلمانان یک امت اند و دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است سیاست کلی خود را بر پایه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد و کـوشش پی گیر بعمل آورد تا وحدت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام را تحقق بخشد». (عابدزاده، حـسن، مـتن کـامل قانون اساسی، مؤلف بی جا، ۱۳۷۱، ص ۱۴)

امام خمینی (س) همواره به حفظ منافع مسلمین و دفاع از ارزشهای الهی در جهان اسلام تأکید داشتند و صیانت از آن را وظیفه دولت جمهوری اسلامی ایـران، دولت کـشورهای اسلامی و مسلمان نشین، علماء بلاد اسلامی و امت کشورهای مسلمان دانستند.

اگر چه تاکنون پیرامون جهان اسلام و بین الملل اسلامی تعریف دقیق و روشنی بعمل نیامده است ولی منظور ما از جهان اسلام کشورهای اسـلامی کـه دارای دولت و ملت مسلمان باشند را شامل می شود و نیز برخی از کشورها که دولت اسلامی نداشته ولی جمعیت مسلمان در آن کشور حائز اهمیت می باشد. بنابراین تعریف جهان اسلام دارای جغرافیای پراکنده ای است که در اقصی نقاط عالم وجـود خـواهند داشت امّا می توان اذعان نمود که جهان اسلام در عین پراکندگی جغرافیایی، عمده عناصر و واحدهای آن در خاورمیانه یعنی آسیا و برخی کشورهای آفریقایی، مجتمع است.

ج) سـطح بـین الملل مـستضعف

عنایت حضرت امام خمینی (س) به ملل مستضعف و محروم عالم شاید کمتر از توجه آن بزرگوار به جمهوری اسلامی ایران و جهان اسلام نـباشد زیـرا بـه حکم آیه شریفه «و مالکم لاتقاتلون فی سبیل الله والمـستضعفین مـن الرجال و النساء و الولدان... » دفاع از ملل تحت ستم و مردان و زنان و بچگانی که زیر بار ظلم گرفتار شده اند، برعهده تمامی مسلمانان گـذاشته شـده اسـت.

امام اعلی الله مقامه در وصیت نامه سیاسی ـ الهی با بیانی زیبا آوردهـ اند:

« و شما ای مستضعفان جهان وای کشورهای اسلامی و مسلمانان جهان بپاخیزید و حق را با چنگ و دندان بگیرید... و با دشمنان اسلام و محرومان جهان به دفاع برخیزید؛ و به سوی یک دولت اسلامی با جمهوریهای آزاد و مستقل به پیش روید که با تحقق آن، همه مستکبران جهان را به جای خود خواهید نشاند و همه مستضعفان را به امامت و وراثت ارض خواهید رساند. » (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۴۴۸)

ایـن سطح از استراتژی دفاع همه جانبه همانند دفاع همه جانبه جهان اسلام، سطح فـراملی اسـت یـعنی علاوه بر اینکه بر دولت، ملت و علماء مرکز وظیفه دارند، بلکه دولتها و ملتهای کشورهای مـسلمان نـیز بـه دفاع همه جانبه برخاسته تا از ارزشهای اسلامی و سرزمین اسلامی حفاظت نمایند ولی می توان گفت سـطح جـهان اسلام، سطح منطقه ای است و کشورهای اسلامی در یک یا دو منطقه مشخصی تجمع دارند امـّا در سـطح بـین الملل مستضعف، اوّلاً پراکندگی جغرافیایی بسیار بیشتر از جهان اسلام است ثانیا به لحاظ فراوانی و گسترش، کـشورها و مـلتهای بیشتری را شامل می گردد.

د) استراتژی دفاع همه جانبه در سطح جهانی

آخرین سـطح از سـطوح چـهارگانه استراتژی دفاع همه جانبه، سطح جهانی است که گستره آن، همه کشورهای جهان و عالم را در بر مـی گیرد. مـمکن است برخی در نگاه اول، این سطح را جزو سطح بین الملل مستضعف تلقی کنند ولی مـطابق نـص قـرآن کریم و پیامهای بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران تفاوت اساسی با دیگر سطوح نامبرده دارد. شاید بتوان گـفت دفـاع هـمه جانبه در سطح جهانی به منظور پیشگیری و جلوگیری از تهاجم دشمن است و یا ایـنکه دفـاع مفهوم تهاجم را بخود می گیرد یعنی دفاع تهاجمی صورت می گیرد.

امام خمینی (س) در این زمینه می گوید: « قرآن می فرماید: قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ، همه بشر را دعوت می کند به مقاتله برای رفع فتنه؛ یعنی «جنگ جنگ تا رفع فتنه در عالم»... یعنی، باید کسانی که تبعیت از قرآن می کنند، در نظر داشته باشند که باید تا آن جایی که قدرت دارند ادامه به نبردشان بدهند تا این که فتنه از عالم برداشته بشود. » (صـحیفه امام، ج ۱۹، ص ۱۱۳)

نتیجه:

اسـتراتژی دفـاع همه جـانبه دارای مـفهومی عـمیق و گسترده است که در تعریف آن سرمایه های انـسانی، امـکانات مادی و معنوی در برابر دشمنان داخلی و خارجی اعم از مرحله تهدید یا تجاوز بـکارگیری و سـازماندهی خواهد شد و هجوم دشمن صرفا حـمله به سرزمین یک مـلت نـیست بلکه حمله های فرهنگی، اقتصادی و سـیاسی را نـیز شامل می شود. سطوح استراتژی دفاع همه جانبه را می توان به شکل زیر نشان داد.

همانگونه که در شکل مشاهده مـی شود دفـاع هـمه جانبه در سطح مـلی بـعنوان هسته مرکزی استراتژی قـرار گـرفته است. در دوایر متداخل چهارگانه فوق وسعت هسته مرکزی «سطح ملی» نسبت به سایر دوایـر کـمتر است یعنی به لحاظ سرزمین و وسـعت جـغرافیایی، یک کـشور اسـلامی کـمتر از مجموع کشورهای جهان اسـلام است. امّا بدلیل قرار گرفتن در مرکز هسته از اهمیت بالاتری برخوردار می شود. لایه انتهایی که پوسـته اسـترتژی دفاع همه جانبه را تشکیل می دهـد از اهـمیت کـمتری بـرخوردار اسـت ولی وسعت و دامنه آن نـسبت بـه سایر استراتژیها بیشتر است.

لایه های میانی که نه هسته مرکزی بشمار می روند و نه در حکم پوسـته اسـتراتژی تـعریف می شوند. بیانگر آن است که از نظر اهمیت در درجـه دوم قـرار دارد و از نـظر وسـعت، وسـیع تر از هـسته مرکزی و محدودتر از پوسته و لایه بیرونی است.

نکته مهم و قابل توجه در این شکل این است که همه این دوایر به یکدیگر وابستگی و همبستگی کامل دارند یعنی مجموعه پوسـته و هسته، استراتژی دفاع همه جانبه را شکل می دهد و در تبیین استراتژی دفاع همه جانبه نباید یکی از هسته ها و یا پوسته ها را جدا از دیگر لایه های استراتژی تعریف کرد.

آنچه که موجب وابستگی لایه هـای اسـتراتژی می شود اسلام و ارزشهای اسلامی و انسانی است. که بعنوان نقطه مرکزی و مرکز ثقل دوایر متداخل در نظر گرفته شده است، بر همین اساس دفاع از جان، مال و نوامیس و حیثیت مسلمانان، مـستضعفان و مـحرومان وظیفه همه آحاد ملت، بسیج نیروهای انسانی، دولتها و علماء بلاد اسلامی منظور شده است. و امام رضوان الله تعالی علیه همواره بر ارتش بیست مـیلیونی و بـسیج نیروهای مردمی و مقاومت آنان در مـقابل دشـمنان تأکید نموده و نه تنها نقش آن را در دفاع سرزمینی و سطح ملی، بلکه در سطح جهان اسلام و جهان مستضعف بسیار مؤثر و کارآ برشمردند و دستور تشکیل بسیج جهانی اسـلام و تـشکل هسته های مقاومت حـزب الله در سـراسر عالم را صادر فرمودند:

آنچه که مسلم است اینکه، بسیج جهانی اسلام، بدور از واقعیات موجود و بدون الگوی سازنده و مطلوب نمی تواند شکل مناسبی بخود بگیرد، بلکه از طریق ایجاد پیوندی عمیق و نـاگسستنی بـا بسیج جمهوری اسلامی ایران و همسازی و همنوایی با ارتش بیست میلیونی که خود دارای فرهنگ و تفکری خاص می باشد و آن تفکر همانا اسلام ناب محمدی «ص» است می تواند تحقق یابد و هسته ها و گروههای مـقاومت بـسیج و ارتش بـیست میلیونی می تواند هسته های مقاومت حزب الله در سراسر عالم را به لحاظ معنوی سازماندهی نماید. هر چند مـمکن است

ارتباط فیزیکی و گردهمایی افراد انسانی بوجود نیاید ولی کافی اسـت تـفکر بـسیجی در اقصی نقاط عالم طنین انداز شود.

دفاع همه جانبه ارتش مردمی و حزب الله لبنان و استراتژی انتفاضه و یا استراتژی دفـاعی نـیروهای مقاومت مردمی در شبه جزیره بالکان و بوسنی، هرزگوین و... نمونه هایی از ارتباط منطقی بسیج جمهوری اسـلامی ایـران و بـسیج جهانی اسلام است که بحث مفصل آن از حوصله این مقاله خارج است.

آدرس ثابت: ۲۱۱۶۰۵https: / / www. noormags. ir / view / fa / articlepage /

عناوین مشابه

امام خمینی و بسیج استراتژی دفاع همه جانبه

تبیین اصول و فرمول دفاع همه جانبه از دیدگاه امام خمینی (س) با تأکید بر نقش بسیج

جایگاه بسیج در رویکرد امام خمینی (س) نسبت به راهبرد «دفاع همه جانبه»

دفاع همه جانبه، راهبرد تأمین امنیت نظام اسلامی از منظر حضرت امام خمینی (س) و مقام معظم رهبری

جایگاه مقوله «دفاع همه جانبه» در اندیشه فقهی- سیاسی امام خمینی (س)

کارآمدی استراتژی تبلیغ، در دفاع از انقلاب اسلامی (رهیافت هایی از امام خمینی (س) برای دفاع از آرمان های انقلاب اسلامی با تکیه بر الگوی تبلیغات دینی)

رویکرد «دفاع همه جانبه» در چارچوب تفکر دفاعی امام (س)

راهبردهای امام خمینی (س) در دفاع از انقلاب اسلامی

چارچوبی تحلیلی برای بررسی گفتمان سیاست خارجی امام خمینی (س) (ایدئولوژی، استراتژی و دیپلماسی)

بررسی مقایسه ای دیدگاه امام خمینی (س) و محورهای دوازده گانه ی سند پکن (۱)